آرش سیگارچی
ساختمان مرمرین نبش خیابان طالقانی و سپهبد قره نی در حالی صبح امروز میزبان مسولان کشوری بود که یکی از نادر ترین مراسم ها در آن برگزار شد؛ مراسمی که طی آن قرار بود رییس جدید سازمان بازرسی کل کشور توسط رییس قوه قضاییه معرفی شود. نه تنها این مراسم معارفه بدون تودیع رییس سابق این سازمان برگزار شد بلکه حتی به رسم رایج مراسم های اینچنینی در جمهوری اسلامی ایران، حتی نامی هم از “محمد نیازی” برده نشد تا به این ترتیب مشخص شود برخلاف نظر پایگاه اطلاع رسانی قوه قضائیه که عزل وی را “پایان مامورت” نامیده بود، برکناری نیازی در ادامه حواشی پرونده افشاگر اقتصادی صورت گرفته است.
صبح چهارشنبه در حضور مسوولان قضایی و جمعی دیگر از مسولان کشور، آیت الله محمود شاهرودی که خود چند ماه دیگر ماموریت پنج ساله دوره دوم ریاستش بر قوه قضاییه پایان می یابد، رسما مصطفی پور محمدی، وزیر معزول کشور در دولت احمدی نژاد را به عنوان رییس سازمان بازرسی کل کشور معرفی کرد و البته توضیح داد که: “وی از افرادی است که جامع خصوصیات را دارد و سال‌ها از قضات ارشد دستگاه قضایی بوده و دارای دانش قضایی است.همچنین وی مسوولیت‌هایی را نیز در دستگاه اجرایی برعهده داشته است. ”
رییس قوه‌ی قضاییه با اشاره به نقش پورمحمدی در وزارت کشور دولت نهم نیز یادآور شد: “در دولت نهم نیز مسوولیت وزارت کشور را به خوبی بر دوش کشیده و انتخابات مجلس هشتم را به خوبی مدیریت کردند و اشراف کامل بر طبیعت کار اجرا و مدیریت‌های خرد و کلان دارند.”
در این مراسم که بدون حضور رییس اسبق سازمان بازرسی برگزار شد، رییس قوه قضاییه هیچ اشاره ای به او و عملکردش در زمان تصدی این پست نکرد و تنها با برجسته کردن نقش نظارتی سازمان بازرسی، این سازمان را جایگاه مهمی عنوان کرد که “اسرار نظام” در آن وجود دارد. وی در این مورد اظهار داشت: “در قانون اساسی سازمان بازرسی در راس دستگاه قضایی قرار گرفته است و این هم به دلیل این است که اسرار نظام در آن وجود دارد؛ بنابراین نظارت ویژه می‌طلبد که خدای ناکرده به دست دشمن نیافتد. از طرفی به دلیل دارا بودن اسرار دستگاه‌ها و بعضا افراد خیلی راحت می‌توان از آن سوءاستفاده کرد. این رانت، وسوسه می‌کند. ”
هاشمی شاهرودی همچنین تاکید کرد: “خدای ناکرده هر گونه کوتاهی و تحریف در گزارشات ممکن است که آینده‌ی یک دستگاه را دچار خطر کند؛ بنابراین سازمان بازرسی کل کشور نظارت ویژه و همه‌جانبه می‌خواهد. همچنین شفاف کردن دادرسی، مدیریت بازرسی‌ها و خود بازرسی‌ها باید به گونه‌ای انجام شود که ضریب اطمینانش بالا باشد. مسوولان ارشد سازمان بازرسی باید در این زمینه با درایت، برنامه‌ریزی و هماهنگی با دیگر بخش‌های نظارتی قوه و با استفاده از روش‌های به‌روز این خطر را کاهش دهند.“
امر به معروف در بازرسی
اما مصطفی پور محمدی، رییس جدید سازمان بازرسی کل کشور که خانه نشینی اش پس از عزل از وزارت کشور تنها 51 روز به طول انجامید خود در سخنانش گفت که 29 سال پیش در شهریور 58 کارش را در دستگاه قضایی شروع کرد و اینک “به خانه” بازگشته است. وی نیز مانند رییس قوه قضاییه در سخنانش اشاره ای به عملکرد رییس پیش از خود نکرد و کار در سازمان بازرسی کل کشور را “امر به معروف” دانست. این مدیر اجرایی که پیش از این سوابق حضور در نهادهای نظامی و امنیتی را داشته، گفت: “در مطالعاتم در نگاه به مفاهیم دینی برای شناختن جایگاه سازمان بازرسی مشاهده کردم که ظاهرا تحت مقوله‌ی امر به معروف و نهی از منکر قرار می‌گیرد و مبحث بسیار غنی و تاثیرگذار در ارکان نظام، دولت و جامعه‌ی اسلامی است. به هر حال اگر در دایره‌ی اقتدار نظام اسلامی قرار گرفتیم و صاحب مکنت شدیم یکی از ارکانش توسعه، اجراء و تحقق خوبی‌ها و معروف است و همواره این دغدغه در من وجود دارد که در پیگیری بحث بازرسی نتیجه باید سبب استحکام و قدرت شود. ”
وی با اشاره به اشکالات زیرساختی، اظهار داشت:“چه بسا حیف‌هایی که از هزاران میل مضرتر است، یعنی کسی با حسن نیت عملی را انجام داده اما تصمیمی را گرفته که مجموعه‌ای باید تاوان آن را بپردازند. بنابراین به این نکات نیز باید توجه داشت. علاوه بر توجه به کارهای انجام نشده باید به کارهای انجام شده که با حسن نیت بوده اما با تدبیر مناسب صورت نگرفته نیز توجه کرد.”
پورمحمدی که روز گذشته همزمان به همراه رییسی، معاون قوه قضاییه به عضویت جامعه روحانیت مبارز نیز دعوت شده، در بخشی از سخنانش به “ساختار معیوب” اقتصاد ایران اشاره کرد و گفت: “ساختار اقتصادی ما بسیار معیوب است. ما با یک ساختار مشکل‌دار و مزمنی روبرو هستیم که خود به خود تولید آن شبکه‌ی رانتی است و ما داریم در این شبکه‌ی رانتی دست و پا می‌زنیم. باید توجه داشت که تلاش زیادی صورت گرفته و ان‌شاءالله دولت با طرح اقتصادی خود و همچنین با توجه به اصل 44 بتوانیم این مشکل را حل کنیم. ”
رییس جدید سازمان بازرسی کل کشور در سخنانش همچنین از همکاری بیشتر با رسانه ها نیز سخن گفت و یادآور شد: ”امیدواریم فضای جدید و نوینی را در عرصه‌ی نظارت به وجود بیاوریم و از ظرفیت‌های غیر رسمی استفاده‌ی بیشتری کنیم. همچنین از نگاه و برآورد مردم و رسانه‌ها نیز به خوبی استفاده شود؛ چرا که به اعتقاد من یکی از ابزار مشخص امر به معروف رسانه است. رسانه‌ای که هر تریبونی را شامل می‌شود. بنابراین رسانه نیز می‌تواند در خدمت نظارت باشد. ”
پورمحمدی که توسط رییس دولت نهم از وزارت کشور در سی اردیبهشت برکنار شد، اشاره ای هم به دولت داشت و با کنایه و تاکید بر اینکه “ثابت کنیم که برادری‌مان مشفقانه است”، خطاب به دولت اظهار داشت:“امیدواریم با دولت محترم که بار سنگین اجرا بر دوشش است اقداماتی انجام دهیم و اگر به ضعفی پی بردیم به خوبی منتقل کنیم و راهکاری را برای آن ارایه دهیم. البته در این جهت خیلی ملاحظه نکنیم. برادری‌مان را ثابت کنیم که مشفقانه است، اراده‌مان را نشان دهیم که جدی است و اگر با این نگاه پیش رویم ان‌شاءالله بتوانیم گامی برداریم.“
یک مراسم نادر
مراسم روز گذشته از آن جهت نادر خطاب گرفته است که معمول است در مراسم های معارفه، برای مدیری که برکنار شده نیز “تودیع” می گیرند که در آن با توجه به فعالیت مدیر مربوطه، از وی تقدیر می شود. این نوع مراسم تقریبا تا کنون رایج بوده و حتی در بد ترین شرایط که مدیری به جرمی مشهود عزل شده، اما باز، تودیع او برگزار شده است. نمونه بارز برای این مساله، تودیع و معارفه فرماندهی نیروی انتظامی استان تهران در اسفند گذشته بود. هرچند این مراسم در پشت درهای بسته و بدون حضور خبرنگاران برگزار شد، اما خبرگزاری ها عکس سردار رضا زارعی رییس معزول و سردار علیرضا اکبر شاهی رییس جدید نیروی انتظامی استان تهران را منعکس کردند. با اینکه رییس معزول پس از آن سر در زندان در آورد اما مراسم تودیع و معارفه او برگزار شد.
علاوه بر این در دولت احمدی نژاد هم همزمان با عزل دو وزیر، مراسم تودیع و معارفه برگزار شده که البته در مراسم تودیع وزیر اقتصاد، وی سخنانی گفت که احمدی نژاد انتظار نداشت اما با این حال تمام عزل وزرای سالهای اخیر همواره معارفه با تودیع همراه بوده است.
اما مراسم دیروز معارفه رییس سازمان بازرسی در حالی بدون تودیع رییس سابق در سازمانی زیر نظر قوه قضاییه انجام گرفت که رسم قوه قضاییه نیز برگزاری مراسم همزمان تودیع و معارفه است. نگاهی به پایگاه خبر رسانی قوه قضاییه در یکسال اخیر نشان می دهد که 39 مورد عزل و نصب صورت گرفته که در همه موارد مراسم تودیع و معارفه همزمان برگزار شده است.
ترکش های پرونده پالیزدار
اگر در روزهای ابتدایی برکناری نیازی، برخی منابع نزدیک به قوه قضاییه این عزل را “پایان ماموریت” نامیدند اما امروز مشخص شده است که نیازی نیز قربانی اعترافات افشاگر اقتصادی شده است. بخصوص اینکه در هفته های پس از بازداشت عباس پالیزدار، حسین شریعتمداری، مدیر مسوول کیهان که توانایی عجیبی در دسترسی به اطلاعات بازجویی پرونده های در حال اجرا دارد، در یادداشتی هشدار داد که آنچه پالیزدار بدان دست یافته از سازمان بازرسی بدست او رسیده است. هرچند وی خواستار آن شده بود که قوه قضاییه همه متهمان این پرونده را دستگیر کند اما قوه قضاییه پس از بازجویی و بازداشت دو نماینده، با اعتراض نمایندگان مجلس مواجه شده است. اما همین قوه در میان مدیران خود نیازی را که رییس سازمان بازرسی کل کشور بود، برکنار کرد تا به این ترتیب وی که از جمله مدیران مورد تایید و نزدیک به رهبر جمهوری اسلامی بود، بزرگترین قربانی پرونده پالیزدار خطاب بگیرد. نیازی پیش از این سمت های مهم قضایی را بر عهده داشته و حتی در جریان دستگیری متهمان قتل های زنجیره ای، به عنوان رئیس سازمان قضایی نیروهای مسلح و عهده‌دار رسیدگی به پرونده قتل‌ها شد و توانست پرونده را به سمتی هدایت کند که متهمان در فیلم هایی اعتراف کنند که با سازمان های جاسوسی و پلیس مخفی دنیا از جمله اف بی آی، سازمان سیا و موساد همکاری داشته اند.
در همان زمان مهدی کروبی رییس مجلس ششم و اغلب نمایندگان جناح اصلاح‌طلب، فیلم اعترافات را “ابهام آمیز و فاقد ارزش حقوقی” خواندند و پخش سراسری آنرا نیز خلاف مصالح دانستند اما نیازی ضمن تاکید بر واقعی بودن اعترافات و نبود هیچ‌گونه فشار برای اعتراف گرفتن از متهمان، از انتشار گسترده گوشه‌هایی از این فیلم در داخل و خارج از کشور، گلایه کرد. بعدها انتشار فیلم های دیگری مشخص کرد که این اعترافات تحت شکنجه در دوران نیازی اخذ شده است.