اعمال تحریم های اقتصادی علیه ایران در عرض بیست سال گذشته به بازی موش و گربه میان ایران و جامعه جهانی بدل شده است، که در هر مرحله، تحریم های جدید، روش های مقابله جدیدی را از سوی ایران به دنبال داشته است. یکی از سلاح هایی که تهران از آن برای جلوگیری از پیوستن بسیاری از کشورها به تحریم ها استفاده کرده است، روابط تجاری است.
یکی از برجسته ترین نمونه های این سیاست، تجارت ایران با شش کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس شامل بحرین، کویت، عمان، قطر، عربستان سعودی و امارات متحده عربی است. ایران تجارت خود با این کشورهای را عمدا توسعه بخشیده است تا هزینه اقتصادی بریدن آنها از این روابط و پیوستن به تحریم های غرب علیه ایران را بیشتر کند. به عنوان نمونه صادرات کشورهای شورای همکاری خلیج به ایران از سال 2000 رو به افزایش گذاشته است و به 13.4 میلیارد دلار در سال 2008-2009 رسیده است، بخصوص امارات از مازاد تجاری قابل ملاحظه ای با ایران برخوردار بوده است.
همزمان با آن ایران از عامل تجارت برای جلوگیری از تشکیل یک جبهه ضد ایرانی به رهبری عربستان سعودی استفاده کرده است. در همین راستا ایران خواستار توسعه مشترک میدان گازی مشترک این کشور با قطرو کویت ولی نه با عربستان، شده است؛ معاملات خود را با امارات با درهم امارات انجام می دهد و نه با ارز سایر کشورهای شورای همکاری؛ بر قرارداد امنیتی منطقه ای تاکید می کند؛ از شیعیان بحرین و عربستان سعودی حمایت می کند؛ روابط حسنه ای باا عمان دارد که اکثریت جمعیت آن وهابی و سنی هستند و بالاخره به هواپیمایی قطر برای فعالیت در ایران اجازه داده است.
با این وجود اقدام اخیر ایران مبنی بر مسدود کردن واردات کالا از امارات متحده عربی به عنوان «اقدامی تنبیهی» به دلیل حمایت دبی از تحریم های آمریکا علیه ایران، نشان می دهد که همکاری های اقتصادی ایران شکست خورده است. این اقدام همچنین نشان دهنده شکست فاجعه بارسیاست ایران در تلاش برای ایجاد اختلاف در درون شورای همکاری کشورهای خلیج فارس است؛ اکنون امارات متحده عربی در تطابق کامل با سیاست های عربستان سعودی در قبال ایران قرار گرفته است.
امارات در گذشته اغلب در برابر تحریم های بین المللی علیه ایران و یا حمله نظامی به تاسیسات هسته ای این کشور بی تفاوت بود، چرا که منافع اقتصادی زیادی در تجارت دبی با ایران نصیب این کشور می شد. اختلاف نظر میان خانواده های حاکم بر دبی و ابوظبی در مورد ایران، یکی دیگر از دلایل عدم همکاری امارات با تحریم های یک جانبه آمریکا علیه ایران بود. اکنون در زیر فشار فزاینده آمریکا و نگرانی از توان تهاجمی ایران و تهدید های این کشور در بستن تنگه هرمزو دخالت در امور داخلی کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس، امارات تمایل بیشتری به دنباله روی از عربستان سعودی در حمایت از تحریم های آمریکا پیدا کرده است.
امارات تائید کرده است که بانک های این کشور از ژانویه 2010 از ارسال پول به ایران خودداری کرده اند و کلیه مبادلات شهروندان ایرانی تحت نظارت قرار گرفته و معمولا مسدود شده است. امارات همچنین نقش مهمی در قانع کردن چین برای پیوستن به تحریم های علیه ایران بازی کرده است. این کشور به عنوان عضو باشگاه رم، نقش فعالی در بحث های مربوط به حفظ تعادل بازار انرژی در دنیا بازی کرده است که هدف آن چگونگی تامین نفت برای بازار جهانی در صورت تحریم نفت ایران است.
تغییر اخیر در خط مشی امارات متحده عربی از سوی دیگر نتیجه کاهش قدرت اقتصادی و مالی دبی در چهارچوب نظام فدرال این کشور است. افت اقتصادی دبی در سال 2009 باعث افزایش قدرت سیاسی خانواده های حاکم بر ابوظبی شد، که روابط سردتری با ایران دارند.
بنا بر این هدف ایران از مسدود کردن تجارت با امارت چیست؟ با توجه به شکست مشوق های اقتصادی ایران برای همراه کردن شورای همکاری حلیج فارس، اکنون ایران به تهدید و شاخ و شانه کشیدن روی آورده است.
این از اظهارات بی پروای مقامات ایرانی در باره میادین گازی پیداست. عماد حسینی، سخنگوی کمیته انرژی مجلس ایران در 22 دسامبر گفت عربستان سعودی و قطر نفت و گاز ایران را می دزند.
مسدود کردن تجارت با امارات را هم در همین راستا می توان بررسی کرد. علی رغم رشد تجاری دبی نسبت به سال 2009، این کشور هنوز 10 میلیارد دلار کسری بودجه دارد که مجبور است آن را از ابو ظبی قرض کند. تهران با آگاهی از این مطلب امیدوار است فشار بر دبی اختلافات داخلی میان دبی و ابوظبی را تشدید کند و باعث تغییر رویه آنها در قبال تحریم های علیه ایران شود.
اینکه آیا این اقدام ایران نتیجه بخش خواهد بود یا نه معلوم نیست. آنچه معلوم است این است که رژیم تهران فشار تحریم ها را حس کرده است و این امر رفتارهای آینده ایران را غیر قابل پیش بینی تر می کند.
منبع: گاردین - 1 ژانویه 2012
