در شرایطی که سیاست های اتمی جمهوری اسلامی باعث اعمال تحریم های گسترده علیه کشور شده، یکی از اعضای ارشد شورای عالی انقلاب فرهنگی ضمن تمجید از خط مشی کنونی و سخنرانی اخیر آیت الله خامنه ای، دیپلماسی اتمی دولت اصلاحات را به چالش کشیده است. همزمان یک نماینده مجلس نیز از تمهیدات محمود احمدی نژاد برای مقابله با تحریم ها تشکر کرده است. از آن سو در حالی که جمهوری اسلامی ناچار شده میلیارد ها دلار برای بیمه نفت کش هایش اختصاص دهد یکی از مشاوران کاندیدای جمهوری خواه ریاست کاخ سفید گفته است حمله اسرائیل به مواضع هسته ای ایران را درک می کند. و همه اینها در حالیکه تهران قصد دارد به خاطر تحریم ها از اتحادیه اروپا و ایالات متحده شکایت کند.
” اشتباهی استراتژیک بود.” این توصیف مدیر کل امور بین‌‌الملل شورای عالی انقلاب فرهنگی از سیاست های هسته ای دولت محمد خاتمی است .در حالی که در ماه های اخیر فشار های حاصل از تحریم های مالی و نفتی وضعیت اقتصادی کشور را در حالت بحرانی قرار داده است، مسئولان جمهوری اسلامی همچنان از سیاست های اتمی نظام دفاع می کنند. روز گذشته جواد محمدی در مصاحبه با خبرگزاری فارس ضمن انتقاد از سیاست های دولت اصلاحات و حمایت از مواضع کنونی نظام گفته است: “کوتاه آمدن در مقابل جمعی قلدر و کشورهایی که خود را صاحب دنیا می‌دانند باعث می‌شود تصور کنند که این برخورد از موضع ضعف و ترس است و لذا آنها پیشروی می‌کنند اما هرجا محکم ایستادیم موفق شدیم.”
انچه از سوی محمدی “موفقیت” نامیده می شود تصویب چهار قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل علیه برنامه اتمی و همچنین اعمال تحریم های شدید از سوی جامعه بین المللی علیه حوزه نفت و مبادلات مالی جمهوری اسلامی از پاییز سال گذشته بوده است.
از سوی دیگر در حالی که سه دور مذاکرات دیپلمات های جمهوری اسلامی با نمایندگان ۱+۵ در فصل بهار، گرهی از بحران هسته ای تهران باز نکرده این عضو ارشد شورای عالی انقلاب فرهنگی گفته است: “آمریکایی‌ها فکر می‌کردند در مذاکرات استانبول و بغداد هم روند گذشته حاکم است و ایران به خاطر فرار از تحریم‌ها ناچار به مذاکره و تعامل با غرب شدند.”
در شرایطی که اثر تحریم ها در اقتصاد کشور حتی خوراک روزانه مردم را نیز مورد تهدید قرار داده، محمدی یک راهبرد برای مقابله با این فشارها دارد و می گوید: “این راهبردها باید تهدید در برابر تهدید باشد.”
به غنی سازی عمق می دهیم
اما مهمترین بخش سخنان محمدی،هشداری است که پیرامون عمیق تر شدن فعالیت های اتمی جمهوری اسلامی به غرب داده: “اگر آنها تحریم‌ها را عمق و سرعت بخشند، ما هم فعالیت هسته‌ای خود را عمق داده و سرعت آن را افزایش می‌دهیم”.
گفته می شود تهران اینک در سایت فردو و در دل کوهستان های اطراف قم به غنی سازی ۲۰ درصدی اورانیوم مشغول است. غرب در جریان مذاکرات بغداد و مسکو در اوایل و اواخر خرداد ماه، از تهران خواسته بود سایت فردو را تعطیل، غنی سازی ۲۰ درصد را متوقف و کلیه اورانیوم غنی شده با این درجه را به یک کشور ثالث تحویل دهد. خواسته ای که سعید جلیلی، نماینده آیت الله خامنه ای در مذاکرات – زیر بار آن نرفت.
از همین رو بود که کاترین اشتون رئیس کمیسیون سیاست خارجی اتحادیه اروپا پس از پایان مذاکرات اتمی مسکو، زمانی برای ملاقات دوباره با جلیلی تعیین نکرد. با این حال معاونین این دو سه شنبه هفته پیش در شهر استانبول با یکدیگر ملاقات کردند. خبرگزاری فارس در توضیح دیدار علی باقری و هلگا اشمیت نوشته است: “دیداری که نه مکان و نه کم و کیف گفت‌وگوهای آن مشخص نشد تا این موضوع را در اذهان تداعی کند که مانند نشست کارشناسان در استانبول که ۱۳ تیرماه برگزار شد مذاکره کنندگان همچنان ترجیح می‌دهند سیاست عدم رسانه‌ای شدن گفت‌وگو ها را دنبال کنند.”
البته هفته گذشته خبرگزاری های خارجی نوشته اند این گفتگو ها بدون هیچ پیشرفتی به پایان رسیده است.
شکایت از اتحادیه اروپا و ایالات متحده
ناظران می گویند عدم پیشرفت این مذاکرات باعث می شود تحریم ها علیه تهران با شدت بیشتری دنبال شود؛ تحریم هایی که چنان نظام را با چالش روبرو کرده که مجید جعفرزاده، رئیس مرکز حقوقی بین المللی نهاد ریاست جمهوری از شکایت تهران از ایالات متحده و اتحادیه اروپا به خاطر اعمال آنها خبر داده و گفته است که دادخواست جدیدی” علیه دخالت های اخیر آمریکا و تحریم های فراتر از (تحریم های) شورای امنیت سازمان ملل آماده کرده ایم.
این در حالی است که بسیاری از مقامات ارشد نظام از فرمانده بسیج مستضعفین تا امامان جمعه همگی تحریم را نعمت توصیف کرده اند.
میلیاردها دلار برای بیمه نفت کش ها
همزمان پس از آنکه از دوازدهم تیر اتحادیه اروپا فارغ از اعمال تحریم های نفتی، اعطای بیمه به نفت کش های جمهوری اسلامی را نیز ممنوع کرد، تهران ناچار شده است میلیاردها دلار هزینه کند تا باقی مشتریان عمده نفتی اش را از دست ندهد.
روز شنبه روزنامه ایران ـ– ارگان دولت ـ به نقل از یک مقام آگاه در صنعت بیمه از اعتبار “چند میلیارد دلاری” برای نفتکش های جمهوری اسلامی خبر داد. محمد علی خطیبی، نماینده تهران در اوپک ـ– کشورهای صادر کننده نفت ـ هم- گفته است: “خریداران نفت ایران می توانند نفت خود را با نفتکش های ایرانی که توسط بیمه های ایرانی بیمه هستند، حمل کنند.”
کره جنوبی که پس از چین، اتحادیه اروپا، هند و ژاپن پنجمین مشتری نفتی جمهوری اسلامی محسوب می شد بلافاصله پس از اعمال تحریم های بیمه اتحادیه اروپا، خرید نفت از ایران را به طور کامل قطع کرد.
تشکر از دولت
در همین حال در شرایطی که تحریم ها زندگی روزمره شهروندان را شدیدا تحت تاثیر قرار داده یک نماینده اصلاح طلب مجلس نهم از محمود احمدی نژاد به خاطر تمهیداتی که در شرایط فعلی اندیشیده، تشکر کرده است. محمدرضا تابش گفته خواهر زاده محمد خاتمی، رئیس جمهور سابق، است: “گزارش وزرا در جلسه غیرعلنی روز چهارشنبه حاکی از تلاش آنها برای مقابله با تحریم‌هاست.”
ناظران می گویند از اوایل تیرماه با اعمال کامل تحریم های اتحادیه اروپا و بالا رفتن بلافاصله قیمت ارز و بسیاری کالاها که شوکی جدی به اقتصاد کشور وارد کرده، مقامات و دست اندرکاران جمهوری اسلامی کوشیده اند برای عادی جلوه دادن اوضاع از انتقاد نسبت به سیاست های کنونی نظام پرهیز کنند؛ امری که به گفته کارشناسان با توجه به اختلافات میان طیف های گوناگون حکومتی برای مدتی طولانی امکان پذیر نخواهد بود. حتی تابش نیز که کوشیده است به عنوان نماینده ای غیر اصولگرا از مدیریت دولت قدردانی کند از یادنبرده تا در سخنان دیروزش در صحن علنی مجلس یادآوری کند: “مطلبی که باید نگران باشیم، دورزدن برخی قوانین به بهانه گذر از تحریم‌هاست.”
حمله اسرائیل قابل درک است
اما به نظر نمی آید تحریم ها تمام دغدغه های جمهوری اسلامی را تشکیل بدهد. تهران همچنین نگران است تاسیسات زیربنایی هسته ای توسط یک بمباران هوایی از بین برود؛ احتمالی که نزدیکان کاندیدای جمهوری خواه ریاست جمهوری در ایالات متحده نیز آن را رد نمی کنند. یکی از مشاوران میت رامنی حمله نظامی اسرائیل را امری “قابل درک” دانسته و گفته است: “اینکه اسرائیل تصمیم بگیرد برای متوقف کردن روند توسعه تسلیحات هسته‌ای از سوی ایران، علیه این کشور دست به عملیات نظامی بزند، برای آقای رامنی قابل درک خواهد بود.”
