درحالی که از زمان روی کار آمدن دولت یازدهم بحث بازگشت ایرانیان خارج از کشور و مشخصا افرادی که از سال ۸۸ بدین سو از ایران خارج شده اند، بارها مطرح شده، روز گذشته رضا فرجی دانا، وزیر علوم کابینه روحانی در گزارشی اعلام کرد که سالانه ۱۵۰ میلیارد دلار خسارت از ناحیه خروج نخبگان از کشور به ایران تحمیل می شود.
به گزارش ایرنا، رضا فرجی دانا گفته است: “ با محاسبات دهه ۷۰ تربیت یک نفر نخبه برای ما یک میلیون دلار هزینه دارد. ما با تحصیل فرزندان ایران در خارج کشور برای کسب علم مخالف نیستیم و همه ما مرحله ای از زندگیمان را در غربت به سر بردیم تا بتوانیم به آب و خاک میهن خدمت کنیم. باید دید نخبگانی که برای کسب دانش روز دنیا به خارج رفته اند اگر شرایط برای برگشت آنها فراهم نبود کشور چه خسارتی را تحمل خواهد کرد. در شرایطی که کل بودجه دولتی ما ۱۹۲ هزار میلیارد تومان و معادل ۷۰ میلیارد دلار است با مهاجرت مغزها ۱۵۰ میلیارد دلار به دنیا کمک می کنیم”.
او افزوده است: “کشور چین با ۱/۵ میلیارد نفر جمعیت حرکتی را آغاز کرده که با سه یا چهار برابر کردن پیشنهادهای کاری، نخبگان خود را از آمریکا به چین برمی گرداند اما ما فقط نظاره گر خروج نخبگان از کشور هستیم. اگر در کشور شرایط اقتصادی دشوار است باید همگان این وضعیت را درک کنند و اگر شعب ابی طالبی وجود دارد پیامبر در کنار یارانش به سر می برد نه اینکه افرادی در تنعم باشند و دیگران را به صبر و تحمل دعوت کنند”.
سخنان فرجی دانا در حالی مطرح شده که دو هفته قبل، حسن قشقاوی، معاون کنسولی وزیر خارجه که از دوران احمدی نژاد در این سمت حضور دارد، به روزنامه آرمان گفته بود: “دستورالعملی اخیرا از سوی رئیس‌جمهور محترم به آقای علوی وزیر اطلاعات دداده شده که گویای رویکرد دولت یازدهم در مورد ایرانیان خارج از کشور است. ایشان دستور دادند که کارگروهی از وزرای مختلف از جمله وزارت خارجه تشکیل شود تا نحوه آمدن ایرانی‌های که طی سال‌های اخیر از ایران خارج شده‌اند را بررسی کند. مخصوصا آنهایی که شاکی خصوصی ندارند؛ پرونده‌شان را مورد بررسی قرار دهد. در جلسه کمیته سیاسی دولت که هفته گذشته برگزار شد، من و نماینده وزارت اطلاعات هم در آن کمیته حضور داشتیم بحث ایرانیان خارج از کشورهم در این کمیته دولت مطرح شد. باید گفت این کمیته حسب دستور دکتر روحانی برای رسیدگی به امور ایرانیان خارج از کشور ورفت و آمد سهل آنها تشکیل شده است.البته باید دانست که بخشی از نیامدن هموطنان ما ناشی از القائات اپوزیسیون در خارج از کشور است. در ایران هم مطلقا ترسی بابت ورود ایرانیان مهاجربه کشور وجود ندارد. به عقیده من بسیاری از این ترس‌ها خودساخته است. این ترس هیچ ریشه‌ای ندارد؛ در قانون کیفری ایران مطلبی تحت عنوان ممنوع‌الورود نداریم. ما هیچ قیدی در دادن خدمات کنسولی به فعالان سیاسی که به هر دلیلی از کشور خارج شدند نداریم می‌توانند وارد کشور شوند. اما اگر اقداماتی را انجام داده باشند که شاکی خصوصی داشته باشند هیچ فرقی برای قوه قضائیه بین ایرانی از خارج آمده یا ایرانی که در داخل کشور جرمی انجام داده نیست. ترس‌های بی‌مورد هیچ فایده‌ای ندارد”.
او در زمان ریاست جمهوری احمدی نژاد اما اینچنین درباره ایرانیان خارج از کشور سخن گفته بود: “ ۵ میلیون ایرانی در خارج از کشور حضور دارند ودستگاه دیپلماسی کشور از دانشجویان ایرانی خارج از کشور انتظار دارد در بحث دیپلماسی عمومی فعالیت بیشتری داشته باشند. اگر جوانان کشورهای مختلف در دانشگاه بگویند که به کشور ایران ظلم شده و دانشجویان ایرانی خارج از کشور دوستان خود را تفهیم کنند در نتیجه تحریم‌ها علیه ایران رأی نخواهد آورد و این همان دیپلماسی عمومی است که ما در آن ضعیف بوده‌ایم. ۵ میلیون ایرانی در دانشگاه‌های خارج از کشور حضور دارند که اگر هر کدام از آنها ۴ دوست داشته باشند می‌توان ۲۰ میلیون جمعیت را در این دیپلماسی شریک کرد”.
چندی پیش محمود علوی، وزیر اطلاعات دولت نیز در سخنانی از بازگشت ایرانیان به کشور استقبال کرد که با واکنش تند مهدی طائب و محمد رضا نقدی فرماندهان قرارگاه عمار و بسیج مواجه شد.
علوی گفته بود: “به همه کسانی که مرتکب خلافی نشدند و از کشور رفته‌اند، تضمین می‌‌دهیم در صورت بازگشت، هیچ مشکلی نداشته باشند. ما ترس‌های بی‌مورد را حل می‌کنیم و هر کس خلافی انجام نداده مشکلی نخواهد داشت”.
سخنانی که مهدی طائب، فرمانده قرارگاه عمار، اینچنین به آن پاسخ داد: “دعوت و خواهش برای بازگشت به کشور از افراد مجهولی که جرمی انجام نداده‌اند کار عبثی است و این موضع از جایگاه دولت به عنوان جایی که مظهر رای و حیثیت مردم است بعید به نظر می‌رسد. آیا در رابطه با کسانی که در فتنه ۸۸ جرمی مرتکب نشده بودند منع ورود یا ناامنی وجود داشت که وزیر اطلاعات اینگونه موضع می‌گیرد؟ آنها باید مصداق بیاورند که کسی در عین حال که مجرم نبوده اما به خاطر ترس از کشور فرار کرده است و ما حالا می‌خواهیم به او ضمانت دهیم که به کشور بازگردد. وزارت اطلاعات امروز باید به تهدید‌هایی که در سراسر کشور وجود دارد توجه کند نه موضوعاتی که نه تنها تهدید نبوده بلکه آسیب هم محسوب نمی‌شود. بهتر است وزرا و به ویژه وزیر اطلاعات از ورود به مباحثی که شائبه عدم تخصص در آن وجود دارد خودداری کنند. ما اگر استقلال قوا را قبول داریم باید بدانیم که دولت حق ورود به بحث مجرمان را ندارد و برخورد با جرم و جنایت به صورت انحصاری مربوط به قوه قضائیه است. اگر جرم کسی معلوم و احراز شود برخورد با آن هیچ ربطی به قوه مجریه ندارد از این رو سخنان اخیر وزیر اطلاعات نیز جنبه اجرایی ندارد. کسانی که در فتنه ۸۸ جرمی مرتکب نشده و به خارج از کشور سفر کرده‌اند چه زمانی برای ورودشان به کشور منع و ناامنی وجود داشته که حالا شخص وزیر اطلاعات اینگونه موضع می‌گیرد تا رسانه‌های بیگانه نیز مواضع نادرست خود مبنی بر وجود اختناق و هراس در ایران را القا کنند. وزرا باید در موضعگیری‌های خود دقت کنند چرا که دولت تدبیر و امید به مردم قول داده مشکلات موجود را برطرف کند نه مشکلاتی که وجود خارجی نداشته و پرداختن به آنها باعث تضییع وقت، سرمایه و دوری از تدبیر و اعتدال می‌شود”.
ار که از عوامل شناخته شده سرکوب اعتراضات مردمی در سال ۸۸ است، در حالی مردم را از بازگشت به کشور ترساند که بر اساس گزارش صندوق بین المللی پول، ایران از نظر فرار مغزها در صدر کشورهای جهان قرار دارد، حدود ۲۵درصد از کل ایرانیان تحصیل کرده هم اکنون در کشورهای توسعه یافته زندگی می کنند و سالانه بین ۱۵۰ تا ۱۸۰ هزار نفر از ایرانیان تحصیل کرده برای خروج از ایران اقدام می‌کنند و ایران از نظر فرار مغزها در بین ۹۱ کشور در حال توسعه و توسعه نیافته جهان مقام اول را از آن خود کرده‌است. در سال ۱۳۸۸ وزارت علوم اعلام کرد از ابتدای انقلاب ۱۳۵۷، از میان ۱۲هزار دانشجویی که با هزینه دولت به کشورهای مختلف رفتند ۴۰۰ نفر باز نگشته‌اند و همچنین ۶۰ هزار دانشجوی ایرانی خارج از ایران تحصیل می‌کنند.طبق آمارهای رسمی نسبت خروج فارغ التحصیلان از ایران به تعداد کل این افراد، ۱۵ درصد است.
