فرناز فصیحی
تحریم های سخت نه تنها ایران را به زانو درنیاورده است، بلکه ایرانیان نحوه انجام داد و ستد با دومین کشور بزرگ اقتصادی خاورمیانه یعنی امارات متحده عربی را بازنویسی می کنند. پس از چند دوره اعمال محدودیت های اقتصادی و بانکی توسط سازمان ملل و آمریکا، تجار ایرانی هم اکنون احساس فشار می کنند. این اقدامات نحوه پرداخت قبوض و هزینه های شرکتی و صادرات کالا از پسته گرفته تا فرش ایران را پیچیده کرده است.
اما این اقدامات پیامدهای ناخواسته ای هم بدنبال داشته است که برخی از آنها با منافع آمریکا سازگاری ندارند: این اقدامات روابط تجاری ایران و برخی از کشورهای همسایه را تقویت کرده، حال آنکه آمریکا خواهان تضعیف این روابط است. محدودیت های اعمال شده بر ایران فرصتی به چین و سایر غول های تجاری آسیا داده است تا صاحب پروژه های بزرگ نفتی ایران شوند.
این محدودیت ها همچنین نحوه نقل و انتقال پول را میان شرکت های ایرانی و مشتریان و عرضه کنندگان خارجی آنها تغییر داده و آنها را به خارج از سیستم منظم بانکدارای جهانی سوق داده است. شرکت ها از روش هایی مانند حمل پول نقد، نقل و انتقال غیررسمی پول و بانک هایی استفاده می کنند که توسط مراجع بین المللی کنترل نمی شوند. این اقدامات برخی از اقتصاددانان، کارشناسان بانکی و تجار را به این فکر فرو برده است که آیا تحریم ها ردگیری پولشویی، قاچاق موادمخدر و تأمین بودجه اقدامات تروریستی را در منطقه دشوارتر کرده اند.
حسن علاقبند مدیر عامل شرکت پی ال سی بالی گروپ مستقر در لندن و تاجر لوازم خانگی در ایران می گوید:“اکنون در بسیاری از معاملات به اقتصاد حمل پول برگشته ایم. یکی از خطرات اقتصاد حمل پول این است که شما نمی دانید این پول به کجا می رود.“
اگرچه تحریم های آمریکا شامل شرکت های خارجی نمی شوند، اما مقامات آمریکا سایر کشورها را تحت فشار گذاشته اند تا از معامله با شرکت هایی که نام آنها در لیست سیاه آمده است، خودداری کنند. بسیاری از شرکت های خارجی که نگران بوده اند از نظام مالی آمریکا کنار گذاشته شوند، از این تحریم ها پیروی کرده اند.
شرکت گلتاب سبز، یک شرکت سازنده و صادر کننده ظروف پلاستیکی در ایران، وجوه مشتریان خود را در آسیا و آفریقا از طریق نقل و انتقالات بانکی دریافت می کرد. برخی از مشتریان این شرکت دیگر نمی خواهند به ایران پول ارسال کنند. آنها هنوز هم می توانند از روش های غیررسمی نقل و انتقال پول استفاده کنند، اما هزینه این خدمات به طور مستمر افزایش یافته است.
از این رو مهرداد شجاعی مالک دیگر شرکت گلتاب سوار هواپیما می شود و خود وجوه مشتریان را دریافت می کند. او و برادرش اخیرا ً در بازگشت از یک سفر تجاری به بنگلادش و سری لانکا مبلغ 40 هزار دلار پول نقد در چمدان های خود حمل کردند.
بهای بالای نفت به ایران اجازه داده است بودجه دولت را افزایش دهد که تاحدی بتواند اقتصاد را از تأثیر تحریم ها حفظ کند. کشور ایران از اقتصاد نسبتا ً متنوعی برخوردار است و پس از عربستان سعودی، دارنده دومین تولید ناخالص داخلی در خاورمیانه بشمار می رود. بنا بر گزارش صندوق بین المللی پول، رشد اقتصادی ایران در سال گذشته 6 درصد بوده است.
اما بنظر می رسد تحریم ها باعث افزایش تورم نیز شده اند. بنا بر ارزیابی اقتصاددانان ایران، نرخ تورم 18 درصد گزارش شده است. دولت بودجه را افزایش داده، نرخ بهره را پایین آورده و واگذاری اعتبارات را کم کرده است؛ اقداماتی که منجر به افزایش قیمت ها شده اند. به گفته اقتصاددانان، تحریم ها باعث افزایش هزینه های بانکی، پروسه های دشوارتر گمرکی و تأخیر در امور بانکی شده اند که در مجموع این عوامل باعث کند شدن واگذاری مواد خام برای تولید کالاهای داخلی شده اند.
واشنگتن همواره از تحریم ایران دفاع کرده است. استوارت لوی معاون وزیر دارایی آمریکا در امور تروریسم و اطلاعات مالی می گوید:” این اقدامات به گونه ای طراحی شده اند که کمترین تأثیر را بر شهروندان بیگناه و بیشترین تأثیر را بر افرادی داشته باشند که می توانند بر نگرش رژیم ایران تأثیر داشته باشند.“
اما شرکت های ایرانی روش هایی را در اطراف خود برای مقابله با تحریم پیدا کرده اند. بسیاری از آنها چشم به مراکز تجاری امارات متحده عربی و سایر کشورهای خلیج فارس دوخته اند تا بدین ترتیب بتوانند شرکای تجاری برای خود پیدا کنند که به آنها برای دور زدن تحریم ها کمک کنند. با وجود اینکه مقامات آمریکا از بانک ها و تجار منطقه درخواست کرده اند روابط خود را با ایران قطع کنند، اما این روش، تجار خلیج فارس را به ایران نزدیک تر کرده است.
بر اساس گزارش انجمن بازرگانی ایران، گروه تجاری بازرگانان ایرانی مقیم دوبی، واردات ایران از امارات در سال 2006 حدود 20 درصد افزایش ناگهانی داشته است. این واردات سال گذشته 25 درصد افزایش داشته است. هادی معتمنی رئیس این انجمن می گوید:” ادامه تحریم ها بیشتر به نفع امارات خواهد بود.“
محدودیت های بانکی شرکت های ایرانی را، که در گذشته مستقیما ً با عرضه کنندگان اروپایی و آسیایی صادرات و واردات داشتند، وادار به بازگشایی شرکت های وابسته در امارات و انجام فعالیت از طریق شرکت های مشهور و واسطه ها کرده اند. اما در عین حال مقامات کشورهای خلیج فارس تمایل چندانی به برآورده کردن خواسته های آمریکا ندارند. شیخ لوبنا القاسمی وزیر اقتصاد امارات می گوید:” بالاخره ایران همسایه است.“
منبع: وال استریت جورنال، 15 فوریه