دو روز پس از پیشنهاد وزیرخارجه ایالات متحده برای برگزاری مذاکرات مستقیم میان جمهوری اسلامی و واشنگتن، همتای وی در تهران گفت این موضوع بستگی به تصمیم رهبر جمهوری اسلامی دارد؛ این در حالی است که نماینده آیت الله خامنه ای در سپاه تلویحا گفتگو با ایالات متحده را موجب “سقوط نظام” دانسته و برادر بزرگ لاریجانی ها نسخه مذاکره با آمریکا را غلط دانسته است.
“معظم له تشخیص می دهند که مثلا چنین اقدامی شود یا نشود.” این موضع وزیر امورخارجه در مورد مذاکره مستقیم تهران ـ واشنگتن است. علی اکبر صالحی که روز دوشنبه در یک مصاحبه اختصاصی به خبرگزاری دولت ـ – ایرنا ـ– گفت: “اگر در اذهان عمومی مذاکره فراگیر سیاسی مطرح شده باشد، این مساله در حدود اختیارات رهبر معظم انقلاب است.”
این اظهارات، واکنشی به مواضعی است که هیلاری کلینتون در تعطیلات آخر هفته ایالات متحده مطرح کرد. همتای آمریکایی صالحی گفته بود آمریکا حاضر است، هر وقت جمهوری اسلامی “حاضر” باشد به گفتگوی دوجانبه و مستقیم با تهران بپردازد.
کلینتون با استفاده از کلماتی که کاملا شفاف ارزیابی شده گفته است: “اگر آنها حاضر به تعامل هستند، ما هم آمادگی خود برای گفتگوهای دوجانبه را اعلام می‌کنیم.”
بانوی اول ایالات متحده در دهه نود میلادی البته نگفته دولت جدید باراک اوباما مایل است پیرامون چه موضوع یا موضوعاتی با تهران گفت و گو کند. علی اکبر صالحی با اشاره به همین موضوع خاطرنشان کرده: “نمی دانم منظور دقیق وزیر امور خارجه آمریکا از مذاکره مستقیم چیست؟ اگر منظور وی مذاکره سیاسی است که موضوعی جداگانه است و تصمیم گیرنده آن نیز رهبر معظم انقلاب اسلامی هستند.”
سپس افزوده است: “اگر منظور، مذاکره موضوعی در باره پرونده هسته ای است، این امر در حال انجام است و مساله خیلی مهمی هم نیست و طبق روال پیش می رود.”
بحران اتمی جمهوری اسلامی بزرگترین چالش میان تهران و واشنگتن ( و متحدان جهانی اش) است. جمهوری اسلامی فصل بهار سه دور مذاکرات اتمی با پروه 1+5 برگزار کرد که در نهایت در بغداد به شکست انجامید. از آن زمان مذاکرات میان نمایندگان جمهوری اسلامی و قدرت های جهانی قطع شده است اما گفته می شود احتمالا در یکی دو ماه آینده این گفتگوها از سر گرفته خواهد شد. به باور تحلیل گران، ایالات متحده مایل است گفتگوهای دوجانبه میان دو کشور برای حل بحران هسته ای تهران آغاز شود.
اما صالحی در اظهارات خود بدون آنکه صراحتا اشاره کند جمهوری اسلامی تمایلی برای مذاکرات دوجانبه بر سر برنامه هسته ای با واشنگتن دارد گفته است: “مذاکره موضوعی تاکنون در چند مرحله شده است و اکنون نیز آمریکا در مذاکرات گروه 1+5 حضور دارد که در این زمینه منعی نیز وجود ندارد و مذاکره می شود.”
در آخرین روزهای ماه مهر در حالی که چند روز به برگزاری انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده مانده بود روزنامه نیویورک تایمز با انتشار گزارشی به قلم هلن کوپر بر اساس ادعای مقامات دولت باراک اوباما ادعا کرد ایران و ایالات متحده برای نخستین بار توافق کرده اند به عنوان آخرین تلاش در صحنه دیپلماسی برای جلوگیری از حمله نظامی، به تنهایی و به صورت رو در رو بر سر برنامه اتمی جمهوری اسلامی مذاکره کنند.
در آن زمان کاخ سفید و مقامات جمهوری اسلامی این توافق را تکذیب کردند آن هم در حالیکه دیگر اخبار حکایت ازسفر پنهانی علی اکبر ولایتی ـ مشاور بین المللی آیت الله خامنه ای ـ به ایالات متحده برای مذاکره با مقامات امریکایی داشت؛ خبری که ولایتی تکذیب کرد.
صالحی در مصاحبه دیروز خود گفته است: “مذاکره موضوعی در موارد خاص تاکنون با آمریکا شده که از آن جمله مذاکره در مورد افغانستان و عراق است.”
او البته اشاره به مذاکرات مخفی تابستان 1388 نکرده است. ماه گذشته بود که روزنامه اسرائیلی معاریو به نقل از منابع معتبر غربی نوشت: “بر اساس اطلاعات رسیده به معاریو، ملاقات های مقام های ایرانی و آمریکایی در تابستان ۲۰۰۹ آغاز می شود و دست کم دو دیدار مستقیم میان مسئولان ایران و آمریکا انجام می گیرد.”
ویلیام برنز ـ معاون وزیر خارجه ایالات متحده ـ و سعید جلیلی ـ رئیس هیات مذاکره کننده جمهوری اسلامی ـ دست کم در یکی از این دو دیدار شرکت کرده اند. این دو پس از نشست شش قدرت جهانی با ایران در اکتبر ۲۰۰۹ در ژنو با یکدیگر ملاقات کرده اند. گفتگوهای مستقیم دو طرف حدود یک ساعت به طول انجامیده است.
برخی تحلیل گران می گویند آیت الله خامنه ای علاقه ای به برقراری رابطه دیپلماتیک میان تهران و واشنگتن ندارد، چرا که تصور می کند این رابطه به تقویت نیروهای مخالف داخلی و فشارهای بیشتر از سوی کاخ سفید به دستگاه حاکم منجر خواهد شد.
شاید از همین روست که روز یکشنبه نماینده وی در سپاه پاسداران با بیان اینکه “یال و کوپال استکبار جهانی” ریخته در ارتباط با اظهارات کلینتون گفت: “دشمن در حرکت دومینوی خود به دنبال سقوط نظام است، این آقایانی که بحث مذاکره را مطرح می کنند بدانند اینگونه نیست که بر سر میز مذاکره بنشینند و بر مباحث سطحی مذاکره شود.”
علی سعیدی که روحانی تندرویی به شمار می آید این سخنان را در جمع فرماندهان و پاسداران سپاه علی بن ابیطالب(ع) مطرح کرده و گفته است: “در مذاکره‌ای که آمریکایی‌ها به دنبال آن هستند، هیچ توفیقی برای ایران حاصل نمی‌شود زیرا که مسائل ایران و آمریکا در مقوله استراتژیکی آنقدر گسترده است که بر سر آن به هیچ عنوان قابل مذاکره نیست.”
او توضیح بیشتری در این ارتباط نداده اما خاطرنشان کرده است: “پیشنهاد آمریکا برای مذاکره مستقیم با ایران به منظور ایجاد تزلزل در اراده ایرانیان است.”
تهران و واشنگتن ۳۳ سال است روابط دیپلماتیک خود را به حالت تعلیق در آورده اند و تاکنون تلاش ها برای بهبود روابط دو کشور با شکست مواجه شده است. با این حال در ماه های اخیر در میان مقامات نظام یک نفر به شدت به مذاکره مستقیم با ایالات متحده علاقه نشان داده است؛ محمود احمدی نژاد، که در جریان سفر به نیویورک برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل دست کم در ۵ مصاحبه با رسانه های خارجی نسبت به بهبود روابط با واشنگتن ابراز علاقه کرد.
لاریجانی: مذاکره نسخه ای غلط است
از سوی دیگر محمد جواد لاریجانی که عصر دوشنبه در نشست پرسش و پاسخ درباره مذاکره با ایالات متحده در دانشگاه علم و صنعت تهران حاضر شده بود یکی به میخ زده است و یکی به نعل. به گفته برادر بزرگ خانواده لاریجانی ها: “نسخه مذاکره با آمریکا غلط است. البته مسئولان می‌توانند به تناسب وضعیت در تاکتیک صحبت کنند، یعنی کاری که منافع ملی ما در آن است را انجام دهند.”
او کسی است که کمتر از یک ماه پیش و بلافاصله پس از اعلام پیروزی باراک اوباما در انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده گفته بود: “اگر منافع نظام ایجاب کند با آمریکا حتی در قعر جهنم مذاکره می‌کنیم.”
دبیر ستاد حقوق بشر قوه قضائیه که در ماه های گذشته با افشای پرونده زمین خواری اش با دغدغه های زیادی روبرو بوده همچنین در راستای پیچیده تر کردن مواضعش در قبال مذاکره با واشنگتن افزوده است: “در وضعیت فعلی سرفصل مهم ما ایستادگی و مقاومت است. این حرف را از باب کارشناسی می‌گویم و احساسی نیست، فصل ما فصل ایستادگی است نه کوتاه آمدن.”
گفتنی است جراید نزدیک به جناح راست تاکنون واکنشی به درخواست هیلاری کلینتون نشان نداده اند. روزنامه کیهان هم که نماینده ولی فقیه مدیر مسئول آن است سرمقاله روز یکشنبه و دوشنبه را به موضوعاتی متفاوت با دیپلماسی اختصاص داده است.
