یاسمین منطقی
در حالی که روز گذشته سایت رسمی رهبر جمهوری اسلامی گفتگویی از هاشمی رفسنجانی را منتشر و به نقل از وی اعلام کرد که “رهبر جمهوری اسلامی نظارت بر سند چشم انداز 20 ساله را که به مجمع تشخیص مصلحت تفویض کرده بود، از این مجمع پس گرفته است”، دفتر رفسنجانی طرح چنین موضوعی را تکذیب و انتشار آن را ناشی از اشتباه در در تنظیم نهایی و بازخوانی مجدد متن مکتوب مصاحبه توصیف کرد.
پیش از این در اردیبهشت ماه گذشته نیز رفسنجانی ضمن انتقاد در خصوص انحراف دولت از اهداف سند چشم انداز 20 ساله از “اراده جدی مجمع تشخیص مصلحت بر میزان پایبندی دستگاه های دولتی به سند چشم انداز” خبر داده بود.
اخبار متناقض
روز گذشته سایت رسمی رهبر جمهوری اسلامی مصاحبه ای از اکبر هاشمی رفسنجانی در خصوص چشم انداز 20 ساله را منتشر کرد، که رفسنجانی در آن گفته بود ”رهبری وظیفه نظارت بر سند چشم انداز 20 ساله را که به مجمع تشخیص مصلحت تفویض کرده بودند، پس گرفته‌اند.“
بنابر متن اولیه مصاحبه، رفسنجانی در عین حال از اعلام آمادگی مجمع تشخیص مصلحت برای اعمال نظارت بر چگونگی اجرای سند چشم انداز 20 ساله خبر داده بود: “اگر ایشان دوباره بخواهند، مجمع می‌تواند براساس الزامات، شاخص‌ها و آیین‌نامه‌هایی که دارد، نظارت را به طور جدی شروع کند.”
وی همچنین تاکید کرده بود که رهبر جمهوری اسلامی در اولین روزهای آغاز به کار دولت احمدی نژاد شخصا به رفسنجانی گفته است “باتوجه به اینکه دولت جدید است و شعارهایی داده و در جریان بحث‌های چشم‌انداز نبوده، فعلاً نظارت را جدی نگیرید.“
در متن که سایت رهبر جمهوری اسلام و اغلب خبرگزاری ها به نقل از آن منتشر کردند، هاشمی رفسنجانی گفته بود که توصیه رهبر به جدی نگرفتن نظارت را به معنای باز پس گیری چنین اختیاری از مجمع تشخیص مصلحت نظام تلقی کرده است.
وی با اشاره به اینکه “نظارت بر حسن اجرای سند چشم‌انداز هم طبق قانون اساسی برعهده رهبری است” اظهار داشته بود که در گذشته “آیت‌الله خامنه‌ای با ادلّه‌ای این وظیفه را به مجمع تشخیص مصلحت تفویض کرده‌اند. مجمع نیز پس از آن، اقدام به تشکیل کمیسیونی به نام «نظارت» کرد که این کمیسیون پس از تدوین آیین‌نامه می‌توانست نظارتش را شروع کند که در اوّل دولت جدید، به توصیه رهبر جمهوری اسلامی از این کار امتناع کرده است.“
رئیس مجمع تشخیص در عین حال تصریح می کرد که اگر رهبری نظارت را مجددا به این مجمع واگذار کند، یکی از راه کارهای نظارت دقیق “اولاً حضور نمایندگان در دولت و مجلس به هنگام طرح لوایح و قوانین است تا اگر انحرافی می‌بینند، جلویش را بگیرند،و ثانیاً خواستن گزارش سالانه از دستگاه‌هاست که معلوم شود چه مقدار براساس سند چشم‌انداز عمل شده است.“
به رغم اینکه مصاحبه رفسنجانی که علاوه بر سایت رسمی رهبر جمهوری اسلامی از سوی اغلب خبرگزاری های رسمی ایران نیز منتشر شد، عصر شنبه اداره کل روابط عمومی مجمع تشخیص مصلحت نظام با انتشار اطلاعیه ای اعلام کرد که “نظارت تفویضی به مجمع تشخیص مصلحت نظام به قوت خود باقی است، و به هیچ وجه پس گرفته نشده است.“
در اطلاعیه روابط عمومی مجمع تشخیص مصلحت علت انتشار این خبر “اشتباه در در تنظیم نهایی و بازخوانی مجدد متن مکتوب مصاحبه” عنوان شده است.
روابط عمومی مجمع تشخیص مصلحت نظام در عین حال به نقل از هاشمی رفسنجانی اعلام کرد که “در واقع وظیفه نظارت بر حسن اجرای سند چشم‌انداز و سیاست های کلی اصل 44 توسط مقام معظم رهبری به مجمع تشخیص مصلحت نظام تفویض شده است که مجمع بر اساس تعیین شاخص‌ها و الزامات و آیین‌نامه‌هایی که تهیه کرده است نظارت را به طور جدی دنبال می‌نماید.“
سه سال از دست رفت
رئیس مجمع تشخیص مصلحت در مصاحبه خود با بر شمردن 14 فصل و ویژگی موجود در کشور تاکید داشت که سند چشم انداز 20 ساله به عنوان یک برنامه دراز مدت”به گونه‌ای نیست که فکر کنیم آرزوی دور و درازی است.و تمام سند براساس واقعیت‌های میدانی ایران نوشته شده و سرمایه‌های اجرای آن در ایران موجود است.“
وی همچنین با اشاره به اینکه اصل 44 نقش موتور محرک سند چشم انداز در نظر گرفته شده، در پاسخ به این پرسش که اکنون اصولی از برنامه بلند مدت جمهوری اسلامی چون “قطع وابستگی بودجه به نفت”،”کاهش تصدی‌گری دولت” از نظر اجرایی چه وضعیتی هستند؟” از “قطع وابستگی کشور به نفت” به عنوان یک نمونه نام می برد و می گفت که در حالی که رهبر جمهوری اسلامی قائل به قطع یکباره وابستگی به نفت است، و مجمع تشخیص با توجه به مشکلات موجود، قطع 5 ساله یعنی سالی 20 درصد را در سند چشم انداز تصویب کرده. اما اجرای آن به تعویق افتاده وازیابی از اجرای این برنامه بنابر “آمارها و نظر کارشناسان” به عکس برنامه تعیین شده است.
رفسنجانی همچنین از افزایش تصدی گری دولت بر خلاف برنامه چشم انداز و سیاست های اصل 44 خبر می داد، و از واگذاری شرکت های دولتی به موسات شبه دولتی انتقاد می کرد: “نمونه روشن آن فروش سهام شرکت مخابرات است که می‌گویند بیشترین سهم آن را ستاد اجرای فرمان امام خریده است. دولت فروخت و یک نهاد شبه‌دولتی خرید.“
وی همچنین با اشاره به گذشت 3 سال از عمر برنامه چشم انداز 20 ساله همزمان با دولت نهم، با تاکید بر اینکه ”3 سال را از دست دادیم” از “افراط و تفریط و شعاری بودن کارها در بعضی از موارد” انتقاد می کرد: “از اول انقلاب تا الان درکشور دچار دو جریان افراطی محدود هستیم، البته بدنه نظام و کشور معتدل است و در راه اعتدال اسلامی حرکت می‌کند. اما تحقیقاً افراطی‌ها در سیاستهای داخلی، سیاستهای خارجی، سیاستهای اقتصادی و فرهنگی تأثیر دارند و می‌توانند در مقابل پیشرفت بعضی از برنامه‌هایی که در عالیترین مراحل بالای کشور تصویب شده، سد ایجاد کنند.“
”گسترش تحریم ها”،”وابستگی به نفت”،”فقدان احزاب نیرومند”،”ساختار اداری کهنه”،”فساد اداری”، موازی کاری”،”فرار مغزها”“ضعف اشتغال”،”نرخ بالای بیکاری”،”تورم”،”ضعف در جذب سرمایه داخلی و جذب سرمایه گذاری خارجی”،”فقر و نابرابری”،”ضعف صنعت بانک و بیمه”،”رواج مواد مخدر در کشور”،کم توجهی به محیط زیست”،و “عدم شفافیت در اطلاع رسانی” برخی از دلایل 32 گانه ای است که رفسنجانی از آنان به عنوان تهدید های و عوامل بازدارند در اجرای برنامه های بلند مدت در ایران سخن گفته است.
توقف اراده جدی نظارت
هاشمی رفسنجانی در اوایل پاییز 84 همزمان با تشکیل دولت نهم اعلام کرده بود که مجمع تشخیص بنابر دستور رهبر جمهوری اسلامی بر سیاست های کلی و و انطباق برنامه های دولت با آن نظارت خواهد کرد.
با واکنش اعتراض آمیز حامیان دولت، معاونت بررسی و نظارت مجمع تشخیص مصلحت نظام در آبان 84 با انتشار اطلاعیه ای اعلام کرد که رهبر جمهوری اسلامی سال ها پیش در 27 اسفند سال 17 فروردین 77 خواستار “پیش بینی وسیله ای در مجمع برای نظارت بر حسن اجرای سیاست های کلی” را خواستار شده و اختیار نظرتی خود را به مجمع تشخیص واگذار کرده است.
در ادامه این تحول، تا اسفند 85 مجمع گزارش یا انتقاد خاصی از دولت ارائه نکرد اما در 14 اسفند 85 رفسنجانی به مناسبت پایان دوره سوم فعالیت این مجمع تشخیص مصلحت و آغاز دوره تازه آن در کنفرانسی خبری در جمع خبرنگاران به صراحت از “پایان دوره آزمایشی دولت نهم و دستگاههای اجرایی” خبر داد و گفت ”دوره آزمایشی و فرصت لازم تمام شده و از این پس نظارت مجمع جدی‌تر می‌شود و این نظارت می‌تواند بر بودجه هم باشد زیرا در قوانین بودجه ما شاهد اصلاح برنامه‌های 5 ساله هم هستیم که نظارت بر آنها، وظیفه مجمع تشخیص مصلحت است.“
اردیبهشت 87 نیز هاشمی رفسنجانی باردیگر با تاکید بر اینکه “زمان سعی و خطا به پایان رسیده است” از اراده این مجمع برای نظارت جدی بر میزان پایبندی دستگاههای دولتی به سند چشم انداز در سال جاری خبر داده بود.