جمهوری اسلامی و بریتانیا در آستانه قطع کامل روابط دیپلماتیک قرار گرفته اند. با انتصاب سایمون گس، سفیر کنونی بریتانیا در تهران به عنوان نماینده جدید امور غیر نظامی سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) در افغانستان، مقامات رسمی جمهوری اسلامی اعلام کردند ورود مجدد او به ایران را نمی پذیرند.
حجت الاسلام حسین ابراهیمی، نایب رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس روز گذشته در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان اعلام کرد: “به دنبال کارشکنی های سفیر انگلیس در ایران و اعطای سمت عالی ترین مقام ارشد نظامی ناتو در افغانستان به وی، ورود سفیر انگلیس به خاک ایران ممنوع شده و با خروج از ایران، او اجازه ورود به خاک جمهوری اسلامی را نخواهد داشت.”
او همچنین با اشاره به نگارش مقاله ای توسط سفیر بریتانیا، پیرامون وضعیت و نقض حقوق بشر در ایران، آنرا “سبب جریحه دار شدن احساسات ملت” ذکر کرد و مدعی شد “اقدام گستاخانه سفیر بریتانیا و اقدامات خصمانه دولت انگلیس بر علیه جمهوری اسلامی موجب بررسی طرح کاهش روابط ایران و انگلیس در کمیسیون امنیت ملی و اخراج سفیر این کشور از ایران شد.”
این سخنان در حالی توسط نایب رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس عنوان شده که سفیر بریتانیا از ایران اخراج نشده بلکه در ماموریتی جدید از طرف سازمان ناتو به افغانستان اعزام شده است.
پیش از این سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) در بیانیه‌ای اعلام کرد گس جانشین مارک سدویل انگلیسی می‌شود که از ماه فوریه سال 2010 تاکنون نماینده ارشد غیرنظامی این سازمان در افغانستان بوده است.
گس در نشست وزرای خارجه بیست و هشت کشور عضو ناتو در ماه آوریل، رسما این سمت را برعهده خواهد گرفت.
حجت الاسلام ابراهیمی همچنین افزوده که در حال حاضر سفیر انگلیس از ایران خارج شده و دیگر حق بازگشت به خاک ایران را نخواهد داشت و “کارشکنی های” گس را دلیل اتخاذ این تصمیم از سوی مقامات جمهوری اسلامی اعلام کرده است.
روز گذشته همچنین، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نیز با “بی خاصیت” خطاب کردن سفیر سابق بریتانیا در تهران، انتصاب او به سمت جدید در افغانستان را “ترفند دولت انگلیس برای برداشتن سفیرش از ایران” عنوان کرد.
علاءالدین بروجردی با ابراز “خوشحالی” از خروج گس از ایران گفت که “حضور سفیر انگلیس در ایران هیچ خاصیتی نداشته وعملا هیچ کاری انجام نمی‌داد و از طرفی هم با توجه به اینکه جمهوری اسلامی در انگلیس سفیر ندارد کشورمان از مدت‌ها پیش این پیام را به انگلیسی‌ها داده است که با سیاست اتخاذی آنها در قبال کشورمان، حضور سفیر در ایران این کشور متخاصم معنی ندارد.”
او همچنین افزود: “به نظر می‌رسد انگلیسی‌ها با این ترفند قرار است که کار مشابهی را انجام دهند، البته باید دید که چه اتفاقی رخ خواهد داد. ولی با توجه به روش‌های اتخاذی به نظر می‌رسد که آنها قصد دارند اقدام مشابهی همچون اقدام ایران در نداشتن سفیر انجام دهند.”
بروجردی در پاسخ به پرسش خبرنگار خبرگزاری فارس مبنی بر اینکه آیا جمهوری اسلامی ایران از اینکه انگلستان دیگر به کشورمان سفیر نفرستد خوشحال می‌شود یا خیر؟ پاسخ داد: “ما از این مسئله استقبال می‌کنیم.”
ایران و بریتانیا؛ تنش همواره
روابط جمهوری اسلامی و بریتانیا پس از پیروزی انقلاب 1357 همواره تیره بوده است. در بحبوحه جنگ ایران و عراق، وزارت امور خارجه بریتانیا به تمام کارکنان سفارت خود در تهران دستور داد تا خاک ایران را ترک کنند.
روابط دیپلماتیک میان این دو کشور در نوامبر 1988 مجددا برقرار شد اما پس از صدور فتوای آیت الله خمینی برای قتل سلمان رشدی، نویسنده بریتانیایی و ناشر آثار او، وزرای خارجه کشورهای اروپایی در اعتراض تصمیم گرفتند تا روسای هیات‌های نمایندگی دیپلماتیک خود را از ایران فراخوانند. دولت بریتانیا بار دیگر، تمامی کارکنان بریتانیایی را از ایران خارج نمود و سفارت به حالت نیمه تعطیل درآمد.
در پی انتخاب سید محمد خاتمی به ریاست جمهوری و آغاز دورانی جدید در روابط خارجی ایران، کشورهای عضو اتحادیه اروپا، سفرای خود را به ایران بازگرداندند. در سال ۱۹۹۹ میلادی و در جریان دیدار رابین کوک و کمال خرازی، وزرای امور خارجه وقت بریتانیا و ایران در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل، روابط سیاسی میان دو کشور، به سطح سفیر ارتقا پیدا کرد.
با وجود این، روابط میان دو کشور پس از انتخابات دوره دهم ریاست جمهوری در سال 1388 مجددا بحرانی شد.
پس از برگزاری این انتخابات، آیت الله خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی دولت انگلستان را “خبیث ترین دشمن” نظام حاکم بر ایران معرفی کرد و تعداد زیادی از کارکنان سفارت بریتانیا در تهران نیز توسط ماموران امنیتی بازداشت و زندانی شدند.
طرحی برای قطع کامل روابط
سایمون گس که روز 22 شهریور 1388 استوارنامه خود را به احمدی نژاد تحویل داد، روزهای دشواری را در تهران گذراند اما شاید بتوان سخت ترین روزهای کاری او را پس از انتشار یادداشتش درباره نسرین ستوده، وکیل و فعال حقوق بشر در سایت سفارت بریتانیا در تهران دانست.
او در آن یادداشت با متهم کردن جمهوری اسلامی به نقض گسترده حقوق بشر، جرم نسرین ستوده را “دفاع شجاعانه از حقوق بشر” عنوان کرد و خواستار آزادی او شد.
این یادداشت واکنش بسیار منفی تعداد زیادی از مقامات جمهوری اسلامی و تشکل های سیاسی حامی دولت را به دنبال داشت که خواهان اخراج سفیر بریتانیا از ایران و قطع کامل روابط میان تهران و لندن شدند.
در این راستا، کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در روز یکشنبه 28 آذر، طرح قطع کامل روابط دیپلماتیک با دولت انگلستان را تصویب کرد.
همان زمان محمد کرمی‌راد، عضو هیات رییسه کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس گفته بود که “طرح کاهش روابط جمهوری اسلامی با دولت انگلستان با حضور مسئولان وزارتخانه‌های امور خارجه و وزارت اطلاعات و سایر دستگاه‌ها بررسی و مباحث مهمی طی سه ساعت و نیم مطرح شد و اعضای کمیسیون با توجه به اظهارت سفیر انگلیس، قطع رابطه با آن کشور را به صورت قاطع مطرح کردند که پس از اظهارات نمایندگان مجلس و دولت، رای‌گیری شد و اکثریت آرا قطع رابطه کامل با دولت انگلیس را خواستار شدند”.
پیش از این سایت رجانیوز، از سایت های حامی دولت نوشته بود که انتصاب سایمون گس به سمت جدید در افغانستان “نوعی واکنش پیشگیرانه” به طرح مجلس شورای اسلامی برای قطع روابط با انگلیس است.
این در حالی است که از ماه سپتامبر 2010، سفارت جمهوری اسلامی در لندن، پایتخت انگلستان بدون سفیر اداره می شده و فردی به نام صفرعلی اسلامیان کوپایی، به عنوان معاون آن را اداره می کرده است.
