نگاه

عوام فریبی به سبک احمدی نژاد

نگاهی به سریال جستجوگران

رویکرد عوام فریبانه محمود احمدی نژاد در طرح موضوع فساد مالی و شعار مبارزه با آن، دستمایه ساخت سریالی است به کارگردانی محمد علی سجادی که این روز ها یازده قسمت از آن از شبکه دوم سیما پخش شده. “جستجوگران” مجموعه ای است که در ادامه روند همگامی صدا و سیما با سیاست های تبلیغاتی دولت احمدی نژاد تولید شده. نگاهی داریم به این سریال.

فعالیت های یک تیم دونفره  از بازرسان سازمان بازرسی کل کشور، زیربنای روایت در هر کدام از اپیزود های “جستجوگران” است. به سبک و سیاق آثار کارآگاهی، این تیم دو نفره با پیگیری یک پرونده به حقایقی دست می یابند که قرار است به اجرای عدالت کمک کند. اما آنچه باعث می شود این فرمول جذاب، به کار سجادی نیاید مقدم بودن هدف اولیه بر داستان است. تصویر نوشت به گونه ای نگاشته شده که انگار روند گره افکنی و گره گشایی به عنوان یک اصل روایی اهمیتی ندارد. در عوض، طول و عرض داستان انباشته شده از انبوهی از اشارات مستقیم و غیر مستقیم به پلیدی مفسدان مالی و پارسایی بازرسان. این سریال هم به شیوه اغلب ساخته های پروپاگاندایی صدا و سیما، از یک نوع صف بندی و خط کشی میان نیک و بد تبعیت می کند و دنیای آدم هایش سیاه و سفید است.

“جستجو گران” در تصویر کردن چنین دنیای غیر واقعی تا به آنجا پیش می رود که از بدیهی ترین اصول روایت داستان صرفنظر می کند و به ترجیع بندی در وصف پایمردی و وارستگی “مردان خدا” بدل می شود. از همین جاست که فاتحه داستان و جذابیت داستانی خوانده می شود و روضه خوانی و شعار جای قصه را می گیرد. تصویر نویس گمان برده است که می تواند با نقب زدن به زندگی خصوصی دو بازرس به عنوان  شخصیت های اصلی،  هم قصه را بسط دهد و هم  پاک سرشتی آنها را مورد تاکید ضمنی قرار دهد. اما نتیجه کار، مجموعه رفتار هایی لوس، تصنعی و گاه تهوع آور است.

آشفتگی و شعار زدگی تصویر نوشت تا به حدی است که هنر بازیگران صاحب تجربه و توانمندی چون رضا بابک و مسعود رایگان و پیام دهکردی هم نمی تواند به کار بیاید. بازرس کهنه کاری که کارش در نتیجه مشاهده بی عدالتی ها و مفسده رانت خوران به آشفتگی روانی کشیده شده (رضا بابک) و در خانه استراحت می کند، بیشتر به یک دلقک می ماند تا به یک بازرس. متلک گویی ها و رفتار های متقابل میان دو همکار/ رفیق، هم تیمی (پیام دهکردی و مسعود رایگان) هم که متاثر از نمونه های فرنگی نوشته و اجرا شده، آنقدر رقیق و بی مزه و خارج از متن است که حوصله تماشاگر را به سر می آورد. تاکید بر جنبه هایی از زندگی جمعی آنها و این که مردان خدا به همین زندگی ساده قانعند و  می توانند با یک شربت آبلیمو و یک بازی کامپیوتری یا یک صبحانه خانوادگی در حیاط، از زندگی لذت ببرند. اما نتیجه اش شده توده ای از صحنه های بی شکل و تکراری و غیر جذاب که هیچ کدام از کارایی های مورد انتظار را در بر نداشته است.

مهمترین ضعف سریال اما، نداشتن جذابیت داستانی است که در ابتدا به اختصار به آن اشاره شد. یکی از دلایل این ضعف محتوایی آنست که این سریال اساسا یک اثر پلیسی نیست، اما می خواهد از فرمول های داستان های پلیسی تبعیت کند. در پرونده های سازمان بازرسی کل کشور، آنچه برجسته است تکنیک ها و راهکار های تقلب و سود جویی های غیر قانونی است.  نه مفسده جویان و عاملان فساد مالی جذابیت آفرین اند و نه نتیجه کارشان ملموس و تحریک کننده است.  در حالی که قصه های پلیسی از یک سو از مجرمان و جانیان به عنوان کاراکتر های قوی و چند بعدی به عنوان مرکز ثقل و جذب مخاطب بهره می گیرند و هم نتیجه عمل شان به عنوان سارق، تبهکار یا قاتل، عینی و ملموس و تحریک کننده است.

سجادی که با فیلم هایی چون گنج، بازجویی یک جنایت، افسانه مه پلنگ و گزل کارنامه  قابل قبولی در سینمای پس از انقلاب از خود به جای گذارده، در ساخت این مجموعه نتوانسته به کمترین توفیقی دست یابد. این موضوع نشان می دهد که تسلیم شدن به یک تصویر نوشت فرمایشی و شعار زده، نمی تواند به یک نتیجه دلخواه و مورد قبول منتهی شود.

واکنش مصطفی پور محمدی رییس سازمان بازرسی کل کشور نسبت به پخش این سریال نیز گویای این واقعیت است که مسئولان این سازمان هم به نارسایی های ناشی از شعار گرایی در “جستجوگران” پی برده اند. او که  همکاری و هماهنگی با سازمان متبوعه اش با عوامل این سریال را رد کرده صراحتا در مصاحبه ای اعلام می کند که: “هر چند که باید مجال را برای کارهای هنری باز گذاشت اما وقتی می‌خواهند موضوعات، وظایف و نام سازمان بازرسی کل کشور را در چنین فیلم‌هایی عنوان کنند، حتماً باید با سازمان بازرسی کل کشور مشورت و هماهنگی کنند تا موضوعات و سوژه‌های واقعی‌تر انتخاب نمایند و مردم نیز از این فعالیت‌ها مطلع شوند.”

جستجو گران، برگ دیگری است از دفتر بیهوده سازی ها، سوژه سوزی ها و اتلاف سرمایه و انرژی در کارنامه صدا و سیما. هفته بعد به مرور این دفتر ادامه خواهیم داد با بررسی سریال “خسته دلان” به کارگردانی سیروس الوند.