بعد از ارائه چهار گزارش متفاوت و ناهمگون در شورای شهر، سازمان بازرسی شهرداری تهران با گذشت ۲۴ روز از حادثه آتش‌سوزی خیابان جمهوری، نردبام و تجمع مردم در صحنه حادثه را، تاثیرگذارترین عوامل مرگ دو زن کارگر معرفی کرد. پیش از این در گزارش سازمان آتش‌نشانی هم از این سازمان رفع اتهام شده بود، اما یک عضو شورای شهر که مدیریت ارشد شهری را در این حادثه مقصر می‌داند، اعلام کرده شورا اجازه نمی‌دهد تا “شلنگ مقصر فاجعه جمهوری معرفی شود”.
مقصران در گزارش شهرداری
صبح روز یکشنبه ۲۹ دی ماه، روزی که کشور در تعطیل رسمی به سر می‌برد، کارگران یک تولیدی پوشاک به محل کار خود در طبقه پنجم ساختمانی در خیابان جمهوری، تقاطع ابوریحان رفتند. کمی قبل از ظهر، واحدی که کارگران در آن حضور داشتند در محاصره شعله‌های آتش قرار گرفت و راه فرار مسدود شد. ساختمان قدیمی و غیراستاندارد هم مجهز به راه‌پله‌های اضطراری نبود؛ پس شیرین فروتنی ۴۴ ساله و آذر حق‌نظری ۶۰ ساله تصمیم گرفتند به سمت پنجره‌ها بروند.
زن جوان‌تر در همان دقایق ابتدایی به پایین سقوط کرد؛ در حالی که تنها ماشین آتش‌نشانی حاضر در محل، یک نیسان با حداقل امکانات بود. دقایقی بعد این اتفاق هولناک برای آذر حق‌نظری هم که با تلاش بسیار به نرده‌های پنجره آویزان مانده بود، تکرار شد. بعد از این سقوط بود که تازه نردبان آتش‌نشانی برای نجات محاصره‌شدگان حرکت کرد. ضمن اینکه تا پیش از سقوط این دو شهروند هم هیچ اثری از بالشتک نجات نبود. ۲۵ کارگر دیگر اما توسط نیروهای آتش‌نشانی از ساختمان آتش‌گرفته جانِ سالم به در بردند. (شرح کامل حادثه به همراه عکس‌ها و فیلم)
اما سه روز پس از این حادثه و در حالی که مدیر و سخنگوی سازمان آتش‌نشانی، بارها دو زن کارگر درگذشته را مقصر اصلی معرفی می‌کردند، محمد باقر قالیباف، شهردار تهران قول داد تا علت اصلی ظرف ۱۵روز مشخص شود.
و اینک درحالیکه مدیران ارشد شهرداری در این مدت سکوت کرده بودند، سازمان بازرسی شهرداری یک اطلاعیه هفت بندی به همراه مقدمه و موخره صادر کرده است. مقدمه این اطلاعیه به “تبریک ایام الله دهه فجر انقلاب اسلامی و سالگرد سی و پنجمین سال انقلاب شکوهمند اسلامی ایران” اختصاص دارد و در بند اول تسلیت و ابراز همدردی آمده است. در بند سوم از “جسارت و مهارت کامل” فرماندهی عملیات امداد و نجات یاد و در بند چهارم نوشته شده است: “آنچه تا کنون به عنوان جمع‌بندی‌های اولیه بدست آمده، حاکی از تأثیرگذاری منفی دو مسئله عدم عملیاتی شدن نردبام اول و شلوغی و ازدحام صحنه حادثه که عامل باز دارنده در استقرار نردبام دوم بوده است، می‌باشد.”
در ادامه، نا‌ایمن بودن ساختمان، بی‌توجهی مالک به اخطارهای ارائه شده به او و وجود مقادیر زیادی اشیاء قابل احتراق(نخ، لباس و پشم شیشه)در مسیر پله‌ها، به عنوان دیگر عوامل اصلی این حادثه معرفی شده‌اند.
در پایان هم گفته شده که “شهرداری تهران با جمع‌بندی آخرین بررسی‌ها و یافته‌ها و نتایج ابلاغ شده از سوی دستگاه های نظارتی، گزارش نهایی خود را اعلام خواهد کرد”.
شهردار تهران هنگامی که قول رسیدگی و ارائه گزارش از این حادثه را می‌داد، خطاب به آنهایی که او را مقصر میدانستند، با کنایه گفته بود: “مردم شاهد بوده‌اند در جریان اتفاقاتی که در گذشته دور و نزدیک رخ داده است، همیشه گفته‌اند رسیدگی می‌کنیم، اما در انتهای کار بنده هم به‌عنوان یک شهروند نفهمیده‌ام که نتیجه چه شد. به‌عنوان مثال در حادثه برخورد دو قطار در نیشابور و همچنین فرود هواپیما در خارج از باند در اصفهان متوجه نشدیم چه کسی مقصر اعلام شد؟ در حوادث اخیر در جاده قم هم تعداد کثیری از مردم در جریان آتش‌سوزی کشته شدند و مقرر شد که این حوادث به سرعت رسیدگی شود اما در آخر متوجه نشدیم که چه اتفاقی افتاد.”
مقصر؛از نردبام تا قالیباف
در جلسه روز سه‌شنبه ۱۵ بهمن شورای شهر تهران، چهار روایت مختلف از حادثه آتش‌سوزی خیابان جمهوری وجود داشت که سه تای آنها که از شهرداری و آتش‌نشانی رفع اتهام می‌کرد قرائت شد اما گزارش یکی از مدیران سابق شهرداری تهران که عضو این دوره شورای شهر است، قرائت نشد؛ همان گزارشی که “مدیر ارشد شهرداری” را مقصر معرفی کرده بود و به انتخاب‌های سیاسی مدیران غیرتخصصی در شهرداری اشاره داشت. محمد حقانی در گزارش خود آورده بود که آسیب‌شناسی حوادث سال‌های گذشته نشان می‌دهد نمی‌توان از “نقش سطوح مدیریت ارشد در سازمان” چشم‌پوشی کرد. بر این اساس مدیریت در سازمان آتش‌نشانی که جایگاه کاملا تخصصی دارد باید از میان افراد ذیصلاح و باتجربه که “در همان سیستم درون سازمانی خود رشده کرده‌اند” انتخاب شوند که در “۳ دوره اخیر یعنی از سال ۱۳۸۲ چنین رویه‌ای نبوده و ارتباطات فردی و سیاسی به طور پررنگ و نمایان در این میان کارساز بوده است”.
”انتخاب مشاوران رده اول در حلقه مدیریتی توسط مدیران عامل از میان نیروهای بازنشسته غیرتخصصی” هم از دیگر موارد این گزارش بود که به عقیده این عضو شورا باعث شده “حلقه اول مدیریت در این سازمان بدون هیچ‌گونه تخصص در زمینه آتش‌نشانی” عهده‌دار این مسئولیت باشند.
اشاره او به سید رضا خوشزاد، مدیر عامل فعلی سازمان آتش‌نشانی بود که سابقه‌اش در سپاه و پلیس بوده و کوچکترین سررشته‌ای از آتش‌نشانی ندارد.
در نهایت با بالاگرفتن اعتراض اعضای شورا به ارائه سه گزارش جانبدارانه، قرار شد مهلت تحقیقات یک هفته دیگر تمدید شود.
محمد حقانی هم در گفت‌وگو با وبسایت تدبیر، گزارش‌های ارائه شده از سوی عباس جدیدی و معصومه آباد را سیاسی و به دلیل نزدیکی آنها با قالیباف، زیر سئوال برد و تاکید کرد: “اگر گزارش بعدی کمیته پیگیری این حادثه هیات رئیسه را قانع نکند باید کار را به مراحل قانونی و قضایی کشاند؛ چون نباید کوتاه آمد. باید حس مسئولیت‌پذیری را در مدیریت کلان شهری و همه کسانی که به نوعی وظیفه دارند به مردم خدمت کنند، ارتقا دهیم. نباید اینطور باشد که بگوییم اشکال ندارد چند وقت دیگر این موضوع هم فراموش می‌شود.”
جالب اینکه او به نوعی پیش‌بینی کرده بود در گزارش شهرداری، عاملی به غیر از مدیریت، به عنوان مقصر معرفی خواهد شد: “چرا باید مدیریت شهری بهگونه‌ای باشد که آدم‌ها به این صورت جانشان را از دست بدهند؟ یکی می‌گوید نردبام خراب بوده، یکی می‌گوید تانکر، آب نداشته، یکی می‌گوید چرا آب را پاشیده‌اید روی این خانم که دست‌هایش لیز شود و پرت شود و… اصلا صحبت کردن درباره این مسائل درست نیست. باید شهردار تهران به این پاسخ دهد که در دو دوره‌ای که در این صندلی نشسته چرا هنوز ساختار را چنان اصلاح نکرده که ما شاهد این اتفاق ها نباشیم؟ نمی‌شود هر اتفاقی افتاد دنبال یک مقصر عجیب و غریب بگردیم. اجازه نمی دهیم شلنگ آب یا بالابرنردبان را مقصر این فاجعه معرفی کنند.”
و حالا هم نردبام و هم مردمی که در محل حاضر بودند، از نظر شهرداری مقصران اصلی هستند. شورای شهر هم یک جلسه دیگر به این موضوع اختصاص خواهد داد اما مشخص نیست در رویارویی نزدیک اصولگرایان حامی قالیباف و اصلاح‌طلبان منتقد او، چه نتیجه‌ای از پیگیری شورا حاصل خواهد شد؛ آیا باز شلنگ و نردبام را مقصر معرفی می‌کنند و یا انگشت اتهام متوجه مدیریت ارشد می‌شود.
