کمتر از یک هفته مانده به آغاز کنفرانس صلح سوریه، وزیر خارجه در سفری فشرده پس از دیدار با بشار اسد و حمایت از وی عازم روسیه شد تا با ولادمیر پوتین و دیگر مقامات روس در خصوص بحران سوریه رایزنی کند. همزمان در حالی که سخنگوی سازمان ملل بار دیگر از حضور جمهوری اسلامی در کنفرانس ژنو ۲ استقبال کرده، رسانه متعلق به یک دیپلمات اصلاح طلب از توافق سری غرب برای کمک به بشار اسد و فشار بر عربستان سعودی خبر داده است.
تنها شش روز تا برگزاری کنفرانس ژنو ۲ باقی مانده، اما جمهوری اسلامی به عنوان اصلی ترین متحد بشار اسد در خاورمیانه هنوز کارت دعوتی برای حضور در ژنو دریافت نکرده است؛ نشستی بین المللی که قرار است حاضران در آن راه حلی سیاسی برای پایان بخشیدن به ۳ سال ناآرامی در سوریه پیدا کنند.
محمد جواد ظریف که حالا بختش برای سفر به سوئیس کاهش پیدا کرده، دیروز در دمشق با رئیس جمهور این کشور دیدار کرد. رئیس دستگاه دیپلماسی به بشار اسد که در دو سال گذشته از سوی مخالفان خود و رسانه های غربی به “قصاب سوریه” مشهور شده گفته است: “برای حل بحران سوریه باید بر پایه واقع بینی و از طریق گفت و گوی سیاسی به سمت رسیدن به راه حل حرکت کرد.”
تاکنون بیش از ۱۲۰ هزار نفر در جنگ داخلی سوریه میان ارتش بشار اسد و شبه نظامیان مخالف وی کشته شده اند.
مهمانان ژنو ؛ همه به جز جمهوری اسلامی
در خبری که خبرگزاری دولت ـ ایرنا ـ از مکالمات ظریف و اسد منتشر کرده، اشاره ای به عدم دعوت تهران به کنفرانس صلح سوریه نشده و در عوض وزیرخارجه دولت روحانی خطاب به رئیس دولت بعث سوریه خاطرنشان کرده است که “نشست ژنو ۲ ظرفیتی سیاسی و بین المللی برای بحران سوریه است که برگزاری موفقیت آمیز آن می تواند از استمرار کشتار انسان های بی گناه و افراطی گری جلوگیری کند.”
در ژنو ۲ قرار است ۳۰ کشور شرکت کنند. علاوه بر ۵ عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل، تقریبا نمایندگان تمامی کشورهای تاثیر گذار جهان عرب در سوئیس حاضر خواهند بود. عربستان سعودی، مصر، کویت، عراق، قطر، امارات متحده عربی، اردن، مراکش و لبنان از جمله این کشورها هستند. ترکیه نیز که همچون عربستان سعودی و قطر در قطب مخالف تهران در نزاع سوریه قرار دارد و از روز نخست جنگ داخلی از شورشیان مخالف بشار اسد حمایت کرده از جمله مدعوین است.
ایالات متحده و روسیه معماران کنفرانس ژنو ۲ محسوب می شوند و هیات های دیپلماتیک این دو کشور نشست سه جانبه ای با اخضر ابراهیمی، نماینده سازمان ملل در امور سوریه داشته اما تا کنون نتوانسته اند به توافقی در خصوص حضور تهران در این کنفرانس دست یابند.
حالا در هفته منتهی به ۲۲ ژانویه امیدها برای حضور تهران در این نشست از قبل کمرنگ تر شده است، مگر آنکه روسیه بتواند میانجیگری کند؛ کشوری که دیروز عصر پس از سوریه میزبان ظریف بود. البته ظریف در هواپیمایی که از دمشق راهی مسکو بود تنها نبود و ولید معلم ـ همتای سوری-اش ـ نیز همراه او رهسپار کرملین شده بود.
قرار است وزیران امور خارجه جمهوری اسلامی، سوریه و روسیه امروز در یک نشست سه جانبه شرکت کنند. ظریف قرار است در این دیدار با ولادمیر پوتین ـ رئیس جمهور روسیه ـ و سرگئی لاورروف، وزیرامورخارجه این کشور نیز دیدار کند، و به طور قطع موضوع سوریه و کنفرانس ژنو ۲ از مهمترین بحث ها میان تهران و مسکو خواهد بود.
پیشتر خبری در رسانه های دست راستی داخلی منتشر شده بود که بر اساس آن جان کری، وزیر خارجه ایالات متحده، به نظام اسلامی برای حضور در سوئیس چراغ سبز نشان داده: “حضور ایران در کنفرانس ژنو۲ به نفع اهداف برگزاری این کنفرانس است و مشارکت ایران در کنفرانس ژنو ۲ به منطقه بستگی دارد و من از ایران دعوت می کنم تا به کشورهای شرکت کننده در کنفرانس ژنو ۲ بپیوندند، ما از ایران خواهیم خواست تا در روند صلح در سوریه مشارکت کند.”
بعضی سایت های دیگر هم نوشتند جان کری با شرط و شروط از ایران دعوت کرده است، برای نمونه سایت فرارو از قول نفر نخست دستگاه دیپلماسی واشنگتن نوشته بود: “اگر ایران با هدف کمک به موضوع کنفرانس در ژنو شرکت کند، ما از حضور این کشور استقبال می کنیم، اما ایران این هدف را دنبال نمی کند.”
اما خیلی زود خبرگزاری تسنیم ـ– نزدیک به سپاه- ـ خبر ناامید کننده ای را به نقل از ماری هارف منتشر کرد؛ خبری که بر اساس آن سخنگوی وزارت خارجه ایالات متحده گفته جان کری از تهران برای برای شرکت در کنفرانس ژنو۲ دعوت نکرده است.
وی خیلی صریح اعلام کرده: “در حال حاضر آمریکا قصد ارسال دعوتنامه به ایران برای شرکت در ژنو۲ را ندارد.”
خیزش شهروندان سوری از اسفند سال ۸۹ و همزمان با آنچه به بهار عرب مشهورست آغاز شد. پس از آنکه تظاهرات مسالمت آمیز آن ها برای ماه ها توسط تانک ها، جنگنده ها و قایق های توپ دار ارتش اسد به خاک و خون کشیده شد، مخالفان نیز دست به اسلحه بردند. از آغاز تابستان امسال صلیب سرخ وضعیت سوریه را “جنگ داخلی” توصیف کرده است؛ جنگی که یک پای آن سپاه پاسداران است. این موضوع را شهریور سال گذشته سردار محمد علی جعفری ـ فرمانده سپاه ـ تایید کرد و شهریور امسال هم در شرایطی که ایالات متحده پیش از تسلیم سلاح های شیمیایی ارتش سوریه به بازرسان سازمان ملل قصد حمله هوایی به این کشور را داشت، فرمانده سپاه قدس ـ شاخه عملیات برون مرزی سپاه- گفت: “تا آخر از (حکومت) سوریه حمایت می کنیم.”
با این اوصاف و در شرایطی که جمهوری اسلامی، حکومتی محبوب در جامعه جهانی برای حل و فصل بحران سوریه محسوب نمی شد، گمان ها بر این بود که پیروزی حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری می تواند روند معادلات را تغییر دهد. حسن روحانی پیش و پس از انتخابات وعده داده بود دیپلماسی “تعاملی” با غرب را پیش ببرد. باورها برای حضور تهران در ژنو ۲ زمانی تقویت شد که سوم آذر نظام اسلامی و ابرقدرت های جهانی به توافقی در خصوص بحران اتمی جمهوری اسلامی نیز دست یافتند. با این حال این ها هنوز باعث نشده است تا نمایندگان تهران هم مهمان سرمای ژنو در ژانویه شوند.
حمایت دوباره بان کی مون
شانس ها برای حضور دیپلمات های تهران در کنفرانس سوریه، هر چند کم اما هنوز پابرجاست. چرا که تهران به غیر از حکومت بشار اسد و دولت روسیه که بر حضور جمهوری اسلامی پایفشاری دارند، حامی پر نفوذ و اثر گذار دیگری نیز دارد.
خبرگزاری های داخلی روز گذشته به نقل از فرهان حق، سخنگوی بان کی مون، که در یک کفنرانس خبری حاضر شده بود نوشتند: “دبیرکل سازمان ملل از ابتدا اعتقاد راسخ به اهمیت حضور ایران در کنفرانس ژنو دو داشته و همواره از آن حمایت می کند اما به دلیل برخی مخالفت ها به این کنفرانس دعوت نشده است”.
اوایل دیماه بان کی مون شخصا از حضور دیپلمات های ایرانی در ژنو ۲ استقبال کرده بود. وی در مقر سازمان ملل در نیویورک تصریح کرده بود: “ایران باید در کنار دیگران به برقراری صلح در سوریه کمک کند.”
بان کی مون در حمایتی آشکار از حضور نمایندگان جمهوری اسلامی های در نشست مذکور گفته بود: “از حضور ایران در ژنو ۲ حمایت می‌کنیم، اما متاسفانه اختلاف نظرهایی وجود دارد.”
حمایت سری از اسد
در خبری دیگر، دیروز سایت دیپلماسی ایرانی، متعلق به صادق خرازی، از قول یک رسانه سوری، از توافق “سری” غرب و روسیه برای کمک به رئیس جمهور کنونی سوریه خبر داده است. در گزارش این سایت آمده است: “نماینده سری کاخ سلطنتی انگلیس خواستار سرعت بخشیدن به از سرگیری روابط با حکومت فعلی سوریه به ریاست بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه بعد از نشست ژنو ۲ و حمایت تسلیحاتی و لجستیکی از آن شد. وی همچنین از دیگر مقامات و شخصیت های حاضر در این نشست خواست تا رایانه های پیشرفته مخصوص در اختیار رهبران سوری قرار داده شود و تبادل اطلاعات کامل امنیتی با آنها صورت بگیرد، همچنین از آنها در جنگ رایانه ای و اینترنتی با هدف ضربه زدن و نابودی جریان های وهابی و تکفیری و القاعده حمایت شده و کمک های ویژه ای در این زمینه در اختیار آنها قرار بگیرد.”
بر اساس این گزارش که صحت اش را تاکنون هیچ منبع غربی تایید نکرده است در این نشست درباره «تحرکات سوء عربستان نیز بحث شد و از اینکه ریاض از در حمایت از جریان های افراطی نظیر القاعده و شاخه های وابسته به آن برآمده به شدت انتقاد شد. به گونه ای که نماینده سری کاخ سلطنتی انگلیس خواستار ایجاد طرحی برای مبارزه با نهادهای حامی جریان های تروریستی و تعلیق و بلوکه کردن تمامی فعالیت های مالی و فرهنگی و سیاسی آنها به ویژه از سوی عربستان شد و گفت که باید همه فعالیت های مالی و سیاسی آل سعود در خارج زیر نظر گرفته شده و بلوکه شوند».
ظریف: مبارزه با افراط گرایی درست بود
جمهوری اسلامی و خاندان آل سعود اختلافات بنیادینی در خصوص مواجهه با بحران سوریه دارند و به باور برخی ناظران این دو حکومت در میدان نبرد سوریه علیه یکدیگر می جنگند. تهران می گوید عربستان سعودی در دو سال گذاشته از اسلام گرایان تندروی سلفی و وهابی برای نبرد علیه بشار اسد استفاده کرده و باعث رشد القاعده در منطقه شده است.
در همین ارتباط دیروز جواد ظریف در سوریه و در دیدار با نخست وزیر این کشور، بدون اسم آوردن از عربستان سعودی گوشزد کرد: “هرچه می گذرد بیشتر مشخص می شود که دیدگاه مبارزه با افراط گری دیدگاه درستی بوده و بقیه کشورها نیز به سمت این دیدگاه گرایش پیدا کرده اند.”
