حمید احدی
ایجاد محدودیت های تازه برای موسسات دولتی و غیردولتی ایرانی در دوبی و سایر بخش های امارات متحده عربی، به گزارش های رسیده، با توجه به آن که نزدیک به نیمی از تجارت خارجی ایران از این نقاط صورت می گرفت، تاثیر سنگینی بر فضای اقتصادی کشور نهاده و گزارش ها حکایت از نگرانی تجار و دور تازه ای از خروج سرمایه ها دارد.
امارات و به ویژه دوبی که بیشترین واردات ایران در بیست و پنج سال گذشته از آن منطقه صورت گرفته، از سال گذشته مورد توجه ویژه آمریکائی هایی قرار گرفته که با نظارت بر فعالیت های موسسات ایرانی، دریافته اند که صادرات دوباره کالا از دوبی و سایر بخش های امارات به ایران، راهی برای فرار ایران از تور تحریم اقتصادی است. چنان که به گفته یک سناتور آمریکائی، از طریق این دروازه، تحریم های علیه جمهوری اسلامی بی اثر می شود.
اعتماد دو روز پیش در گزارشی نوشت جریان مقابله اقتصادی امریکا با ایران تا شیخ نشین های خلیج فارس نیز جلو آمده است. بدون شک در چند روز گذشته خیلی از فعالان اقتصادی این خبر را شنیده اند که اماراتی ها تحت تاثیر فشار امریکا قانونی را برای جلوگیری از گسترش اقتصاد برون مرزی ایران به تصویب رسانده اند.
بر اساس گزارش های گمرک ایران - امارات با 18 میلیارد دلار تجارت سالانه، بزرگ ترین شریک اقتصادی ایران شناخته شده است. اما حالا خبرهای موجود حاکی از آن است که شرکت های ایرانی برای ثبت در امارات با مشکل مواجه هستند و نمی توانند مثل سابق حضور اقتصادی در امارات داشته باشند. از سوی دیگر گمرک امارات نیز گره های جدیدی برای فعالان اقتصادی ایران ایجاد کرده است.
در همین ارتباط، بی بی سی در گزارشی با عنوان “امارات مبادلات بازرگانی با ایران را محدود می کند” نوشت امارات متحده عربی از تصویب قانون جدیدی خبر داد که به این کشور اجازه می دهد مبادلات بازرگانی خود با دیگر کشورها را قطع یا محدود کند. گفته شده است این قانون زیر فشار امریکا و برای جلوگیری از انتقال برخی تجهیزات به ایران به تصویب رسیده است.
قانون جدید به امارات متحده عربی اجازه می دهد مبادلات بازرگانی خود با دیگر کشورها را به دلایل امنیت ملی یا سیاست خارجی، به طور کامل قطع یا محدود کند. براساس این قانون، کمیسیون جدیدی برای تهیه قوانین مربوطه تشکیل می شود. گزارش شده که این اقدام امارات متحده عربی زیر فشار امریکا صورت گرفته و قبل از همه متوجه ایران است. کاخ سفید هم به صورت علنی و هم از کانال های دیپلماتیک، نگرانی خود را نسبت به قاچاق تجهیزات از طریق شرکت های ایرانی فعال در دوبی اعلام کرده است. دولت بوش به امارات فشار می آورد تا جلوی این شرکت ها را بگیرد. امارات متحده عربی و بندر دوبی که در سال های اخیر به مرکز مهم تجاری در منطقه تبدیل شده، یکی از بزرگترین مبادی ورود کالا به ایران است. در عین حال امارات یکی از بزرگترین شرکای تجاری آمریکا در خاورمیانه نیز هست.
تائید وزارت خارجه
هفته گذشته که فشارهای ناشی از نگرانی تجار ایرانی از طریق اتاق بازرگانی و صنایع و معادن به دولت منتقل شد، سخنگوی وزارت خارجه برخلاف معمول که این گونه خبرها پنهان و بی اهمیت وانمود می شود با تائید اعمال فشارهائی از سوی امریکا بر امارات برای محدود کردن روابط تجاری خود با ایران، به آن اعتراض کرد و اقدام آمریکا را “فراقانونی و خارج از چارچوب قطعنامه شورای امنیت” خواند.
گرچه گزارش ها حاکی است آمریکا مقامات امارات را تحت فشار گذاشته تا فعالیت برخی شرکت های خارجی را که احتمال دارد در قاچاق تجهیزات هسته ای و وسایل ساخت بمب دخالت داشته باشند، تعطیل کند، اما موسسات حاضر در امارات که تعداد آن ها به چهل هزار گزارش شده است از مدت ها پیش از محدودیت ها با خبر بوده و برخی از آنان در صدد یافتن مراکز تازه ای برای دفاتر خود برآمده اند. همین کسادی به طور آشکاری منطقه بندری و تجاری جبل علی را تحت تاثیر خود قرار داده است.
از جمله مهم ترین آثاری که وضعیت تازه باقی گذاشت مسکوت ماندن طرحی بود که همفکران احمدی نژاد برای متهم کردن دولتمردان سابق به فساد، با سروصدای بسیار برپا کرده بودند که نامش “کشف میلیاردها دلار تخفیف” بود که برای فروش گاز ایران به امارات داده شده بود. دولتمردان دو سال قبل هنوز از راه نرسیده بر اساس مقدماتی که دیوان محاسبات فراهم آورد، قرارداد کرسنت را ملغی کردند. عملی که بعدها معلوم شد جریان تبلیغاتی بی اساسی بود و به تازگی یک عضو کمیسیون انرژی مجلس محاسبه کرد که باعث متوقف شدن طرح کرسنت ایران روزی چند میلیون دلار زیان می بیند، به ویژه که از همان بستر گاز قطر در حال استخراج است و از ابتدا نیز قرارداد کرسنت از آن جا که گاز به هدر رفته را به بازار نزدیک می رساند ارزش داشت.
همزمان با سفر رییس جمهور به امارات خبر رسید مهدی تاجر مدیرعامل اماراتی کرسنت که بارها از جانب رسانه های دولتی متهم به کلاهبرداری و همدستی با مافیای نفت و گاز ایران خوانده شده بود، به تهران فراخوانده شده و مذاکراتی برای فعال کردن توافقات قبلی در جریان است. دو هفته قبل نیز رییس قوه قضاییه در نطقی به صورت پوشیده به دیوان محاسبات توصیه کرد با توجه به زیانی که متوجه کشور شده در برداشت ها و رسانه ای کردن کارهای خود احتیاط کند. پاسخ رحیمی رییس دیوان محاسبات این بود که توقف کرسنت بر اساس حکم قضائی صورت گرفته و بدین ترتیب تمام تبلیغاتی را تیتر اول روزنامه های زمان خود شد و حتی کشف دیوان را تا دویست میلیارد دلار بالا برد انکار شد.
مقاله کیهان
درست زمانی امارات مجبور می شود به صف کشورهای تحریم کننده ایران بپیوندد که بعد از سفر فروتنانه احمدی نژاد رییس جمهور ایران به ابوظبی - که اولین سفر یک رییس جمهور ایران به شیخ نشین های جنوب خلیج فارس بود – یک روزنامه نزدیک به رهبر جمهوری اسلامی با حمله به بحرین عملا تدابیر سازشکارانه دولت احمدی نژاد را به هم ریخت. گرچه در همان زمان سفر وی به ابوظبی نیز نوشته رسانه های آن کشور نشان داد که شیوخ قصد رها کردن آمریکا و توسل به ایران را ندارند و چندان از تنها حربه جمهوری اسلامی – که نفوذ بر مسلمانان شیعه باشد – ترس ندارند. سفر منوچهر متکی وزیر خارجه ایران به بحرین که دو روز بعد از سرمقاله تهدید آمیز حسین شریعتمداری نماینده ولی فقیه در موسسه کیهان صورت پذیرفت، در مقابل فشارهای آمریکائیان کارساز نبوده است. در حالی که برای سفر رییس دولت به ابوظبی خود او دلیلی که داشت این بود که “با دیدار وزیران آمریکائی به منطقه به نظر می آمد جمهوری اسلامی منزوی شده لابد بود که با چنین سفری نشان داده می شد که این طور نیست” اما منقدان دولت معقتدند این سفر به مقصود خود نرسید چرا که بلافاصله رسانه های بحرین علاوه بر حمله به جمهوری اسلامی با سایر رسانه های امارات همصدا شده و نغمه سه جزیره دهانه هرمز را ساز کردند.
اینک بعد از دو ماه که از آن جنجال می گذرد این که بار دیگر شورای همکاری خلیج فارس [اتحادی سیاسی که بدون همسایه بزرگ شمالی یعنی ایران شکل گرفته است] مدیر روزنامه کیهان با خبرهای تازه ای که از تضعیقات اماراتی ها علیه بازرگانان ایرانی می رسد، فرصتی یافته که حمله دفعه قبل خود را توجیه کند. به ادعای وی در روز دو شنبه همان سرمقاله جنجالی باعث شده که این بار بیانیه کشورهای عضو همکاری نرم تر باشد و این نشان می دهد که تهدید اثر دارد.
سرمقاله کیهان در حالی منتشر می شود که همه چیز حکایت از آن دارد که مقاومت امارات در برابر فشارهای آمریکا در هم شکسته و تغییر مقررات جدید، عمدتا برای محدود کردن کار ایرانی هاست، تا جائی که به طور رسمی و جدی اجاره دادن شرکت ها توسط تبعه های امارات به ایرانی ها ممنوع شده است – کاری که در بیست و پنج سال گذشته باعث ایجاد ده ها هزار شرکت واسطه ایرانی شد و میلیاردها دلار سود به امارات رساند. علاوه بر این دفاتر و پایگاه های نهادهائی که به طور مشخص علیه ایران فعالیت می کنند برخلاف گذشته مشهود شده است.
حسین شریعتمداری در تازه ترین سرمقاله خود حکومت های جنوبی خلیج فارس را دست نشانده خوانده و نوشته اگر حاکمان این کشورها حکومت خود را دست نشانده نمی دانند و داعیه مردمی بودن دارند برای اثبات نظر خویش با برپایی یک رفراندوم از مردم کشورهای تحت سلطه خود نظرخواهی کنند و اگر جرأت ندارند از بیهوده گویی درباره جزایر سه گانه ایران دست بردارند.