هزاران زائر چادرهای خود را در دامنه های کوهستان برپا کرده اند. هوا از عطر عود پر شده و صدای ناقوس ها در این دره واقع در شمال غربی ایران طنین انداز شده است: قره کلیسا، “کلیسای سیاه”، بزرگ ترین مراسم ارمنیان را در جمهوری اسلامی پذیرا می شود.
از 15 سال پیش تاکنون هر سال تابستان، ارمنیان ایران و کشورهای دیگر به سوی قره کلیسا سرازیر می شوند. این کلیسا در 25 کیلومتری مرز بین ایران و ترکیه در استان آذربایجان غربی واقع است.
این سه روز زیارت و مراسم مذهبی به یادبود “سن تادئوس ” برگزار می شوند؛ شخصیتی مذهبی که در قرن اول پس از میلاد مسیح به این مکان آمد تا مردم را به مسیحیت دعوت کند.
درحال حاضر صدها هزار ارمنی در ایران زندگی می کنند و حضور آنها در شمال این کشور به هزاران سال پیش بازمی گردد و این خود بقای این سنت ها را در کشوری که مذهبی های شیعه، اسلام سخت گیرانه ای را حاکم کرده اند توضیح می دهد.
هایک نوروزیان، یک صنعتگر تهرانی می گوید: “با گردهمایی ارمنی های داخل و خارج از ایران در این مراسم، وحدت و یکپارچگی ما افزایش می یابد.”
در حدود 4000 ارمنی که اکثراً ایرانی اند به این کلیسا آمده اند تا در مراسمی که توسط اسقف های اعظم تهران و تبریز رهبری می شود شرکت کنند. در بین آنها، ارمنی هایی از کشور ارمنستان و کشورهای عربی مانند لبنان و سوریه نیز حضور دارند.
آنی، یک مهندس کامپیوتر و عضو گروه کر کلیسا می گوید: “مهم ترین مسأله این است که ما این کلیسا را در یک کشور مسلمان حفظ کرده ایم.” او می افزاید: “در ترکیه، برخی از کلیساهای ارمنی تخریب شده اند. این مایه غرور است که این کلیسا در اینجا حفظ شده. دولت ایران نیز از آن قدردانی می کند.”
باید اذعان داشت قره کلیسا قدیمی ترین بنای مسیحی در ایران است. این کلیسا روی مقبره سن تادئوس که توسط یک پادشاه کافر و بت پرست به قتل رسیده بنا شده است.
قره کلیسا با گنبدهای مخروطی شکل خود که نمونه کلیساهای ارمنی هستند و با دیوارهای مستحکم خود که به کوهستان تکیه زده اند، بیش از 15 قرن جنگ و زلزله را پشت سر گذاشته است.
این زیارت جدا از خصوصیت مذهبی خود فرصتی است تا ارمنی ها مرزهایی را که آنها را از یکدیگر جدا می کند فراموش و فرهنگ مشترکی را جشن بگیرند.
ساعت 9 صبح است و زائران کم کم با شنیدن صدای آکوردئون و طبل از چادرهای خود خارج می شوند و در زیر آسمان به رقص و پایکوبی سنتی می پردازند و خیلی سریع زنان نیز به آنها می پیوندند. آنها دور از هرگونه قوانین پوشش اسلامی و بدون حجاب در مراسمی که در اطراف کلیسا برگزار می شود شرکت می کنند. مقامات ایرانی عرصه را برای ارمنیانی که قصد اجرای مراسم مذهبی خود را دارند تنگ نکرده اند.
ایران همیشه نسبت به اقلیت های مسیحی، یهودی و زرتشتی تساهل خاصی قائل بوده و هست، حتی اگر تعداد بسیاری از آنها پس از انقلاب اسلامی 1979 کشور را ترک کرده باشند.
گورک وارطانیان، یکی از نمایندگان ارمنی در مجلس ایران می گوید: “ما آزادیم تا عبادت کنیم و آنچه را که می خواهیم انجام دهیم. سازمان های دولتی به ما کمک می کنند تا احساس آزادی داشته باشیم. هیچ کس برای ما ایجاد مشکل نمی کند.”
در قسمت ورودی قره کلیسا در دو طرف پرتره های دو اسقف اعظم ارمنی و تصاویری از محمود احمدی نژاد، آیت الله علی خامنه ای و آیت الله خمینی را می توان دید…
با این حال، مسلمانان نمی توانند در این مراسم شرکت کنند. ارمنی ها اشخاصی را که به این مکان وارد می شوند کنترل می کنند و مسؤولین محلی نیز بر جاده هایی که به این کلیسا منتهی می شوند نظارت دارند.
رنه آنور، یک فیلمساز مستقل در تهران، می گوید: “من لذت می برم وقتی می بینم که جوانان ما به اینجا می آیند. حال مهم نیست به چه انگیزه ای باشد: مذهبی، تاریخی یا اجتماعی. اینجا محلی است برای دیدار یکدیگر.”
منبع: فرانس پرس، 24 ژوئیه 2007
مترجم: علی جواهری