صورت مسئله فقر را پاک نکنید

شروین امیدوار

احمد بزرگیان، نماینده مجلس می گوید خط فقر در تهران 500 هزار تومان و در شهرهای دیگر کشور 350 هزارتومان است. این در حالی است که براساس اعلام رسمی، خط نسبی فقر در سال 83 در ایران 170 هزار تومان اعلام شده بود. با این حساب در عرض یک سال و نیم گذشته چتر فقر به اندازه ای گسترش یافته که اکنون دارندگان در آمد پانصد هزارتومانی نیز در شمار فقرا به حساب می آیند.

به گفته احمد بزرگیان، این عضو فراکسیون اکثریت مجلس سیاست های غلط دولت در حوزه اقتصاد کار را به جایی رسانده که “تخم مرغ شانه ای 1100 تومان به شانه ای 3000 تومان رسیده است”. این عضو مجلس تداوم موج گرانی در کشور را ناشی از ظهور بیماری هلندی در اقتصاد ایران عنوان کرده و به خبرگزاری ایرانیوز گفته است: “اگر قیمت حبوبات، شیر، تخم مرغ و گوشت را با آغازسال 85 مقایسه کنید بیماری هلندی به طور مشهود دیده می شود”. به گفته وی” در زمان بررسی بودجه، کارشناسان نسبت به وقوع بیماری هلندی به دولت هشدار دادند” اما محمود احمدی نژاد و اعضای کابینه او هشدارهای مجلسیان همفکر خود را نیز نادیده گرفتند.

مقامات و مراکز دولتی بر خلاف سال های گذشته در طول شانزده ماه گذشته از اعلام خط فقر مطلق و نسبی در کشور خودداری کرده اند. وزیر پیشین رفاه در برابر پرسش های چند باره خبرنگاران اعلام کرده بود که: “اعلام خط فقر نیاز به بررسی های بیشتر دارد”. عبدالرضا مصری جانشین پرویز مصری نیز از هنگام آغاز به کار خود در وزارت رفاه و تامین اجتماعی، تعداد کسانی را که از نظر این وزارتخانه جزیی از”اقشار آسیب پذیر” هستند “9 میلیون نفر” ذکر کرده است.

با این حال بسیاری از کارشناسان بر این باورند که آمار واقعی فقر در ایران نه تنها اعلام نمی شود، بلکه در ماه های اخیر مقامات دولتی برای پنهان کردن آن دست به ارائه آمارهای نادرست هم زده اند. در مرداد ماه گذشته، اسحاق صلاحی، معاون هدفمندی یارانه‌ها و رفاه اجتماعی وزارت رفاه، تعداد ایرانیانی را که زیر “خط فقر شدید” زندگی می کنند “یک میلیون و 316 نفر از جمعیت شهری” و “667 هزار نفر از جمعیت روستایی” و جمعا “یک میلیون و 983 هزار نفر از جمعیت کشور” اعلام کرد.

این مقام وزارت رفاه، البته این آمار را بر اساس شاخصی اعلام کرد که بر اساس آن “خط فقر شدید خانوار 4 تا 6 نفری شهری، 650 هزار ریال(65 هزار تومان) و برای خانوار روستایی، 514 هزار ریال (51 هزار و چهار صد تومان) با احتساب کسری یارانه‌ها” محاسبه شده بود. اما اینکه آیا اصولا یک خانوار 4 تا 6 نفره می تواند با 65 هزار تومان، در هر شهر ایران، چند روز زیست هم ادامه دهد پرسشی است که مقامات کشور به آن پاسخ نداده اند.

اسحاق صلاحی علاوه بر این اعلام کرد که: “خط فقر مطلق برای خانوار با چهار تا شش نفری شهری 162 هزار و پانصد تومان و برای خانوار روستایی با همین بعد نفری 113 هزار تومان بوده است”. بر همین اساس نیز اعلام شد که “10. 5 درصد جمعیت شهری و 11 درصد جمعیت روستایی زیر خط فقر مطلق هستند که از لحاظ جمعیتی معادل 4 میلیون و 935 هزار نفر جمعیت شهری و 2 میلیون و 530 هزار نفر جمعیت روستایی و جمعا 7 میلیون و 465 هزار نفر از جمعیت کشور زیر خط فقر مطلق هستند”.

این آمارها در حالی ارائه از سوی مقامات دولت نهم مطرح شد، که پیشتر در بهمن سال 83 شریف زادگان وزیر وقت رفاه “خط فقر نسبی را حدود ۱۷۰ هزار تومان” اعلام و تاکید کرده بود که در شهرهای کلان، مانند اصفهان، شیراز و مشهد درآمدی کمتر از ۱۸۰ تا ۲۰۰ هزار تومان زیر خط فقر نسبی” محسوب می شود. اما مجید یارمند، مدیرکل وقت دفتر سلامت و رفاه اجتماعی سازمان مدیریت و برنامه ریزی در فروردین 84 با اعلام 150 هزار تومان به عنوان خط فقر “درصد افراد زیر خط فقر مطلق را ۱۵ درصد جمعیت کشور” اعلام کرد، که بر اساس جمعیت کل 70 میلیونی کشور، به معنای ان است که بیش از 10 میلیون و پانصدهزار ایرانی با در آمد کمتر از 150 هزار تومان در فروردین 84 زیر خط فقر زندگی می کردند.

روزنامه جوان در تیرماه 84 و همزمان با پیروزی محمود احمدی نژاد که از شعارهای اصلیش فقر زدایی بود، به نقل از حمیدرضا نواب پور که از او با عنوان اقتصاددان نامبرده شده “خط فقر برای خانوار ایرانی را به طور متوسط ۱۵۰ هزار تومان” اعلام کرده بود. و البته این را نیز نوشته بود که “براساس دیدگاه کارشناسان این برآورد با واقعیت منطبق نمی باشد”. این روزنامه همچنین به نقل از کارشناسان اقتصادی تاکید کرده بود که “اعلام 150 هزارتومان به عنوان خط فقر فقط برای جامعه روستایی است و جامعه شهری زیر ۲۵۰ هزارتومان درآمد، در فقر مطلق قرار دارد که براین اساس به تعداد افراد زیر خط فقر بیش از چهار میلیون نفر افزوده می شود”.

فقر زدایی یاجنگ ستیزی

روزنامه کیهان در یازده خرداد 84 و در آستانه انتخابات ریاست جمهوری در گزارشی با عنوان مردم به چه کسی رای می دهند؟ “تاکید کرده بود که رییس جمهور آِینده باید فقر ستیز باشد”.

این روزنامه در ادامه جمعیت زیر خط فقر کشور را 12 میلیون نفر ذکر و تاکید کرده بود: “مردم به دنبال رئیس جمهوری هستند که عملش، حرکتش، برنامه اش محو فقر باشد، نه شعارش. مردم رئیس جمهورهایی را دیده اند که با شعار محو فقر سرکار آمده اند و در دوره ریاست جمهوری ایشان، فقر گسترده تر شده و خط فقر بالاتر رفته تا به امروز رسیده که 12 میلیون فقیر را روی دست جامعه گذاشته اند”. کیهان در گزارش خود نوشته بود: “آیا چهار سال دیگر باید گزارشگری قلم به دست بگیرد و بنویسد که تلاش در راه کاهش فقر، مهمترین رسالت رئیس جمهور آینده است و بعد هم آمارهایی را ارائه بدهد که نشان دهنده بدتر شدن وضع فقر و گسترده تر شدن فقر باشد؟”

پاسخ آن روز کیهان، که از حامیان دولت است، را شانزده ماه بعد از آغاز به کار دولت، احمد بزرگیان داده است. به گفته این عضو راستگرای مجلس، خط فقر 170 هزار تومانی، به 500 هزار تومان رسیده است. پرویز داودی، معاون اول رییس جمهور نیز همین چند روز پیش در سخنانی که خبرگزاری های رسمی کشور آن را منتشر کردند اعلام کرد:“5. 4 میلیون نفر از جمعیت کشور با در آمد ماهیانه کمتر از 30 هزار تومان زندگی می کنند”.

فقرا روز به روز فقیر تر می شوند؛ آنهایی که نانی بر سفره داشتند نیز دیگر توان خرید تخم مرغ شانه ای 3000 تومانی و گوجه 2800 تومانی را ندارند. فقر و گرانی صدای همه را در آورده تا جایی که امام جمعه تهران نیز تاکید کرده با پنهانکاری چیزی عوض نخواهد شد و بهتر است که دولت صورت مساله را پاک نکند.

روزنامه فقر ستیز کیهان، اما در شانزده ماه گذشته تنها از جنگ نوشته و تجهیز برای جنگ احتمالی. این نشریه همین چند روز پیش در خبر مربوط به خرید موشک های ضد هوایی تور ام یک از روسیه، هزینه پرداختی از سوی جمهوری اسلامی بابت آن را “1 میلیارد و 400 میلیون دلار” اعلام کرد. خبری که بعد در سایر رسانه ها اصلاح و مبلغ پرداختی 700 میلیون دلار ذکر شد.