ونسان اوگو
پس از سال ها بن بست دیپلماتیک، توافق مقدماتی درخصوص برنامه هسته ای ایران روز یکشنبه قبل از سپیده صبح در ژنو بسته شد. بخش های مبهم این توافق پرفایده، ولی شکننده را از نظر می گذرانیم.
توافق انجام شده در ژنو میان جمهوری اسلامی و قدرت های جهانی بی شک یک پیشرفت محسوب می شود. این توافق به مثابه ترمزی برای مسابقه هسته ای نظامی ایران است و دورنمای یک درگیری مسلحانه لجام گسیخته در خاورمیانه را کم رنگ می کند. ایده های اشتباهی در خصوص این توافق وجود دارد و تنها آینده می تواند تعیین کند که آیا این توافق به واقع “تاریخی” بوده است یا خیر.
“همه چیز روشن شده”. بی شک این طور نیست. لوران فابیوس، وزیر خارجه فرانسه، دراین خصوص گفت: “و تا زمانی که همه چیز روشن نشده، می توان گفت که هیچ چیز روشن نیست.” این تنها یک توافق نامه شش ماهه قابل تمدید است. یعنی طرفین یک سال، و نه شش ماه، زمان دارند تا به یک توافق جامع دست یابند.
قبل از اینکه این توافق اجرایی شود، چندین خوان را باید بگذراند. در جناح کشورهای اروپایی: توافق باید به تأیید ۲۸ کشور عضو اتحادیه اروپا برسد. این مسأله احتمالاً در تاریخ ۱۶ دسامبر یا در ژانویه ۲۰۱۴ بوسیله وزرای خارجه اروپایی مشخص خواهد شد، مگر اینکه…. یک دیپلمات فرانسوی دراین خصوص می گوید: “فقط کافی است که یکی از کشورهای عضو اجرای توافق را وتو کند.” در آنسوی اقیانوس اطلس، جان کری، وزیر خارجه آمریکا، باید پس از نوش جان کردن بوقلمون شب عید، اعضای کنگره را متقاعد سازد؛ همان کسانی را که درحال تهیه پیش نویس تحریم های جدید علیه ایران بودند. ازسوی دیگر در ایران نیز، حسن روحانی باید خود را با خواسته ها و تصمیم گیری های رهبر خودکامه جمهوری اسلامی، علی خامنه ای همسو کند.
“نزدیک بود شکست بخوریم.” پاریس و واشنگتن مایلند خطر شکست را “بیش از حد بزرگ کنند”. حادترین موضوعات کدام ها بودند؟ توقف ساخت رآکتور آب سنگین اراک که قرار است پلوتونیوم تولید کند و تنها یک انحراف نظامی می تواند وجود آن را توجیه سازد؛ و توقف راه اندازی سانتریفیوژهای بیشتر برای غنی سازی اورانیوم. “توقف و نه نابودی توان فعلی”.
“هیچ چیز در ابهام نماند.” زمانی که از یک مذاکره کننده اروپایی می پرسیم که چه “ابهامات سازنده ای” -ـ که البته مورد علاقه فرضیه پردازان دیپلماسی نیز هست ـ- در توافق ژنو وجود دارد، او این طور پاسخ می دهد: “همه چیز روی میز بود.” آیا او توانسته درزهای موجود در متن توافق را به خوبی بگیرد تا سیاستمداران کارکشته تهرانی نتوانند از آن به نفع خود استفاده کنند؟ “چیزی در این مورد ندیدم.” آیا مطمئنید؟ جوهر توافق هنوز خشک نشده بود که محمد جواد ظریف و جان کری تفسیرهای کاملاً متفاوتی از بخش مربوط به غنی سازی کردند که ظاهراً مورد قبول بود، زیرا از آستانه ۵ درصد فراتر نمی رود. اولی از حق غنی سازی و حفظ ساختار کنونی برنامه اتمی سخن گفت. دومی گفت: “در توافق نیامده که ایران چنین حقی دارد.” و البته یک موضوع دیگر که چندان نیز پیش پا افتاده نیست: خنثی سازی ذخیره اورانیوم ۲۰ درصدی.
“انسجام در نزد کشورهای غربی عالی بود.” اون که بله…. واشنگتن پذیرفت که حتی قبل از انتخاب حسن روحانی “میانه رو” در ماه ژوئن، مذاکرات پنهانی با جمهوری اسلامی داشته است؛ مذاکراتی که اکثراً توسط ویلیام برنز، معاون وزارت خارجه آمریکا در عمان برگزار شده اند و این روندی بوده است که از نزدیک توسط جان کری در زمانی که وی ریاست کمیسیون امور خارجه مجلس سنا را برعهده داشته، هدایت می شده. این مذاکرات پس از انتخاب روحانی افزایش یافت. در پاریس گفته می شود: “دوستان آمریکایی، ما را در جریان می گذاشتند.” بله مطمئناً همین طور است، ولی نه همان موقع و نه الزاماً در مورد همه چیز. آمریکایی ها در اوایل ماه جاری پروژه توافقی را تسلیم مقامات ایرانی کردند که از پروژه فرانسوی ها آسان تر و سازش پذیر بود.
“اسراییلی ها به شدت خشمناک اند.” البته نه همه شان. مطبوعات محلی، ازجمله راست گراها، مواضع نتانیاهو را به سخره گرفته اند. سهم نخست وزیر اسراییل در این نمایش و بیان “توافق اشتباه” یا “اشتباه تاریخی” چیست؟ یک دیپلمات اروپایی می گوید: “تقریباً ۸۰ درصد. او ازسوی متحد آمریکایی اش همواره در جریان مباحثات قرار می گرفت.”
“پیش به سوی بازار و تجارت.” آرامش برقرار می شود. کاهش یا لغو گزینشی تحریم های بازرگانی و مالی اعمال شده علیه ایران، مسایل را برهم نخواهد زد. تأثیر آنها ناچیز است. به نوشته فرانس پرس و به نقل از یکی از مسؤولان خزانه داری آمریکا، “فصل تجارت هنوز آغاز نشده.” نکته مسلم: غول های صنعتی فرانسه، به ویژه در زمینه اتومبیل سازی و تولید انرژی، بیم آن دارند که “زیاده خواهی”های فرانسه کار دستشان بدهد. البته در اینجا نیز، هیچ چیز مکتوب نیست. اصول تجارت که براساس قانون سود و منفعت نوشته شده، هیچ سنخیتی با عاطفه یا دلخوری ندارند.
منبع: اکسپرس، ۲۶ نوامبر
