۱۲ ماه جون ، برابر با ۲۲ خردادماه و روز جهانی منع کار کودک امسال در حالی سپری شد که عمر پیوستن ایران به کنوانسیون جهانی حقوق کودک ۲۲ ساله شده است. کنوانسیونی که کشورهای عضو، با امضای پیمان‌نامه متعهد شده‌اند مفاد آن را در راستای احقاق حقوق کودکان اجرا کنند. با این حال بسیاری کارشناسان و فعالان حقوق کودک بارها نسبت به قوانین و رویکردی که ایران در مواجهه با این پدیده دارد، انتقاد کردهاند.
همانند بسیاری از آسیب‌های جتماعی، آمار دقیق کودکان کار در ایران مشخص نیست و تنها آمار رسمی به سال ۸۵ بر می‌گردد که تعدادشان یک میلیون و ۷۰۰ هزار نفر اعلام شد. همچنین بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس در ایران، سه‌میلیون و ۲۶۵ هزار کودک بازمانده از تحصیل وجود دارد که تعداد قابل توجهی از آنها، کودکان کار هستند.
برخی آمارها هم از وجود بیش از ۱۳ هزار کودک کار و خیابان، تنها در تهران، حکایت دارد. در کنار این ارقام، ۹۱۵ هزار کودک به عنوان کودک خانه‌دار به ثبت رسیده‌اند که از این تعداد ۹۸.۹ درصد دختر هستند.
۱۷ درصد کودکان کار الکل مصرف کردهاند
“طبق آمارهای رسمی ۲۰ میلیون هفت تا ۱۸ ساله در سن مدرسه، در کشور وجود دارد در حالی‌که آموزش‌وپرورش در سال‌جاری تعداد دانش‌آموزان را ۱۳میلیون نفر و به روایاتی دیگر ۱۳ میلیون و ۶۰۰ هزار نفر اعلام کرده است. حال باید پرسید شش، هفت میلیون نفر دیگری که در سنین مدرسه هستند، چه می‌کنند؟” این را امیرمحمود حریرچی، جامعه‌شناس در میزگرد بررسی وضعیت کودکان کار در ایران مطرح کرده و در ادامه ضمن اشاره به این‌که به‌طور متوسط روزانه در تهران کودکان کار بین ۵۰ تا ۷۰ هزار تومان درآمد دارند، گفته است: “با وجود درآمد نسبتا خوب کودکان کار و خیابان در شهری مانند تهران، همواره شاهد آن هستیم که ظاهر آنان هیچ‌گاه تغییر نکرده و همچنان با لباس‌های مندرس در معابر حضور می‌یابند و این موضوع دلایل متعددی دارد و یکی از آنها این است که این شیوه لباس‌پوشیدن به‌عنوان ابزاری برای کسب درآمد بیشتراست.”
معاون وزیر بهداشت چندی پیش با استناد به مطالعه‌ای که دو سال پیش روی هزار کودک کار و خیابانی در شهر تهران انجام شده، شیوع ایدز در این گروه از کودکان را ۴. ۵ درصد اعلام کرد و هشدار داد: “میزان ابتلا به ایدز در کودکان کار و خیابانی، ۴۵ برابر سایر افراد جامعه است و این می‌تواند زنگ خطر جدی باشد.”
به گفته علی اکبر سیاری ۷۲ درصد این کودکان گفته‌اند دوستانشان سوء مصرف مواد مخدر داشته‌اند و این نشان می‌دهد که این کودکان با مواد مخدر آشنا هستند. ۱۵ درصد این کودکان نیز اعلام کردهاند که خودشان مواد مخدر مصرف کردهاند. ۴.۶ درصدشان هم عنوان کردهاند که مواد تزریقی استفاده کردهاند.
پیش از این، مصطفی اقلیما رئیس انجمن علمی مددکاران اجتماعی در خصوص علل بالا رفتن آمار کودکان کار و خیابان مبتلا به ایدز در ایران به روز گفته بود: “در تمام کشورها بسته به میزان فقری که وجود دارد، بچه‌های بدون سرپرست در خیابان رها می‌شوند و دست به کارهای مختلفی می‌زنند البته بسیاری از آنها خانواده و محلی برای زندگی دارند اما ناچارند برای امرار معاش، با کار کردن به خانواده هایشان کمک کنند. این کودکان اغلب مورد تجاوز افراد بزرگتر ازخودشان قرار می گیرند و بعضا در قبال این کار پول دریافت می کنند.”
روزنامه شرق هم چندی پیش بر اساس یافته‌های پژوهش گسترده سازمان بهزیستی نوشت که کودکان کار و خیابان، کودکان ۱۰ساله بیشترین تعداد کودکان خیابانی را تشکیل می‌دهند. ۱۷/۳درصد کودکان خیابانی حداقل یک‌بار در عمر مصرف الکل داشته‌اند. ۲۳درصد این کودکان حداقل یک‌بار مواد، الکل یا سیگار مصرف کردهاند و۶/۹درصد این کودکان در شش‌ماه اخیر مصرف داشته‌اند. ۲۱درصد کودکان تجربه رابطه جنسی داشته‌اند. میانگین سن شروع روابط جنسی در دختران ۱۲/۵سال و در پسران ۱۳/۷سال است و ۵/۴درصد این کودکان آزار جنسی را گزارش کردهاند.
وب‌سایت خبر آنلاین هم با اشاره به آمارهای نگران کننده از کودکان کار در کشور نوشته بود: ۱۰ درصد کودکان کار کشور به دلایل شرایط زندگی در سن نوجوانی و جوانی جذب گروه های بزهکار می‌شوند و به کارهایی همچون فروش مواد مخدر و جرام دیگر رو می آورند. ۱۰ درصدی که حتی با آمار یک میلیون و ۷۰۰ هزار نفری سال ۱۳۸۵ حدود ۱۷۰ هزار نفر می شوند.
متهم ردیف اول: فقر
بنا بر تعاریف بین‌المللی هر انسان زیر ۱۸ سالی که به منظور کسب درآمد به فعالیت اقتصادی و یا مشاغل کاذب اشتغال داشته باشد، کودک کار نامیده می‌شود. کارکودک مانع تحصیل، آموزش و برخورداری آنان از امکانات اولیه رشد فردی و اجتماعی است. سازمان جهانی کار در تازه ترین گزارش خود با اشاره به وجود ۲۱۵ میلیون کودک در بازار کار کشورهای مختلف جهان اعلام کرده است: بیش از نیمی از کودکان کار مجبور به کار کردن در بد‌ترین اشکال کار کودک مانند بیگاری در محیط های خطرناک، برده داری یا انواع دیگر کار اجباری، فعالیت‌های غیر قانونی مانند قاچاق مواد مخدر و همچنین شرکت در درگیری های نظامی می شوند.
در ایران دامنه کار برای این دسته از کودکان، از کار طاقت‌فرسا در کوره‌‌پزخانه‌ها گرفته تا دست‌فروشی در مترو و چهارراه‌ها…گسترده است. این کودکان در معرض انواع سوءاستفاده ها و خشونت های جنسی و جسمی، آسیب‌های روانی، به کارگیری در انواع قاچاق و بدرفتاری کارفرمایان قرار دارند. سازمان بین‌المللی کار، ورود نوجوانان به عرصه کار را از زاویه عرضه و تقاضا بررسی می‌کند و فقر را مهمترین عامل وادار شدن آنان به کار می‌داند.
عکس تزئینی است
