نگاه

نگاهی به فیلم زندگی خصوصی آقا وخانم م ی م

حیرانی گذار از سنت به مدرنیته!

نویسنده: علی طالب آبادی، کارگردان: سید روح الله حجازی، تهیه کننده: محمد رضا شفیعی، دستیاراول کارگردان: وحید حاجیلویی، منشی صحنه: سحرغمخوار، مدیرتولید: طهورا ابوالقاسمی، مدیرفیلمبرداری: هومن بهمنش، تدوین: سپیده عبدالوهاب، طراح صحنه ولباس: سارا سمیعی، آهنگساز: کارن همایونفر، صدابردار: حسین بشاش، طراح چهره پردازی: سعید ملکان.

بازیگران: حمید فرخ نژاد، مهتاب کرامتی، ابراهیم حاتمی کیا، امید روحانی، حمید نیری.

چکیده داستان: محسن برای ارتقای وضعیت شغلی خود به همراه خانواده اش به تهران می آید، درفضای کاری جدید همسر وی دچار روابطی می شود که چندان برای محسن خوشایند نیست. او برای پی بردن به روابط پنهانی همسرش دست به اعمالی می زند که زندگی مشترکش دستخوش تغییر و تحول می شود.

دیگرسانسورفیلمهایی که درسینمای ایران به عمیق ترین واصلی ترین معضلات جامعه می پردازد برای حکومت ودستگاه سرکوب وزارت ارشاد به یک عادت ورویه طبیعی بدل گشته است. طی یک دهه گذشته آثاربیشماری جلوی دوربین رفته اند که به دلیل پرداختن به این مضمون ها ازگزند تیغ سانسوردرامان نمانده اند وسالها درپشت خط اکران درانتظارصدورپروانه نمایش مانده اند. فیلم زندگی خصوصی آقا وخانم م ی م پس ازاولین نوبت اکران خود درسی امین جشنواره فیلم فجرباعث توجه وتحسین منتقدان ومخاطبان سینما گردید. اما با این وجود فیلم دربخش اصلی مسابقه سینمای ایران پذیرفته نشد وهمین امرتعجب اهالی مطبوعات وسینما را برانگیخت. درواقع سردمداران دستگاه سانسورکه دروزارت ارشاد ومعاونت سینمایی حضوردارند همزمان با اولین نمایش فیلم، اولتیماتوم غیررسمی خود را برای سازندگان اثرارسال کردند. این اتفاق با پایان یافتن جشنواره فجربه انتها نرسید وفیلم برای گرفتن پروانه نمایش عمومی دچارممیزی های دیگری گردید. طالب آبادی درمقام نویسنده جهانی را برای مخاطبش پی می نهد که تنها به روایت واقعگرایانه جامعه امروزی ایران متکی نیست. اوبا نشان دادن رابطه یک زن وشوهروچگونگی ارتباط برقرارکردن آنها با یکدیگر، درزیرمتن اثرش جهان دیگری را به جزسطح ظاهری که مخاطب مشاهده می کند، می سازد که درحیطه معناشناسی دارای بارمعنایی بیشماری ست. تصویری که نویسنده اززن محوری اثر آوا، با بازی مهتاب کرامتی طراحی می کند، بیانگر کاراکتری ست که چندان برمحیط اطراف خود ورفتارهایش تسلط ندارد. درنقطه مقابل این زن، نویسنده مردی را قرارداده که ویژگی های کاملا متفاوتی با همسرخود دارد. محسن حمید فرخ نژاد با اعتماد به نفس، متکی به خود، جستجوگروحساس است. تقابل این دوکاراکتردرموقعیتی که طالب آبادی آن را خلق کرده باعث بوجود آمدن فضایی دراثرمی شود که مخاطب دربرخی فصل های فیلم با مرد ودربرخی لحظات با زن محسن همراه می شود. درسطح ظاهری قصه مخاطب با مردی روبرومی شود که به دلیل مشاهده همسرش با همکارجدید خود آرش، ابراهیم حاتمی کیا به اوشک می کند وهمین امرباعث به چالش کشیده شدن رابطه زناشویی آنها می شود اما جهانی که درپس زمینه این اتفاق برای مخاطب شکل می گیرد بسیارگیراوتأمل برانگیزاست. نویسنده با هوشمندی رفتارها ونکاتی را درقصه قرارداده که مخاطب را همانند شخصیت مرد به وادی تردید وارد می کند. این تردید به حدی پررنگ می شود که تا انتهای اثرمخاطب را همراهی می کند. درواقع درفصل آغازین اثرشخصیت آوا مورد ظن قرارمی گیرد ودلیل آن هم ارتباط صمیمی با همکارجدید محسن است، ولی درفصل های میانی فیلم مخاطب رفتارهایی ازشخصیت - های اصلی می بیند که دیگرنمی تواند آنها را مبرا ازخطا بپندارد. به عنوان مثال: کاغذی که آوا ازشروع فیلم ازهمسرخود پنهان می کند ومحسن ناخواسته آن را می یابد. نمونه دیگرچنین اتفاقی، گفتگوهای محسن با موبایلش است که هرگاه آوا درارتباط با مخاطب آن سوی خط ازاو می پرسد، محسن سکوت می کند. وجود چنین رفتارهایی درکاراکترهای اصلی باعث بوجود آمدن دنیایی می شود که دیگرکمترمی توان نشانه ای ازاعتماد درآن یاقت. این جهان با اضافه شدن شخصیت آرش که اوهم دارای همسروفرزند است، سست ترومتزلزل ترمی گردد. نویسنده به خوبی توانسته با قراردادن کاراکترهای محسن وآوا دریک موقعیت جدید پیشنهاد جدید شغلی برای محسن واضافه نمودن شخصیت سوم آرش مثلثی را طراحی کند که باعث تغییردرنوع روابط ونوع نگاه قهرمانان اصلی اثرش می شود. اما طالب آبادی پس ازنشان دادن برخی ازنشانه ها آنها را رها می کند ودیگرتوجه خاصی به آن نشان نمی دهد. نمونه بارزچنین اتفاقی، پیدا کردن جواب آزمایش بارداری آوا توسط محسن است. برگه یی که ازتاریخ آن سه ماه می گذرد ومحسن تازه آن را یافته است. رها کردن چنین اتفاقی باعث بوجود آمدن پرسش هایی درذهن مخاطب می گردد که نویسنده هم پاسخی برای آن درساختمان قصه اش نگنجانده است. حجازی درحوزه کارگردانی خلاقانه ومتناسب با مضمون محتوای اثرش دکوپاژش را انجام داده است. درفصل آغازین که حجازی به معرفی فضاها وشخصیت های قصه می پردازد، قاب بندی کاملا با ریتم درونی شخصیت ها ورویدادها هماهنگ شده است. کارگردان درفصل های میانی وپایانی اثرش هم چنین تمهیدی را به کارمی گیرد با این تفاوت که ریتم بیرون قاب بسیارتندترازریتم درون قاب به پیش می رود. همین امرباعث بوجود آمدن تعلیق دراماتیک درساختارقصه می شود. نمونه بارزچنین سکانسی مشاجره لفظی محسن وآوا درماشین است که به درگیری فیزیکی می انجامد وپس ازترک اتومبیل توسط آوا، محسن به دنبال اودرردیفی ازماشین ها که درترافیک مانده اند، می رود. پس ازخارج شدن دوشخصیت اصلی ازقاب، دوربین همچنان دردرون ماشین قراردارد ومخاطب تنها شاهد بارش خفیف بارانی ست که برروی شیشه جلومشاهده می کند. درواقع حجازی این مجال را به شخصیت هایش می دهد که خود آنها خط روایی اثررا عهده دارشوند ودربخش های زیادی ازاثروظیفه روایت وتحلیل همزمان را ازدوربین می گیرد. حجازی هوشمندانه معضلی را روایت می کند که جامعه ایران همچنان با آن دست به گریبان است. تقابل سنت گرایی ومدرنیته اتفاقی است که طی یکی دودهه گذشته باعث بروزتنش های فراوانی میان خانواده ها واقشارگوناگون جامعه گردیده است. درحوزه بازی، فرخ نژاد درنقش محسن فرصت تفکررا به مخاطب می دهد. فرخ نژاد با حذف برخی دیالوگ ها وانتقال برخی معانی ازطریق ویژگیهای بیانی صورت وبدن خود مجال وارد شدن مخاطب به جهان درونی محسن درمقام یک مرد سنتی ایرانی وتعمق درباره رفتارهای اورا می دهد. کرامتی هم با اتخاذ خرده رفتارهایی که انتخاب کرده است به خوبی توانسته تزلزل وعدم اطمینان شخصیت آوا را به مخاطب انتقال دهد. شاید اتفاق منحصربه فرد فیلم حضورحاتمی کیا درنقش آرش باشد. حاتمی کیا درنقش آرش بسیارروان ودرخشان ظاهرگشته است. روانی بیان درگفتارحاتمی کیا، انتخاب خنده متناسب با شخصیت، عدم نمایش رفتارهای نابجا دربرابردوربین ازمهمترین ویژگیهای بازی حاتمی کیاست که اورا درمقام کارگردان – بازیگری قرارمی دهد که درک بالایی ازمقوله بازیگری دارد. زندگی خصوصی آقا وخانم م ی م بیش ازآنکه نشان دهنده زندگی خصوصی محسن وآوا باشد، بیانگرروابط پر ازتردید وچالش برانگیزخانواده ها وجامعه یی ست که درگذارازسنت به مدرنیته سرگشته وحیران مانده است.