سیاست‌های افزایش جمعیت اگرچه چند سال است که از سوی حاکمیت پیگیری می‌شود اما در سال جدید این بحث‌ها رنگ و بوی جدی‌تری گرفته است. پیگیری خواسته رهبر انقلاب اسلامی حالا به یکی از دغدغه های اصلی مسئولان نظام بدل شده و مقامات مختلف مجدانه راهکارهایی در قالب طرح، برنامه و پیشنهاد برای افزایش جمعیت ارائه می‌کنند. در تازه‌ترین اظهارنظرها، شهلا میرگلوبیات، عضو فراکسیون زنان مجلس از تصویب یک فوریت طرح “پیشگیری از کاهش رشد جمعیت کشور” خبر داده و گفته است: “در صورت تصویب این طرح آموزش های قبل از ازدواج و روشهای پیشگیری از بارداری در درمانگاه‌ها جمع آوری می‌شوند.”
اما تسریع روند پیگیری سیاست‌های افزایش جمعیتی که منجر به ارائه طرح‌هایی مثل “جمعیت و تعالی خانواده” یا پیشگیری از کاهش رشد جمعیت کشور چه دلیلی دارد؟ مریم رحمانی، فعال حقوق زنان، در پاسخ این سئوالِ “روز” به تغییراتی که درجامعه رخ داده و باعث نگرانی حاکمیت شده، اشاره می‌کند: “در خانواده زنان صاحب حقوقی شدند که ۳۰ سال پیش بین همه خانواده‌ها تا این حد فراگیر نشده بود(نمی گویم الان در همه خانواده ها حقوق زنان رعایت می‌شود، بلکه در کل وضعیت زنان در خانواده بهتر شده و مثلا تحصیل دختران به ارزش اجتماعی تبدیل شده است). می‌شود گفت خانواده در ایران به سمت دموکراتیک‌تر شدن پیش می‌رود. بنابراین حکومت توتالیتر نمی‌خواهد این تغییرات در جامعه رخ دهد چرا که به تدریج پایگاهش متزلزل می شود. چنین حکومتی سعی دارد با خانه نشین کردن زن‌ها و محدود کردن نقش آن ها به مادری و همسری، مانع این تغییرات شود.”
به گفته میرگلوبیات، طرح پیشگیری از کاهش رشد جمعیت کشور به دنبال آن است تا روندی که سال‌ها براساس تبلیغات سازمان بهداشت جهانی، وسایل پیشگیری را به صورت رایگان در اختیارمردم قرارمی‌داد، متوقف کند. بنابراین خدماتی از قبیل وازکتومی دیگر به صورت رایگان ارائه نخواهد شد. بر اساس این طرح، سقط جنین و روشهای عقیم‌سازی مانند وازکتومی و هرگونه تبلیغات درباره تحدید موالید و کاهش فرزندآوری ممنوع و مرتکبان به مجازات مندرج در ماده ۶۲۴ قانون مجازات اسلامی محکوم خواهند شد.
مریم رحمانی با اشاره به طرح پیشگیری از کاهش رشد جمعیت کشور می‌گوید: “حاکمیت به شدت از تغییراتی که در جامعه رخ داده و زنان در حال ترک کردن جایگاه سنتی خود هستند، می‌ترسد. استناد من هم طرح عجیب یک فوریتی مجلس برای وادار کردن زنان به مادرشدن است. طرحی که که در آن وازکتومی، توبکتومی، سقط جنین و سایر اعمال پیشگیری از بارداری مشمول مجازات و تنظیم خانواده از آموزش‌های پیش از ازدواج حذف می‌شود. همه این سیاست‌ها نشان دهنده هراس حاکمیت از تغییر سبک زندگی زنان و مردان ایرانی است.”
این فعال حقوق زنان معتقد است این طرح‌ها دخالت مستقیم حاکمیت در حوزه خصوصی مردم است: “حاکمیت حق ندارد به اتاق خواب مردم سرک بکشد. علاوه بر آن، چنین برنامه‌هایی بیشترین ضربه را با توجه به وضعیت اقتصاد جامعه، متوجه زنان طبقه فرودست و بعد متوسط خواهد کرد.”
به گفته رحمانی از سال گذشته وسایل پیشگیری از بارداری رایگان از درمانگاه‌ها حذف شده‌اند: “قرص‌های پیشگیری از بارداری معمولا برای زنان عوارض هم دارند و یکی از بهترین روش‌ها استفاده از کاندوم است. اما قیمت یک بسته کاندوم ۱۲ تایی معمولی بین هشت تا ۱۰ هزارتومان است و قیمت انواع خاصش به ۲۰ هزارتومان هم می رسد. خب یک خانواده کارگر با چند بچه و شرایط اقتصادی ناگوار فعلی چگونه می تواند در سبد هزینه هایش جایی برای کاندوم هم بگذارد؟ پیشگیری طبیعی هم که ریسک بالایی دارد.”
آ ماده‌باش حکومت برای کارزارهای آینده
اگر چه محمود احمدی‌نژاد پس از روی کار آمدن، بارها از تمایل برای افزایش جمعیت سخن گفت، اما با سد منتقدانی رو به رو شد که شرایط کشور را برای اعمال سیاست‌های افزایش جمعیت مناسب نمی‌دیدند. سرانجام اما رهبر جمهوری اسلامی مهر تایید به مواضع رییس دولت زد وپس از آن، اعمال سیاست‌های این‌چنینی روند جدی‌تری به خود گرفت. سیاست‌های افزایش جمعیت اما همواره مورد انتقاد فعالان زن ایرانی بوده است، چرا که آن را خواسته‌ای ایدئولوژیک و در تضاد با حقوق زنان می‌دانند. مریم رحمانی، فعال حقوق زنان در ایران در همین خصوص به روز می‌گوید: “استدلال حاکمیت در بحث سیاست‌های افزایش جمعیت، مسائل امنیتی است. برخی از کارشناسان علوم سیاسی جمیعت را معادل قدرت می‌دانند. اگر فکر کنیم بیشترین دغدغه حاکمیت افزایش امنیت کشور است این سئوال پیش می‌آید که آیا جمعیت در هر کشوری با هر سطحی از اقصاد و رفاه، قدرت محسوب می شود؟ آیا در کشوری که به سبب سیاست‌های غلط اقتصادی دولت پیشین و تحریم‌ها و به طور کلی جهت‌گیری اقتصادی کلیه دولت‌ها، حداقل‌هایی برای رفاه مردم وجود ندارد، افزایش جمعیت، قدرت محسوب می‌شود؟ یا درگیری بیشتر خانواده‌ها با مسائل اقتصادی و دوری آنها از عرصه سیاست مطرح است؟”
رحمانی همچنین با اشاره به به سخنرانی‌های برخی مسئولان می‌گوید: “به نظر می‌رسد یکی از اهداف حاکمیت از سیاست افزایش جمعیت، داشتن گوشتِ دم توپ برای کارزارهایی در آینده است.”
از رشد کودک‌آزاری تا مرگ و میر زنان
“حاکمیت هرچقدر در مسائل جمعیتی به این شکل ورود پیدا کند موفق نخواهد شد و تنها آسیب‌های زیادی را به جامعه وارد می‌کند.” این را مریم رحمانی می‌گوید و به آسیب‌های برنامه‌های این‌چنینی اشاره می‌کند: “رشد سقط جنین، کاهش سلامت زنان، مرگ و میر زنان و کودکان، افزایش ایدز و بیماری‌های مقاربتی، افزایش تولد کودکانی با انواع معلولیت‌ها وحتی رشد کودک‌آزاری از عواقب این سیاست‌هاست.”
او در ادامه با بیان اینکه حاکمیت نمی‌خواهد بفهمد که شرایط دنیا و ایران تغییر کرده است، می افزاید: “در بیشتر کشورها ورود زنان به جامعه به شکل فرصت نگاه می شود، فهم نادرست سیاست‌گذاران ایرانی و هشدارهای زیادی که درمورد مدرک‌گرایی زنان و بالا رفتن سن ازدواج آنها داده می‌شود سبب شده حکومت تبعیض‌های بیشتری علیه زنان و با هدف خانه نشین کردن آنها اعمال کند. آنها می‌خواهند از این طریق مانع از تغییرات بیشتر در جامعه شوند.”
رحمانی بر این باورست که “اگر حاکمیت ورود زنان به جامعه را فرصت می دید آن وقت سیاست‌های عاقلانه ای هم برای افزایش جمعیت در پیش می گرفت؛ نظیر دادن کمک هزینه ماهیانه به خانواده‌ها، اعطای مرخصی زایمان گردشی به زنان و مردانی که صاحب فرزند می شوند، تاسیس مهدکودک در محل کار زنان، فرهنگ سازی برای تغییر تقسیم کار سنتی در خانواده‌ها و آموزش و درگیر کردن بیشتر مردان در امور فرزندداری و بزرگ کردن کودکان.”
تک‌فرزندی یک انتخاب است نه یک مد
“عدم تمایل به بچه‌دار شدن همیشه با مشکلات و مسائل اقتصادی همراه نیست و گاهی تک فرزندی نشانه تمدن و تجدد است و به عبارتی انگار تک فرزندی مد شده است.” این را شهلا میرگلو بیات نماینده مجلس و عضو کمیسیون بهداشت گفته است. مریم رحمانی در پاسخ به سخنان او می‌گوید: “تک فرزندی یک انتخاب است نه یک مد. برخی به خاطر مسائل اقتصادی تک فرزندی را انتخاب می کنند، برخی زنان هم به این دلیل که توانایی جسمانی بزرگ کردن بیش از یک کودک را ندارند، یا به این دلیل که زن بودن را مترادف ماشین جوجه کشی بودن قلمداد نمی کنند و معتقدند باید به جنبه های دیگر شخصیتشان هم بپردازند. در حقیقت تک فرزندی یک انتخاب عاقلانه بسته به شرایط خانواده هاست. شما وقتی یک فرزند دارید می توانید وقت بیشتری را برای تربیت او صرف کنید. پس تک فرزندی تهدید نیست بلکه می‌تواند فرصت باشد. اما هراس‌های حاکمیت و فاصله کلیت جامعه از مدینه فاضله‌ای که جمهوری اسلامی در نظر دارد، مانع از درست دیدن مسائل توسط آنها می شود.”
عکس از میان مجموعه پوسترهایی که توسط طراحان نهضت مردمی پوستر انقلاب طراحی شده، انتخاب شده است.
