نشانه های فراوان و رو به رشدی وجود دارد که ایران و آمریکا خود را برای استفاده بهینه از انتخاب رئیس جمهور میانه رو آماده می کنند تا بن بست بوجود آمده در گفتگو های اتمی را بشکنند و روابط خصمانه بین دو کشوررا بهبود ببخشند.
از اظهارات علنی تا حساب های رسمی در توئیتر و فیس بوک چنین به نظر می رسد که دولت ایران تلاش می کند تا از دلایل منطقی و مصالحه اش و از انکار هولوکاست گرفته تا حل مشکلات اتمی، پرده برداری کند.
رئیس جمهور جدید ایران جمعه گذشته تأیید کرد ایران همچنان بر موضع اش برای استفاده از انرژی هسته ای برای تولید برق اصرار دارد با این حال وی خواستار برداشتن گام هایی برای از سرگیری مذاکرات شد و گفت: “ما بهترین راه حل را برای موضوع هسته ای در چارچوب قواعد بین المللی خواستار هستیم.” روز دوشنبه نیز علی اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی ایران در وین اعلام کرد ایران قصد دارد به مناقشه هسته ای پایان دهد و این بار با عزم راسخ تری در مذاکرات ظاهر شود.
این تضاد با مخالف خوانی های رئیس جمهور سابق ایران، محمود احمدی نژاد، واضح تر از این نمی شود.
هم اکنون نامه ای بین رئیس جمهور آمریکا، اوباما و رئیس جمهور ایران، روحانی رد و بدل شده است و اوباما به شبکه ای بی سی تاکید کرده که ایران بالقوه می تواند در برقراری ثبات در سوریه نقش داشته باشد. احتمال دارد اوباما و روحانی در جریان مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک “تصادفا” با یکدیگر برخورد کنند. در این صورت این اولین برخورد مستقیم بین دو رئیس جمهور از سال 1979 خواهد بود.
مقامات کاخ سفید اعلام کردند اوباما برنامه ای برای دیدار با روحانی ندارد ولی دیدار احتمالی را نیز رد نمی کند.
رابرت آینهورن که تا ماه مه مشاور ویژه وزارت امور خارجه آمریکا در مورد منع تولید سلاح اتمی و کنترل سلاح اتمی بود، می گوید که تیم مذاکره کننده سابق ایران، علاقه ای به رسیدن به راه حل هسته ای نداشت. آنها بطور ایدئولوژیک از غرب متنفر بودند و در مورد تحریم های آمریکا و غرب دچار “خود فریبی” بودند و در برابر هر نوع سازش مقاومت می کردند.
اقای اینهورن می گوید: “این رهبری جدید بسیار بسیار متفاوت است.” او وزیر امور خارجه ایران، محمد جواد ظریف را فردی توصیف می کند که قادر است از پس مذاکرات ایران بر بیاید و یکی از بهترین دیپلمات هایی است که تابحال دیده است.
ایندهورن می گوید: “آنها واقعگرا و عملگرا هستند و در مورد وضعیت اقتصادی که در آن قرار گرفته اند، دچار توهم نیستند.”
اشکال مختلف چارچوب کاری
تحلیلگران می گویند که خطوط توافق هسته ای و سرپوش گذاشتن دائمی بر برنامه های اتمی ایران، روز بروز مشخص تر می شود اما موانعی که طی سال ها جمع شده اند، همچنان باقی می مانند. هدف قدرت های جهان این است که برنامه های اتمی ایران فقط برای تولید انرژی باشد نه سلاح اتمی. ایران اصرار دارد که برنامه های اتمی اش صلح آمیز است.
ایران تمایلش را برای تغییر حساس ترین برنامه اتمی اش که همان غنی سازی 20 درصدی اورانیوم است، نشان داده و اجازه بازرسی و بررسی بیشتر تاسیسات اتمی اش را صادر کرده است. در مقابل ایران از آمریکا و قدرت های جهان توقع دارد که تحریم هایی که اقتصاد ایران را فلج کرده است، بردارند و “حق” ایران برای غنی سازی صلح آمیز اورانیوم را برسمیت بشناسند.
ناصر هادیان جزی، کارشناس روابط بین المللی در دانشگاه تهران که با تفکر دولت جدید ایران آشنایی دارد، می گوید: “من در مورد رسیدن به راه حل برای برنامه های اتمی ایران، خوشبین هستم زیرا آنچه ما خواستارش هستیم با آنچه جوامع بین المللی می خواهد، تفاوت اساسی ندارد. آنها می خواهند که برنامه های اتمی ایران تسلیحاتی نباشد.”
او می گوید که ایران آماده در آغوش کشیدن سیستم قوی تشخیص، حل و فصل مسائل مربوط به سلاح در گذشته و به احتمال زیاد کم کردن تعداد سانتریفیوژ هایی است که در حال حاضر برای غنی سازی اورانیوم نصب شده اند.
هادیان جزی می گوید که تاسیسات نطنز به احتمال زیاد روی میز مذاکره قرار می گیرد اما تاسیسات زیرزمینی فردو نه. اگر ایران بخواهد از تعداد سانتریفیوژ هایش بکاهد، محدودیت های فنی سانتریفیوژ های باقی مانده را نخواهد پذیرفت.
هادیان جزی می گوید: “خطوط قرمزی وجود دارند. من درباره خط پایان بازی حرف می زنم. از تیم ایران توقع نداشته باشید که به پای میز مذاکرات برود و بگوید بله ما آماده هستیم از تعداد سانتریفیوژ هایمان کم کنیم. اما من معتقدم در پایان مذاکرات این احتمال بیشتر باشد.”
چه مواردی قابل قبول است؟
آنچه هنوز مشخص نشده است، خط قرمز های ایران با شش قدرت بزرگ جهان بر سر میز مذاکرات است. مقامات آمریکایی مدت های طولانی است که می گویند در مذاکرات همه گزینه ها مطرح است و اوباما در مصاحبه با ای بی سی گفت: “ایران نباید به این نتیجه برسد که چون آمریکا تا بحال دخالت نظامی نکرده به این معناست که آمریکا به ایران حمله نخواهد کرد. در عوض ایران باید به این نتیجه برسد که امکان حل مسئله از راه دیپلماتیک وجود دارد”.
بحث بر سر آنچه ایران و آمریکا در مورد برنامه های اتمی ایران “قابل قبول” می دانند، مسئله ای است که بر چندین دور مذاکره در استانبول، بغداد، مسکو و قزاقستان سایه افکنده بود.
روح جدید سازش
آیا این می تواند یک پیشرفت محسوب شود؟ کنت کاتزمن، متخصص خلیج فارس دربخش تحقیقات کنگره، می گوید: “شاید اوباما راه های گریز بیشتری برای شیرین کردن مذاکرات با برداشتن تحریم ها از آنچه بطورعمومی تصور می شود، داشته باشد. شاید او بتواند بسرعت و در جریان مذاکرات، برخی از تحریم ها را پیش از موعد بردارد. اگرچه برداشتن تحریم ها برای کنگره کاری زمان بر خواهد بود.”
آقای کاتزمن که در شورای آتلانتیک سخن می گفت، خاطر نشان کرد: “مردم ایران باید بفهمند که تحریم ها یک روزه برداشته نخواهد شد. اما اگر به ساز و کار تحریم ها توجه کنید، متوجه خواهید شد که رئیس جمهور و قوه مجریه هنوز اختیارات زیادی در مورد چگونگی اعمال تحریم ها دارد”.
با توجه به این موضوع و انتظار بالایی که از تیم جدید مذاکره کننده ایران می رود و انتخاب شوکه کننده روحانی در ماه ژوئن، نشان می دهد که ایران آماده مذاکره است.
هاله اسفندیاری، مدیرموسسه وودرو ویلسون،که در شورای آتلانتیک حضور داشت، گفت: “ما نباید از روحانی توقع داشته باشیم که معجزه کند اما شانس زیادی وجود دارد که او ایران را وارد یک چرخه معقول کند.”
خانم اسفندیاری گفت: “روحانی هم در داخل و هم در خارج از کشور می داند که از سیاست و دیپلماسی چطور استفاده کند. او می داند که چه امتیازاتی را می تواند تضمین کند و چه امتیازاتی باید ایجاد کند.”
کریستین ساینس مونیتور، 17 سپتامبر
