نظراتی که هر بار در آستانه انتخابات ریاست جمهوری پیرامون امکان کاندیداتوری زنان مطرح می شود، اکبر هاشمی رفسنجانی به نقل از محمد بهشتی، تدوینگر قانون اساسی، گفته است که “رجال سیاسی” شامل زنان هم می شود.
به گزارش خبرگزاری های داخلی، رئیس تشخیص مصلحت نظام روز سه شنبه ۱۱ تیرماه در دیدار با جمعی از« بانوان نخبه و فعالان سیاسی و اجتماعی زنان»، نگاه دین و پیامبر اسلام به زنان را “کریمانه و شرافتمندانه” خوانده و با اشاره به اینکه نباید جنسیت امتیازی برای انسان‌ها باشد، در پاسخ به تقاضای تفسیر واقعی از کلمه “رجل” در مباحث سیاسی کشور، گفته است: “آیت‌الله شهید دکتر بهشتی که رئیس مجلس خبرگان بررسی قانون اساسی بود، بعدها اعلام کرد که منظور از کلمه «رجال سیاسی» اعم از زن و مرد است.”
نظر آیت الله بهشتی در مورد “رجل سیاسی”
آیت الله بهشتی، رئیس مجلس خبرگان بررسی قانونی بود که پس از پیروزی انقلاب سال۵۷، قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران را تدوین کرد و سپس آن را به همه پرسی عمومی گذاشت.
اشاره هاشمی رفسنجانی احتمالا به این نظر بهشتی در کتاب “مبانی نظری قانون اساسی” است که گفته بود:“به علت اینکه در مورد رئیس‌جمهور شدن زنان، در بین فقها چه مراجع و چه فقهای مجلس خبرگان، نظر یکسانی وجود نداشت، متن به صورتی تنظیم شد که انشاءالله اگر در آینده بینشی که می‌تواند گسترده‌تر شود و حمایت دو سوم مردم را به دست آورد، آن وقت راه برای این منظور فراهم شود.”
اصل ۱۱۵ قانون اساسی جمهوری اسلامی “رجل سیاسی و مذهبی” بودن را در کنار ویژگی های دیگری مانند “ایرانی‌الاصل بودن، برخورداری از حسن نیت و امانت” به عنوان یکی دیگر از شرایط نامزدهای ریاست‌جمهوری تعیین کرده است.
در آستانه یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری اسلامی و با ثبت نام تعدادی از زنان داوطلب، بار دیگر بحث امکان نامزدی زنان برای سمت ریاست جمهوری بالا گرفت.
آن هنگام محمد یزدی، از فقیهان شورای نگهبان گفت: “قانون اجازه رئیس جمهور شدن را به خانم‌ها نمی‌دهد.”
او گفت: “ده، دوازده خانم حضور دارند؛ یکی از آنها گفته که «اگر من رییس جمهور شوم، نیمی از کابینه‌ام خانم‌ها و نیم دیگر آقایان خواهند بود»؛ مثل معروفی هست که کسی می‌خواست وارد روستایی شود، اصلا راهش نمی‌دادند وارد روستا شود، اما می‌گفت «خانه کدخدا کجاست»!؛ قانون اجازه رییس جمهور شدن را به خانم‌ها نمی‌دهد، حالا چطور این فرد ترکیب کابینه را هم مشخص کرده است؟”
این در حالی بود که عباس علی کدخدایی، عضو حقوقدان شورای نگهبان در آستانه انتخابات ریاست جمهوری سال ۸۸ گفته بود: “شورای نگهبان هیچ گاه رجل سیاسی را تفسیر نکرده و هر چه تا کنون مطرح شده صرفا از سوی نشریات و نهادهای حقوقی بوده است.”
او افزوده بود: “رویه شورای نگهبان مثل سابق است، در گذشته هم از قشر بانوان کسانی بودند که ثبت‌نام کردند و شورای نگهبان در این زمینه نظر خاصی ندارد و منع خاصی هم وجود ندارد، قانون خاصی هم نسبت به ثبت‌نام و بررسی صلاحیت بانوان وجود ندارد”.
او حتی تا آنجا پیش رفت که بگوید: “شورای نگهبان هیچ‌گاه به صرف اینکه فردی که ثبت نام کرده مرد است یا زن اظهار نظر نکرده است و هر گاه زنی رد صلاحیت شده به خاطر نداشتن صلاحیت عمومی بوده است”.
زنان؛ پست ریاست جمهوری و “تبعیضی ناروا”
با این حال شورای نگهبان طی سی سال گذشته هیچ زنی را برای انتخابات ریاست جمهوری تایید نکرده و تا کنون تفسیری رسمی نیز از مفاد این اصل ارائه نداده است.
در سال ۸۳، یک سال قبل از برگزاری هفتمین دوره انتخابات ریاست جمهوری، شیرین عبادی، حقوق دان و برنده جایزه صلح نوبل ۲۰۰۳ با اشاره به حضور زنان در انتخابات ریاست جمهوری، گفته بود: “محروم نمودن نیمی از افراد کشور از دستیابی به پست مهم ریاست جمهوری، نشانه تبعیضی ناروا در کشور است.”
در میان تفسیرهای مختلف از “رجال سیاسی” برخی آن را به عنوان فرد شناخته‌شده تفسیر می‌کنند.به نظر شیرین عبادی “کلمه رجالسیاسی ناظر به کلیه سرشناسان امر سیاسی است، نویسندگان قانون اساسی با توجه به معنای عام کلمه رجل از آن استفاده نموده اند.”
ممانعت غیر مستقیم از حضور زنان طبق اصل ۱۱۵ درحالیست که اصل بیستم قانون اساسی تاکید می‌کند که همه افراد ملت اعم از زن و مرد به طور یکسان در حمایت قانون قرار دارند و از همه حقوق انسانی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی با رعایت موازین اسلام برخوردارند.
بحث‌ها در مورد امکان نامزدی زنان برای سمت ریاست جمهوری درحالی یک بار دیگر بالا گرفته که با گذشت سه دهه از تصویب قانون اساسی هنوز تفسیر روشنی از ویژگی‌های مورد تاکید در اصل ۱۱۵ قانون اساسی وجود ندارد.
