ریچارد دالتون
در چند هفته اخیر خوشبینی های خفیفی در خصوص شانس موفقیت در مذاکرات اتمی ایران با کشورهای پنج به اضافه یک به وجود آمده است. این خوش بینی ها تنها در صورتی به کار خواهد آمد که برخی عادات قدیمی تغییر کند.
به لطف تحریم هایی که علیه ایران اعمال شده ، حالا شش دولت مذاکره کننده با ایران – ایالات متحده، بریتانیا، فرانسه، روسیه چین و آلمان –بیش از همیشه از اهرم فشار برخوردار هستند. این شش قدرت این پیام را مخابره کرده اند که تحریم ها در صورتی کم خواهد شد که از سوی ایرانیان پیشنهاد قابل قبولی دریافت کنند، این موضوع، علاقه ایران برای انجام مذاکرات واقعی را بالا برده است، در همین حال ، ایالات متحده به دنبال یافتن مسیری دوجانبه برای گفتگو با ایران است و برخی از سخنگویان ایران هم از آن استقبال کرده اند.
در همین حال تهدید بالقوه هسته ای ایران نیز به گونه ای خاموش است، آژانس بین المللی انرژی اتمی تایید کرده که ایران مقداری از اورانیوم 20 درصد غنی شده اش را به صفحات سوختی در رآکتور تحقیقاتی اش تبدیل کرده است.
از همین رو اسرائیل نیز گفته است ضرب الاجلش برای حمله به ایران را به عقب انداخته است، ایالات متحده پیش از این تلاش اسرائیل برای تعیین نقطه ای برای حمله به ایران را منتفی ساخته بود. پرزیدنت اوباما بر خلاف اسرائیل که گفته است در صورت دستیابی ایران به توانایی هسته ای ماشه جنگ کشیده خواهد شد، دستیابی ایران به سلاح اتمی را زمان آغاز جنگ خوانده است.
پس آیا یافتن یک راه حل سیاسی برای این معما آسان تر شده است، در عالم تئوری، بله ، توانایی ایران در غنی سازی پس از نزدیک به یک دهه مذاکره، نیاز شش قدرت جهانی به یافتن راه حلی اضطراری را افزایش داده است. به دلیل تبلیغات اسرائیل برای جنگ، گزینه جنگ به عنوان یک فاجعه پر هزینه در نظر گرفته می شود. همه طرف ها توافق دارند که باید به راه حلی بر اساس معامله پایاپای دست یافت. یک رویکرد مرحله به مرحله بر اساس معاهده منع گسترش سلاح هسته ای که ایران در سال 1968 آن را امضا کرده است.
مهمتر از همه ، سیاستمداران دو طرف ممکن است جلسه کنند تا ایده هایی را بر اساس نظرات کارشناسان روی میز بگذارند که تا سال ها توافقی مرحله به مرحله را شکل دهد.
بر این اساس، مطالبات ایران چنین است :
- به رسمیت شناخته شدن حق غنی سازی این کشور
- برخورداری از همکاری هسته ای با آژانس بین المللی و دیگر کشور ها
- لغو تصاعدی تحریم های مرتبط با برنامه هسته ای ایران
- برخورداری از امنیت در صورتی که ایران پایان دادن به تحقیقات و توسعه نظامی را بپذیرد
- راهی برای کاهش تنش های منطقه ای ، و پایان دادن به نگرانی ها در خصوص اینکه ایالات متحده به دنبال تغییر رژیم ایران است.
ایران این موارد را برآورده خواهد کرد :
- محدود کردن درجه و مقدار غنی سازی اورانیوم ، و پذیرش بازرسی سرزده از سایت های اتمی
- آژانس بتواند ثابت کند که ایران قوانین علیه توسعه نظامی برنامه اتمی را رعایت می کند
- شفافیت با آژانس در خصوص توسعه و تحقیقات نظامی در گذشته
- توافق برای نشستن پشت میز با آمریکا و باز ماندن در گفتگو ها ، از جمله مناقشات منطقه ای
برای اینکه پیشرفت واقعی حاصل شود ، عاداتی بدی که در هر دو طرف ریشه دوانده باید از بین برود. که این ها هستند:
اول از همه، بی اعتمادی : این موضوع در جان مذاکره کنندگان رسوخ کرده است، پیشنهادات کوچک وقتی رد می شود، موید این تصور است که طرف مقابل جدی نیست. آیت الله خامنه ای ، رهبر ایران، باید بر هراسش از تعامل بر آمریکا فائق بیاید، همچنان که سال 2001 این کار را کرد و دو کشور برای سرنگونی طالبان در افغانستان با یکدیگر کار کردند.
دوم : ارائه شرط های مکرر، سیاست های مبهم غرب و اسرائیل به اعتبار آن ها در چشم ایرانیان لطمه وارد کرده است. برای مثال ، از یک طرف غرب می گوید با مردم ایران سر ستیز ندارد، سپس ، از طریق تحریم معاملات نفتی و مالی، اقتصاد ایران را به رکود می کشاند، اعلام پیروزی در جنگ سایبری می کند و دست به خرابکاری و ترور می زند.
ناکامی شش قدرت جهانی در نشان دادن اتحاد بر سر مجموعه ای واحد از اهداف دقیق ، کمکی به حل ماجرا نکرده است، به صورتی معقول، روسیه و چین از اصل توافق مرحله به مرحله با ایران برای برخورداری از یک برنامه اتمی عادی غیر نظامی با این شرط که شدیدا تحت نظارت باشد حمایت کرده اند. غرب با چنین نظریاتی بازی کرده است و همچنان دنبال تعلیق غنی سازی است ، و اسرائیل هم که اساسا دنبال این است که ایران تا ابد به غنی سازی پایان دهد.
یکی دیگر از عوامل ناکامی؛ عدم تمایل به تقویت مذاکره کنندگان است. دیپلمات های ایرانی از سوی مقامات ایرانی در کشورشان به دلیل خیانت به انقلاب مورد حمله قرار می گیرند ، مکانیزم های دست و پا گیر، ملاحاظات انتخاباتی ، و تکاپوهای اسرائیل، میزان انعطاف پذیری که قدرت های جهانی به نمایندگانشان می دهد را محدود کرده است.
در نهایت، هیچ یک از طرفین، وقعی به نگرانی های امنیتی طرف مقابل نمی نهد.
هیچ نشانه بزرگی مبنی بر برگزاری دور جدیدی از مذاکرات پیچیده و دشواری که به کار همه بیاید در دست نیست، اما رهبری جسورانه و بردبارانه از سوی هر دو طرف، در تلاش برای دور زدن محدودیت های تثبیت شده ، قدمی به سوی مسیر درست خواهد بود.
نویسنده: سفیر بریتانیا در تهران (2006-2003)
منبع : گاردین ، چهارم ژانویه
