آیت‌الله خامنه‌ای در اولین روز سال جدید طی سخنانی که در شهر مشهد گفت، تاکید کرد: “عزیزان من! فرهنگ از اقتصاد هم مهم‌تر است. چرا؟ چون فرهنگ، به معنای هوایی است که ما تنفّس می‌کنیم؛ شما ناچار هوا را تنفّس می‌کنید، چه بخواهید، چه نخواهید؛ اگر این هوا تمیز باشد، آثاری دارد در بدن شما؛ اگر این هوا کثیف باشد، آثار دیگری دارد.”
او اضافه کرد: “تمرکز دشمنان بر روی فرهنگ بیشتر از همه جا است. چرا؟ به‌خاطر همین تأثیر زیادی که فرهنگ دارد. هدف و آماج تحرّک دشمنان در زمینه‌ی فرهنگ، عبارت است از ایمان مردم و باورهای مردم. مسئولان فرهنگی، باید مراقب رخنه‌ی فرهنگی باشند؛ رخنه‌های فرهنگی بسیار خطرناک است؛ باید حسّاس باشند، باید هشیار باشند. نمی‌خواهیم بگوییم همه‌ی آسیب‌های فرهنگی کار بیگانگان است؛ نه، خود ما هم مقصّریم؛ مسئولان مختلف، مسئولان فرهنگی، مسئولان غیر فرهنگی، کم‌کاری‌ها، غلط‌کاری‌ها، اینها تأثیر داشته؛ ما همه را به گردن دشمن نمی‌اندازیم؛ امّا حضور دشمن را هم در زمینه‌ی مسائل فرهنگی نمی‌توانیم فراموش کنیم.”
آیت‌الله خامنه‌ای در اواخر سال گذشته نیز در دیدار با اعضای مجلس خبرگان گفته بود: “ما حتماً در مسئله فرهنگ[باید توجه کنیم]، دولت محترم هم باید توجه کند، دیگران هم توجه کنند. بنده هم در این نگرانی با شما سهیم هستم و امیدوارم که مسئولین فرهنگی توجه داشته باشند که چه میکنند. با مسائل فرهنگی شوخی نمی‌شود کرد، بی‌ملاحظگی نمی‌شود کرد؛ اگر چنانچه یک رخنه فرهنگی به‌وجود آمد، مثل رخنه‌های اقتصادی نیست که بشود [آن را] جمع کرد، پول جمع کرد یا سبد کالا داد یا یارانه نقدی داد؛ این‌جوری نیست، به این آسانی دیگر قابل ترمیم نخواهد بود، مشکلات زیادی دارد.”
تکرار نگرانی‌های رهبر ایران درباره موضوعات فرهنگی، موجب تقویت موضع محافظه‌کاران تندرو در برابر دولت شده است. مخالفان دولت از ماه‌های اول آغاز به‌کار دولت روحانی نسبت به رویکردهای فرهنگی دولت ابراز نگرانی کرده بودند.
علی جنتی در یکی از اولین اظهار نظرهای خود در جمع شماری از اهالی موسیقی گفت می‌خواهد ادامه دهنده راهی در وزارت ارشاد باشد که محمد خاتمی در دوران وزارت خود آن را آغاز کرده است.
این سخنان از همان آغاز موجب جبهه‌گیری محافظه‌کاران در برابر او شد. خبرگزاری فارس، وابسته به سپاه پاسداران، در گزارشی با عنوان “کدام «راه آقای خاتمی» را می توان ادامه داد؟” نسبت به اظهارات جنتی اعتراض کرده و نوشته بود: “براساس نتایج یک تحقیق، در دوره وزارت خاتمی بر ارشاد، یک تلاش مشترک داخلی و خارجی برای محو جریان مذهبی در ایران مشاهده می‌شد.” نویسنده گزارش افزوده بود: “در همین عصر بود که مقام معظم رهبری حضرت آیت الله خامنه ای برای نخستین بار از مسئله «تهاجم فرهنگی» سخن به میان آورده و هشدار دادند: «در حال حاضر، یک جبهه بندی عظیم فرهنگی که با سیاست و صنعت و پول و انواع و اقسام پشتوانه ها همراه است، مثل سیلی راه افتاده، تا با ما بجنگد. جنگ هم جنگ نظامی نیست، بسیج عمومی هم در آن جا هیچ تأثیری ندارد. آثارش هم به گونه ای [است] که تا به خود بیائیم گرفتار شده‌ایم.”
فشار بر وزیر ارشاد زیاد شد و او مطابق معمول سخنان خود را پس گرفت. او تاکید داشت: “من نگفتم همه راه سیاسی خاتمی را ادامه می‌دهم، بلکه مقصودم حمایت از موسیقی بود.”
با اینهمه هیچگاه از تهاجم محافظه‌کاران به وزارت ارشاد و دیگر وزارتخانه‌های مرتبط با بخش فرهنگی کاسته نشد.
روزنامه کیهان پس از انتشار سخنان آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار با اعضای مجلس خبرگان و ابراز نارضایتی او از وضعیت فرهنگی، طی یادداشتی با عنوان “چرا عتاب؟” نوشته بود: “از ۲۴ خرداد به این سو و در پی فضای حاکم شده بر مدیریت فرهنگی کشور، متاسفانه شرایطی در این عرصه رقم خورده که نگرانی‌هایی را در میان همه دلسوزان نظام برانگیخته است، شرایطی که خاطره تلخ سال‌های سیاه اصلاحات در هجمه هدفمند به ساختارها و بنیان‌های اصیل فرهنگی را تداعی می‌کند و نگرانی از احیای مجدد جریان‌های منحطی که به واقع سهم بسیار مشهود و قابل اعتنایی در نابسامانی‌های فرهنگی امروز دارند، را دامن می‌زند.” کیهان اضافه کرده بود: “سوال این است که چرا بعضی مواقع برخی مسئولین آن قدر نسبت به هشدارهای خیرخواهانه و مکرر بزرگان و دلسوزان بی‌توجه‌اند و یا خدای ناکرده در مواردی نادر عامدانه راهی دیگرگونه می‌پیمایند که رهبری شخصا ناگزیر از ورود به عرصه شده و به گونه‌ای صریح و علنی نسبت به شرایط پیش آمده واکنش نشان داده‌اند و حتی گاه تذکرات ایشان به متصدیان آن حوزه لحنی عتاب‌آلود نیز به خود گرفته است. نکته اینجاست که اگر مسئولین امر به نصایح مشفقانه و خیرخواهانه بزرگان و دلسوزان نظام ترتیب اثر می‌دادند، شاید هرگز کار بدانجا نمی‌رسید که رهبر انقلاب صریحا از حوزه تحت مدیریت ایشان اظهار ناخرسندی نمایند!”
پس از سخنان جدید آیت‌الله خامنه‌ای در مشهد تهاجم محافظه‌کاران علیه سیاست‌های فرهنگی دولت روحانی افزایش یافت.
برای نمونه، آیت‌الله عباس کعبی عضو مجلس خبرگان رهبری در گفتگو با خبرگزاری تسنیم با اشاره به اینکه هشدارهای فرهنگی آیت‌الله خامنه‌ای همچنان ادامه دارد، تأکید کرد: “متأسفم بگویم متأسفانه آن‌گونه که باید و شاید جدی گرفته نشده است، بنابراین نهادهای فرهنگی با محوریت تقویت ایمان و ارزش‌ها نیاز به خانه‌تکانی جدی دارند تا اوضاع فرهنگی بر مبنای باورها و ارزش‌ها صورت بگیرد.”
علیرضا پناهیان مشاور رئیس نهاد نمایندگی رهبر در دانشگاه‌ها نیز معتقد بود: “معلوم است که برای آزادی باید حدودی مشخص شود که منجر به نقض امنیت روانی و امنیت ملی نشود، موجب نابود شدن زیرساخت‌های فرهنگی جامعه نشود ولی به‌دلیل اینکه نهادهای فرهنگی ما در تبیین این موضوع دچار ضعف بودند بعد از حداقل ۳۵ سال هنوز ما مجبوریم این مسائل را توضیح بدهیم و رهبری معظم انقلاب مجبورند تذکر دهند والّا این مسئله معلوم است که نمی‌شود با آزادی بی‌حد‌و‌حصر هیچ جامعه‌ای را اداره کرد.”
از طرفی جمال شورجه، از کارگردانهای سینمای حکومتی در گفتگو با سایت مشرق خبر داد: “مقام معظم رهبری سال‌ها است که این دغدغه را دارند خصوصا زمانی که در دولت قبلی اصلاحات و وزارت آقای مهاجرانی سر کار بود. من یادم است که آقا در یک سخنرانی گفته بودند: زمانی که مباحث سیاسی و اقتصادی موضوعی مطرح است من به اندازه مسائل فرهنگی نگران نیستم.من به خاطر نگرانی‌های فرهنگی شب‌ها خواب به چشمم نمی‌آید. بلند می‌شوم و نگران هستم. خب همین فرمایش را دو سه روز پیش با حضرات خبرگان مجددا تکرار کردند.”
همچنین آیت‌الله سید احمد علم‌الهدی، امام جمعه مشهد گفته است: “در عرصه فرهنگ مدیریت جهادی لازم است. خیلی ناگوار است که وزیر ارشاد به رهبری بگوید دغدغه‌های فرهنگی شما را تاکنون دولت‌های قبل نتوانستد حل کنند و من هم قدرت ندارم، به وزیر باید گفت اگر قدرت نداشتید چرا وزیر ارشاد شدید. اگر رئیس جمهور در تبلیغات انتخاباتی می‌گفت مطالبات رهبری را نمی‌توانم حل کنم آیا مردم به او رای می‌دادند؟ یک آقایی که وزیر این رئیس‌جمهور شده چطور نمی‌تواند دغدغه رهبر را برطرف کند، چشم رئیس‌جمهور و مجلسی‌ها روشن با چنین وزیر ارشادی.”
سید حسین نقوی حسینی، نماینده مجلس و عضو کمیسیون امنیت ملی نیز در جلسه هفتگی انصار حزب‌الله که ۱۸ اسفند برگزار شد، تاکید داشت: “ما باید بالاخره آماده شویم و یک جنگ تمام عیار را شروع کنیم. حضرت آقا در سخنرانی اخیرشان در دیدار با نمایندگان مجلس خبرگان نکات بسیار حساس و کلیدی بیان کردند. نگرانی ایشان در حوزه‌های فرهنگ کشور را باید دید که توسط چه کسانی این نگرانی ایجاد شده است و چه هدفهایی را دنبال میکنند و به کجا می‌روند. مطبوعات چه برنامه‌هایی را شروع کرده‌اند. ما اعتقاد داریم که یک کودتای خزنده فرهنگی در حال شکل‌گیری است. اینجا باید میدان داری کرد و جنگید و فدا شد. باید نیروهای انقلابی هوشیار و با برنامه و دقیق وارد عرصه شوند.”
برخی ناظران سیاسی معتقدند که سال آینده بیشترین فشار بر دولت روحانی در زمینه مسائل فرهنگی خواهد بود. گفته می‌شود دولت روحانی تنها اجازه پیش‌برد مذاکرات هسته‌ای و کاهش مشکلات اقتصادی را دارد و در دیگر زمینه‌ها محافظه‌کاران تندرو همچنان دست بالا را حفظ خواهند کرد.
