ایان برمنس
آیا ایران و آمریکا در آستانه تنش زدایی هستند؟ با نزدیک شدن به نشست مجمع عمومی سازمان ملل، این امید ایجاد شده است که یک گشایش دیپلماتیک با جمهوری اسلامی وجود بیاید.
دلیل این امید، مانورهای رئیس جمهور جدید ایران، حسن روحانی، است. کمتر از دوماه از رئیس جمهور شدن این روحانی نرم و ملایم می گذرد. او جانشین محمود احمدی نژاد شده است و کارش را با یک سری اقدامات جذاب شروع کرده است تا دل غرب را بدست بیاورد.
ایران در روزهای اخیر شاهد اقدامات تبلیغاتی دولت نظیر آزاد کردن زندانیان سیاسی، وعده بستن سایت مهم غنی سازی اورانیوم و احتمال رو در رو شدن با رئیس جمهور آمریکا در سازمان ملل بودند. او با استفاده از بازی ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، قلم به دست گرفت و مقاله ای در یکی از بزرگترین روزنامه های آمریکا به چاپ رساند.
همه این اتفاقات یک فضای خوشبینانه در آمریکا بوجود آورده است و سیاستمداران و سیاستگذاران از نزدیکی ایران با عنوان “فرصت تاریخی” یاد می کنند. همه این ها باعث می شود که بپرسیم چه چیزی پشت این لحن دیپلماتیک جذاب آقای روحانی پنهان است؟ به نظر می رسد که دلایل آن اقدامات عملگرایانه و انعطاف دیپلماتیک ایران بصورت مشخص است.
یکی از دلایل مهم این نرمش وضعیت وخیم اقتصادی است که ایران در آن قرار دارد. به گفته کارشناسان فوروم جهانی اقتصاد، تورم در جمهوری اسلامی در سال گذشته از همه کشورهای جهان بالاتر بوده است. این آمار پس از بررسی 148 کشور و براساس اطلاعات منتشر شده بانک جهانی در سال 2012 بوده است. ایران کشورهایی مثل اتیوپی، مالاوی، ونزوئلا، تانزانیا، گینه، مغولستان، اوگاندا، سیرالئون و نیجریه را پشت سر گذاشت. این وضعیت بدتر هم شده است. طبق آمار بانک مرکزی ایران، نرخ تورم در ماه مرداد ده درصد افزایش پیدا کرده است و به 39 درصد رسیده است و این درحالی است که قیمت برخی کالاها مثل کره، دوبرابر شده است.
به عبارت دیگر، تحریم های غرب اثربخش بوده است دستکم از لحاظ تاکتیکی. پس، آقای روحانی با توجه به وعده های انتخاباتی اش، تلاش می کند که تحریم ها را کم کند. در مقابل این “حسن نیت” روزهای اخیر، ایران به دنبال برداشته شدن تحریم ها ازجمله تحریم های آمریکا و اروپا در بخش نفت و از حضور بانک مرکزی ایران در معاملات بین المللی است.
در این مورد ظرفیت برای سازش ممکن نیست. آقای روحانی ممکن است توانسته باشد با ابراز اینکه یکی از تاسیسات مهم غنی سازی ایران به نام فوردو را می بندد، این فکر را جا بیاندازد که قدم های مهمی برداشته است اما کارشناسان معتقدند ایران تاکنون اورانیوم کافی برای تولید سلاح اتمی را با توجه سایر سانتریفوژ ها که مشغول به کار هستند، بدست آورده است.دیوید آلبرایت رئیس موسسه علوم و امنیت بین‌الملل آمریکا، معتقد است که ایران درپی این است که با تلاشی کوچک، به تحریم ها پایان بدهد.
اما اینکه روحانی بتواند این تلاش را هم انجام بدهد، بعید است زیرا او برنامه های اتمی ایران را کنترل نمی کند و این پرونده در دست رهبر ایران، علی خامنه ای است که در گذشته گفته بود غنی سازی اورانیوم را “حق مسلم” ایران می داند. اینکه او موضعگیری اش را تغییر بدهد هنوز جای سوال است.
در آخر باید بگویم که ما این فیلم را قبلا دیده ایم. در سال های نود میلادی، برسر کار آمدن رئیس جمهور اصلاح طلب ایران، محمد خاتمی، با استقبال زیاد آمریکا مواجه شد. اما دولت کلینتون خیلی زود متوجه شد که مطرح شدن “گفتگوی تمدن ها” از سوی خاتمی بیشتر برای برداشته شدن تحریم ها مطرح شده است. برنامه آقای روحانی برای “تعامل سازنده” هم از بخشی از همان سیاست است. بخصوص که وی به نهاد روحانیت نزدیک تر است و سال ها برنامه اتمی ایران را پیش برده است.
هیچ یک از این دلایل به این معنا نیست که دولت اوباما نباید به پیشنهاد های آقای روحانی گوش بدهد. اما باید این را به یاد داشته باشد که احتمال اینکه حکومت ایران سازش کند، بسیار محدود است. پس بهتر است دولت آمریکا به آنچه واقعی است امید ببندد و از تجربه های گذشته بهره ببرد و به یک گشایش واقعی در رابطه اش با ایران برسد.
فوربس، 23 سپتامبر
