شروین امیدوار
برخی از کتاب های نمایشگاه بین المللی کتاب تهران از جمله کتاب های شعر فروغ فرخ زاد جمع آوری و دستور جمع آوری تعدادی دیگر نیز صادر شد.
در چهارمین روز بیستمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران تذکرهایی به برخی از ناشران برای جمع آوری برخی از کتاب ها از جمله کتاب های مربوط به بودا، فروغ فرخزاد، “خانمها به پیش” نوشته کیم دورن و چارلی جونز و برگردان حمید خادمی داده شد. برای جمع آوری کتابهای فروغ فرخزاد به انتشارات ژرف و مروارید و برای جمع آوری کتابهای بودا به انتشارات مروارید که کتابهایی بسیاری در این زمینه منتشر کرده تذکر داده شد.
خبرگزاری ایلنا در گزارشی در این زمینه نوشته است: “فهرست کتابهایی بسیاری از ناشران که در سالهای اخیر اقدام به انتشار کتابهای موسیقی کرده بودند بررسی شد؛ این در حالی است که این کتابها از سوی وزارتخانه فرهنگ و ارشاد اسلامی مجوز انتشار و توزیع گرفته است”.
مدیر انتشارات مس، ناشر کتب موسیقی و ناشر کتاب “خانمها به پیش” هم در گفت و گو با این خبرگزاری با انتقاد از شیوه جمع آوری این کتاب توسط مسوولان نمایشگاه کتاب اظهار داشت: “از همان روزهای اول نمایشگاه، مسوولان بررسی کتاب به عناوین مختلف به غرفه ما سر می زدند و از ما پیوسته این سئوال را می کردند که آیا شما در غرفهتان دفترچه یادداشت می فروشید و پاسخ ما منفی بود… در نهایت شب گذشته پس از چند بار رفت و آمد و تکرار پرسشهای پیشین اجازه فروش کتاب خانمها به پیش از سری کتابهای دفتری روزانه برای رسیدن به آنچه که می خواهید به آن برسید را از ما سلب کردند. این در حالی است که کتاب خانمها به پیش، دفتر یادداشت نیست و شناسنامه و مجوز انتشار دارد”.
دیلمقانیان در عین حال گفت: “روز گذشته همچنین از ما تعهدنامه کتبی گرفتند که کتابهای موسیقی را که در سالهای گذشته منتشر کرده بودیم در غرفه انتشارات به فروش نرسانیم؛ این در حالی است که ما حتی اسم این کتابها را در لیست کتابهایی که به نمایشگاه کتاب آورده ایم ثبت نکرده ایم. “
جمع آوری کتاب ادامه دارد
دامنه جمع آوری کتاب در روز پنجم نمایشگاه گسترش یافت. خبرگزاری ایسنا در این مورد چنین گزارش داده است: “چهار کتاب از نشر قطره توقیف شده‌اند: شرح زندگی، عشق و تنهایی، فراسوی خشونت و هفت کانون معنویت نوشته کریشنا مورتی. به‌گفته ناشر، گفته شده است تا اعلام مسؤولان نمایشگاه، حق فروش این کتابها را ندارند”.
آثار فروغ فرخزاد و صادق هدایت هم از جمله کتابهایی هستند که در مورد عرضه و فروش آنها تذکر داده شده است.
مدیر نشر روزگار در این موردبه ایسنا گفت: “گفته شده کتابهای صادق هدایت نباید روی پیشخوان قرار گیرند. همچنین روی عکس‌های هدایت را با کاغذ پوشانده‌اند”. همان اتفاقی که در ارتباط با نشر ژرف و انتشارات سایه‌گستر روی داده: “که به آنها تذکر داده شده است کتابهای فروغ فرخزاد را روی پیشخوان قرار ندهند”. به نوشته این خبر گزاری از مدیر نشر فراگاه نیز تعهد گرفته‌اند که پوستر چه‌گوارا را روی دیواره غرفه نصب نکند.
مجوز کتاب با مجوز نمایشگاه فرق دارد
مجید حمیدزاده یکی مدیران وزارت ارشاد اسلامی، و معاون بخش داخلی بیستمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران درباره جمع‌آوری برخی آثار و تذکر به بعضی از ناشران در نمایشگاه امسال گفته است: “بر آثاری که عرضه می‌شوند، کنترل و ارزیابی صورت می‌گیرد؛ این موضوع هم طبق ضوابطی از پیش تعیین‌شده است”.
وی با این توضیح که “ما در نمایشگاه توقیف آثار نداریم؛ بلکه روی آثاری که عرضه می‌شوند، کنترل داریم” در خصوص کتابهایی که مجوز انتشار دارند اما از نمایشگاه جمع می‌شوند، گفت: “مجوز نشر یک مطلب است و فعالیت در نمایشگاه بحث دیگری است”.
حمیدزاده افزود: “کتابهایی هستند که از قبل از سال 80 مجوز دارند، نمی‌توانند در نمایشگاه شرکت کنند. اگر ناشری این موضوع را رعایت نکند، کتابش توقیف می‌شود. چراکه نمایشگاه جای تازه‌های نشر است و کتابهای قدیمی نمی‌توانند حضور داشته باشند”.
رئیس اداره کتاب ارشاد اسلامی در ارتباط با جمع آوری آثار صادق هدایت هم مدعی شد: “سال گذشته جهانگیر هدایت، برادرزاده صادق هدایت که ناشر آثار صادق هدایت است، در نامه‌ای به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی خواستار آن شد که کتابهای ناشرانی که کتابهای هدایت را بدون اجازه ورثه منتشر می‌کنند، در نمایشگاه جمع‌آوری شوند. ما بر همین اساس، امسال کتابهای نشرانی را که بدون اجازه ـ مجوز ـ آثار صادق هدایت را منتشر کرده‌اند جمع‌آوری می‌کنیم”. وی البته توضیح نداد که چرا به ناشران دستور داده اند تصویر هدایت را با کاغذ بپوشانند.
حمید زاده اما در مورد جمع آوری چون کتابهای کریشنا مورتی و آیین بودا، نیز چواب های جالبی دارد: “چون این کتاب ها عرفان وارداتی هستند، از نمایشگاه جمع‌آوری می‌شوند”.
وی از دادن تذکر درباره آثار فروغ فرخزاد ابراز بی‌اطلاعی کرد و درباره پوستر هم گفت نمایشگاه یک مکان فرهنگی است و جای چسباندن پوستر نیست.
رئیس اداره کتاب وزارت ارشاد اسلامی یکی دیگر از دلایل جمع آوری کتاب برخی از نویسندگان در نمایشگاه کتاب را به تغییر ضوابط مربوط دانست و گفت: “ضوابط تغییر می‌کند. زمانی‌که کتابها مجوز می‌گیرند، یک ضوابطی وجود دارد و الآن آن ضوابط تغییر کرده‌اند. چیزهایی هم مثل قیمت بنزین یا سن خدمت سربازی تغییر می‌کنند، و ما نمی‌توانیم بگوییم چرا. این ضوابط برای امروز است. درباره کتابها هم در زمان صدور مجوز ضوابط فرق می‌کرده است”.
اظهارات این مدیر وزارت ارشاد اسلامی در حالی بیان می شود که در طول دو سال گذشته قانون جدیدی در خصوص کتاب در ایران به تصویب نرسیده است.
توزیع کاتالوگ ممنوع
همزمان معاون امور بین‌الملل بیستمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران از برخورد با توزیع کنندگان کاتالوگ در بخش بین الملل نمایشگاه کتاب خبر داد و گفت: “در این دوره برخی از ناشران خارجی که در بخش ارزی کتاب های لاتین هستند تخلفاتی را انجام داده‌اند که در این روزها فقط می‌توان آنها را جریمه نقدی کرد”.
به گزارش خبرگزاری کتاب ایران وابسته به وزارت ارشاد اسلامی، محمد رضا وصفی، در خصوص علت چنین برخوردی گفت: “برخی از این ناشران کاتالوگ‌هایی را که به همراه آورده‌اند کدگذاری کرده و به جای کتاب می‌فروشند. این افراد شناسایی شده و با آنها برخورد می‌شود”. وصفی تعطیلی غرفه این ناشران خارجی را رد کرد و اظهار داشت: “با توجه به نیاز دانشجویان به سایر کتابهای این ناشران نمی‌توانیم غرفه آنها را تعطیل کنیم فقط بعد از پایان نمایشگاه و در زمان تسویه حساب آنها را جریمه خواهیم کرد”.
تکرار ممنوعیت های سال قبل
در نمایشگاه سال قبل نیز جمع آوری و ممنوعیت فروش برخی کتابهای حوزه ادبیات و موسیقی و تاریخ معاصر از غرفه های نمایشگاه بازتاب زیادی داشت. در آن نمایشگاه نیزکتابهای برخی از نویسندگان همانند صادق هدایت، فروغ فرخ زاد، امیر حسین چهلتن و تعدادی دیگر از غرفه ها جمع آوری و غرفه بعضی از ناشران نیز از سوی حراست نمایشگاه تعطیل شد. دو کتاب “موقعیت تجار و صاحبان صنایع در ایران دوره پهلوی” و “یاد ایام جوانی” نیز از کتاب های تاریخی بودند که فروش و عرضه آنها با وجود طی مراحل قانونی برای انتشار ممنوع شد. پس از آن نیز به ناشران اعلام شد اجازه عرضه کتب انتشار یافته قبل از سال 82 را ندارند که این دستور با اعتراض ناشران مواجه شد.
مبارزه با بدحجابی در نمایشگاه کتاب
ماموران مبارزه با بدحجابی نیز در نمایشگاه کتاب حضور دارند. در همین ارتباط روز دوشنبه مامورین نیروی انتظامی با ورود به غرفه فرانسه در بازار جهانی کتاب، نماینده سفارت فرانسه را به دلیل آنکه مقنعه بر سر نداشت از غرفه اخراج کردند.
خبرگزاری میراث خبردر همین ارتباط گزارش داد: “نیروی انتظامی که مشخص نیست در نمایشگاه کتاب تهران چه ماموریتی دارد، به این دلیل که این خانم باید مقنعه به سر می داشت نه روسری، جلوی دیدگان بازدیدکنندگان از نمایشگاه؛زن فرانسوی را از غرفه بیرون و همراه خود به محوطه نمایشگاه منتقل کرد”.
یکی از متصدیان وزارت ارشاد که به طور اتفاقی در صحنه حضور داشت، در این مورد به میراث خبرگفت: “ نمایشگاه دارای نیروهای حراستی است و معلوم نیست نیروی انتظامی در نمایشگاه چه کار می کند”. وی که نخواست نامش فاش شود تاکید کرد: “برخورد با یک زن فرانسوی با ملیت متفاوت، نشان از ناتوانی ما در برخورد مناسب با توریست ها و بازدیدکنندگان خارجی نمایشگاه دارد. “
توصیف سایت رهبر از نمایشگاه کتاب
روز شنبه سایت رسمی رهبر جمهوری اسلامی به دنبال بازدید وی از نمایشگاه کتاب، در گزارشی با عنوان”120 دقیقه در نمایشگاه کتاب” توصیفی از نمایشگاه کتاب ارائه کرد که بیانگرنارضائی وی بود.
در بخشی از این گزارش آمده: “ساعت 9 و 7 دقیقه است و هنوز درِ غرفه‌های نمایشگاه [داخلی و خارجی] باز نشده است. با اینکه امروز سومین روز برگزاری نمایشگاه است، جمعیت زیادی توی نمایشگاه به چشم نمی‌خورد. آن عده هم که آمدند، اغلب پشت درغرفه‌های عرب‌زبان و لاتین منتظرند. سرتاسر نمایشگاه هم غیر از برخی پوسترهای نمایشگاه و بیلبوردهای روابط عمومی، تبلیغات آنچنانی برای کتاب دیده نمی‌شود. گرچه شهرداری منطقه… یک پلاکارد نصب کرده بود با این جملات تکان دهنده!: امروز بشر باید یا کتاب‌خوان باشد و یا نگارنده کتاب، راستی شما از کدام دسته‌اید؟”
این گزارش در بخش دیگری با اشاره به تعیین سالن دی برای بازدید، توضیح داد: “شبستان اصلی مصلای تهران محل استقرار برخی از ناشران داخلی، محلی است که رهبری قرار است از آن بازدید کنند. علاوه بر اینکه غرفهها اکثراً بدون متصدی است، نور کم سالن و البته غرفهها نشان‌دهنده نا‌آمادگی نمایشگاه است. محل ورود رهبر انقلاب، پر است از مصالح ساختمانی، برخی ابزار برق‌رسانی و سیم‌ها و کابل‌ها که بچه‌های بیت! و چند نفر از متولیان نمایشگاه! در حال جمع‌آوری آنها هستند. به لطف سرعت عمل دوستان، تنها کابل‌های ضخیم برق روی زمین و جلوی در ورودی ماند”.