فیلم روز♦ سینمای ایران

نویسنده
کامبیز رحیمی

‏اتوبوس شب آخرین فیلم کیومرث پور احمد ناگهان در تهران اکران شد. این فیلم نگاه متفاوتی به جنگ دارد و خسرو ‏شکیبائی یکی از بهترین نقشهای سینمائیش را در این فیلم ایفاکرده است.‏

otobusshab1.jpg

‎ ‎اتوبوس شب‎ ‎

کارگردان:کیومرث پوراحمد. نویسنده: پوراحمد، حبیب احمد زاده و حسن شکاری. مدیر تصویربرداری: مهدی جعفری. ‏تهیه کننده:مهدی همایونفر. بازیگران: خسرو شکیبایی، محمدرضا فروتن، مهرداد صدیقیان، الناز شاکردوست.‏

پسرک جوانی در بحبوحه جنگ باید با کمک یک جوان دیگر و راننده ای پیر تعدادی اسیر را به پشت جبهه منتقل کنند. ‏پسر دوم در طول راه مجروح می شود. پسرک و راننده تنها هستند که در جاده گم می شوند. اسرا شورش می کنند و ‏زندان بانان خود را به اسارت می گیرند. ولی ناگهان یکی از میان آنان به ایران علاقمند شده و جنگ دوباره مغلوبه می ‏شود. پسر دوم در راه می میرد و گروه به پشت جبهه می رسند و با زن باردار پسر مواجه می شوند که منتظر اوست.‏

‎ ‎شب و جنگ‎ ‎

کیومرث پوراحمد در این سال هایی که فیلم ساخته توانسته سبکی قابل تامل را از خود در سینما برجای بگذارد. فیلم های ‏او آنقدر صمیمی و روان هستند که حتی در آنهایی که اقبالی میان مخاطبان نداشت- مثل گل یخ و نوک برج- این مسئله ‏به خوبی قابل نمود است.‏

اتوبوس شب در کارنامه پوراحمد نقطه عطفی محسوب می شود. اول به این دلیل که توانست به مدد آن دوباره به سینمای ‏مورد علاقه اش بازگردد و دوم اینکه توانست شیوه های جدی فیلمسازی را در این فیلم تجربه کند. فیلم اتوبوس شب ‏یکسره در فضایی بسته و محدود شکل می گیرد. کل فیلم در یک اتوبوس می گذرد که امکان مانور های دوربین را ‏برای فیلمساز سخت می کند و حتی امکان نورپردازی چندان دقیقی را هم ندارد. بنابراین پوراحمد سراغ استفاده از ‏دوربین های دیجیتال رفته است و تصویربرداری کار خود را نیز به یکی از بچه های مطرح سینماگر فیلم کوتاه یعنی ‏مهدی جعفری سپرده است. ‏

در اتوبوس شب با نوجوانی رو به رو هستیم که در طول فیلم به واسطه مسئولیتی که بر دوشش قرار گرفته به بلوغ ‏رسیده و کامل می شود. در این بین حتی فاروق عراقی و راننده اتوبوس هم به نگاهی جدید از زندگی دست می یابند. ‏پوراحمد بسیار سعی داشته با وجود تنگناهایی که لوکیشن برایش ایجاد می کرده به نگاهی گزارشی در تصویربرداری ‏متوسل شود. بنابراین در بسیاری از فصول دوربین روی دست است و دائم هیجان و تعلیق های فیلم را از همین طریق ‏به بیننده منتقل می کند. جنس تصاویر هم سیاه و سفید است و فیلمساز توانسته از این امکان هم به خوبی استفاده کند. ‏فضای سیاه و سفید فیلم ذهنیت تماشاگر را به گذشته های دور می برد و یاد تصاویر آرشیوی جنگ را در ذهنش زنده ‏می کند. ‏

otobusshab2.jpg

فیلم در جاهایی خط اصلی داستان خود را متوقف می کند و داستانک هایی را مورد پرداخت قرارمی دهد که جنبه های ‏مختلفی را در بر می گیرد. به طور مثال داستان فرعی شورش زندانیان در راستای ایجاد تعلیق در داستان گنجانده شده ‏است. اما قصه رو یا رویی جوان زخمی و دکتر عراقی که روزگاران گذشته با هم دوست بوده اند در راستای دیگری از ‏مضمون فیلم قرار می گیرد. داستان های این چنین بسیار در فیلم پراکنده شده اند که سبب می شود رنگ ثابت فیلم و ‏داستان محیط بسته آن تماشاگر را مورد آزار قرار ندهد. اگرچه در این میان داستان شخصیتی همانند فاروق می توانست ‏مورد پرداخت بیشتری قرار گیرد.‏

بازیگران نیز همانند دیگر فیلم های پور احمد بازی هایی به یادماندنی دارد. خسرو شکیبایی در نقش راننده پس از مدت ‏ها بازگشتی موفقیت آمیز دارد. راننده ای خسته و عصبی که در برخی لحظات هم می ترسد. او از یک سو ناراحت ‏است که گوش به فرمان یک نوجوان بسپرد و از سویی دیگر نیز مجبور به این فرمانبرداری است. مهرداد صدیقیان نیز ‏که شخصیت اصلی پوراحمد در فیلم محسوب می شود به خوبی بلوغ را در رفتار خود بروز می دهد. حرکات و گویش ‏او کاملا در ابتدای فیلم کودکانه است. اما در ادامه که با حوادث مختلفی رو به رو می شود به جبر تقدیر به پختگی ‏میرسد. حرکات و رفتارش سنگین تر می شود و در پایان به زاویه نگاهی دست می یابد که شاید در ابتدا فاقد آن بود. ‏محمدرضا فروتن چندان در این بین نمی تواند خود را آنگونه که لازم است به نمایش بگذارد. نقش او زیر بار دو نقش ‏پسر و راننده گم شده است. اما در هر حال فصولی که نوبت به بازی اش می رسد بارقه هایی از توان خود را به نمایش ‏می گذارد.‏

سال گذشته دو نفر از فیلمسازان مهم سینمای ایران یعنی رخشان بنی اعتماد و پوراحمد به استفاده از دوربین دیجیتال ‏روی آوردند که در نوع خود حرکت جالبی است و به نظر می رسد سینمای ایران قصد دارد این شکل تصویری را قبول ‏کند. در هرحال سینما نیاز به جرقه هایی دارد تا آن را از سکون خارج کند و پور احمد توانست مسبب یکی از این ‏حرکت ها در اتوبوس شب باشد. ‏