در خبرها آمده بود که “در پی تعلل وزارت کشور در اعلام نتایج شمارش آرا در تهران و شایعه دخل و تصرف در انتخابات به نفع یک جریان سیاسی خاص نامزدهای ائتلاف اصلاح طلبان در تهران شنبه شب با حضور در ستاد انتخابات کشور خواهان اطلاع از نتایج واقعی شمارش آرا شدند”. فشاری که به انتشار دیرهنگام، اما مهندسی شده نتایج انتخابات حوزه تهران، ری، اسلامشهر و شمیرانات انجامید.
این اقدام اعتراض آمیز پس از آن صورت گرفت که خبرها و گزارش های متعدد حاکی از بود که “میزان آرا”ی نامزدهای انتخاباتی تهران و “ردیف برندگان” آن دستخوش تغییر و تحول شده است و با برآوردها و ارزیابی های روزنامه نگاران، ناظران مستقل و حزبی در خصوص میزان استقبال مردم از نامزدهای اصلاح طلب، و حتی آمار و ارقام رسمی اولیه تفاوت اساسی دارد.
این شایعات در سطح جامعه در شرایطی پخش می شد و به نگرانی مردم، به ویژه نامزدهای تهران دامن می زد که مسئولان ستادهای انتخاباتی اصلاح طلبان، نگاه خوش بینانه تری در مورد نامزدهای پیروز پایتخت داشتند.
حسین مرعشی رئیس ستاد ائتلاف اصلاح‌طلبان تهران بزرگ بعدازظهر روز شنبه خبر داد : “طبق گزارشاتی که تا این لحظه به ما رسیده است 17 نفر از کاندیداهای اصلاح‌طلب از رقیب پیشی گرفته و شانس پیروزی در انتخابات را دارند”. این خبر، در پی گزارش های اولیه مبتنی بر ورود 20 تن از نامزدهای تهران به مجلس در دور اول انتخابات و تعلق نیمی از صندلی ها به نامزدهای ائتلاف اصلاح طلبان انتشار یافت که خبرگزاری فارس برای خنثی کردن آن به خبرسازی و جعل آمار دست زد تا زمینه ساز گسترش “مهندسی انتخابات” به مرحله ی شمارش و اعلام نتایج نیز باشد.
حضور نسبتا مناسب حامیان جریان های اصلاح طلبان، عمدتا در حوزه های غرب، شمال غرب و شمال تهران، و حتی مناطقی چون اسلام شهر و نازی آباد و در مقابل، خالی بودن نسبی حوزه های سنتی محافظه کاران به گونه ای بود که از جمعه شب این خبر در محافل سیاسی پیچید که حادثه ای در حال روی دادن است. تحولی که ظاهرا مسئولان برگزاری انتخابات را بر آن داشت که چاره ای بیندیشند و از همان ابتدا تکلیف خود را با ناظران ستاد “ائتلاف اصلاح طلبان” و احزاب “اعتماد ملی” و “اعتدال و توسعه” روشن کنند. این راهکار و چاره اندیشی چیزی نبود جز اخراج ناظران احزاب و گروه های سیاسی و روزنامه نگاران مستقل و غیرحکومتی از حوزه های رای گیری و محل شمارش آرا. اقدامی که با اعتراض سریع اصلاح طلبان مواجه شد، اما در عمل حاصلی در بر نداشت و مسیر طراحی شده را برنگرداند.
رسول منتجب نیا شب انتخابات در گفت و گو با سایت خبری “روزنا” با انتقاد از عملکرد وزارت کشور و هیأت نظارت شورای نگهبان در شعب اخذ رأی تهران، جزئیات این رویداد و واکنش ها نسبت به آن را چنین برشمرد: “ ساعات پایانی اخذ رأی بسیاری از ناظران حزب اعتماد ملی را از شعب اخذ رأی بیرون کرده و به برخی دیگر گفته اند می‌‌توانید در حوزه بمانید اما نباید نزدیک محل شمارش آرا شده و از میزان اراء نباید مطلع شوید”.
قائم مقام دبیرکل حزب اعتماد ملی با انتقاد از سنت شکنی وزیر کشور در شمارش آرای تهران تصریح کرد: ”جای تعجب است بر خلاف رویه 30 ساله پس از انقلاب، وزارت کشور از اعلام نتایج شمارش آرای تهران به صورت تدریجی خودداری می‌کند و وزیر کشور اعلام می‌کند که نتایج یکباره به اطلاع مردم می‌رسد”.
این در شرایطی بود که فردای روز انتخابات سایت خبری ستاد اصلاح طلبان، بهارستان هشتم، جزئیات بیشتری از چگونگی “مهندسی انتخابات و قرار دادن نام برخی افراد به جای نامزدهای ائتلاف اصلاح‌طلبان” بر اساس اطلاعات و شایعات موجود فاش ساخت. اقدامی که بیانگر “نگرانی‌های جدی” در میان محافل اصلاح‌طلب بود. بر مبنای این شایعات، وزارت کشور با توجه به شمارش رایانه‌ای آرا تا صبح شنبه از نتایج کلی انتخابات تهران برآورد روشنی در دست داشته، اما مانع اطلاع‌رسانی لازم از جانب ستاد انتخابات شده و تنها زمینه را برای دسترسی افراد خاص و انگشت‌شمار در ستاد انتخابات به این اطلاعات فراهم آورده و مانع انتشار نتایج شمارش آرا شده است. شایعاتی از این دست که “ برخی‌ها در تدارکند تا برخی نامزدها از فهرست‌های دیگر را جایگزین نامزدهای ستاد ائتلاف اصلاح‌طلبان نمایند” نیز بر میزان “دغدغه ها” و ”نگرانی ها” افزود.
حادثه ای که گویا در عمل اتفاق افتاد و کلیه نامزدهای اصلاح طلب را به رتبه ای زیر 30 تنزل داد و موجب ورود 14 نامزد اقتدارگرا گردید، تا تکلیف 16 کرسی تهران، از جمله وضعیت14 نامزد اصلاح طلب در دور دوم روشن شود.
تا اینجای بحث شاید وقوع چنین رویدادی امری عادی و قابل پیش بینی تلقی شود، اما وقتی پای طرح راهکارهای مناسب برای مقابله با چنین “مهندسی انتخاباتی” به میان آمد و می آید، جای اما و اگر خواهد بود. به ویژه، وقتی که عده ای از چهره های اصلاح طلب نه تنها با چنین مواردی همراهی و هم رائی نشان ندادند، بلکه به سمت استفاده از گزینه ی “لعن و نفرین” هم رفتند. آنان با توجه به شرایط پیش آمده و نادیده گرفته شدن تجربه گذشته ی انتخابات ایران و راهکارهای امتحان شده ی دیگر کشورها در نحوه ی برخورد با چنین مسائلی، با این سوال اساسی مواجهند که “سادگی تا چه حد؟”، “انفعال تا کی؟”.
اگر به مردم عادی مراجعه شود و ضرب المثل هایی که در میان آنان دهان به دهان می گردد، تا گفته شود ماجرا چیست؟ به خنده و طعنه خواهند پرسید که “ آدم عاقل چند بار از یک سوراخ گزیده می شود؟”، یا “مار گزیده از ریسمان سیاه سفید می ترسد، شما چرا نترسیدید؟”. اگر اندک اعتمادی هم در میان باشد، سرشان را کنار گوش انسان می آورند و می گویند که “ماهی را هر وقت از آب بگیری تازه ست!”.
اگر به مردان سیاسی کهنه کار و سرد و گرم روزگار چشیده مراجعه شود، خواهند گفت که “در جهان، معمولا ناظران بی طرف و بین المللی را برای جلوگیری از بروز چنین حوادث و شرایطی دعوت می کنند. وقتی که نمایندگان پارلمان کشورهای مختلف، از جمله حاضران در نشست بین المجالس چنین ضرورتی دیده و با مصوبه ای چنین درخواستی را لباس قانون پوشانده اند، لابد ضرورتی در میان بوده است”. باز اگر رفاقتی باشد و اطمینان خاطری آهسته خواهند پرسید “در کشور شما نبودند پیران دنیا دیده ای که ضرورت این کار را به شما گوشزد کنند؟”
نکته ی جالب اینجاست که چنین بازی و روش مشابهی در انتخابات سال گذشته ی شورای شهر تهران هم رخ داد. آن هنگامی بود که از میان نامزدهای اصلاح طلب، در نهایت تنها چهار نفر برگه ی ورود گرفتند و پنج شش نفر دیگر نامشان خط خورد تا نامزدهای مردود شده ی جناح دیگر با خیال راحت بر صندلی شان تکیه کنند و اکثریت شورای پانزده نفره تهران از آن اصلاح طلبان نباشد.
رویدادی که در اندک کشورهای غیردموکراتیک و نیمه دموکراتیک هم گاه و بی گاه روی می دهد. اما واکنش ها در پایتخت آن کشورها در مقایسه با تهران، زمین تا آسمان است. در آنجا واکنش نسبت به مخدوش شدن انتخابات، حق و ناحق شدن آرا و جایگزین شدن نام افراد به جای یکدیگر تنها این نیست که نامزدها یا نمایندگان احزاب به ستاد برگزاری انتخابات مراجعه کنند. آنان اغلب دست به دامن ملت می زنند، مردم را خطاب قرار می دهند و از رای دهندگان استمداد می طلبند. آن گاه تجمع می شود، اعتراضی و اعتصابی صورت می گیرد و نماد و پرچمی به اهتزاز در می آید تا و حقی ناحق نگردد و حقوق نمایندگان واقعی ملت اعاده شود.
شاید به این دلیل است که پیران با تجربه همواره ورد زبانشان این است: “عزیزم، ماهی را هر وقت از آب بگیری تازه ست.“