آمریکا و ایران به سرعت برای دفاع از عراق در مقابل شورشیان اسلام‌گرای سنی آماده می‌شوند. واشنگتن گزینه حمله هوایی علیه شبه‌نظامیان جهادی را از نظر می‌گذراند و تهران نیز سرشناس‌ترین نیروی خود را برای کمک به دفاع از بغداد گسیل می‌دارد.
مقامات ارشد آمریکا به گاردین گفته‌اند که در مورد حمله هوایی تصمیم‌گیری جدی می‌شود تا جنگجویان را نه تنها در عراق بلکه در سوریه نیز مورد هدف قرار دهند. باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا گفت، این تصمیم در روزهای آتی گرفته خواهد شد. ایران نیز به دنبال حفاظت از منافع خود در کشور همسایه غربی، سردار قاسم سلیمانی، از فرماندهان ارشد سپاه پاسداران را به بغداد می‌فرستد تا با رهبران نظامی و روسای قبایل دیدار و گفتگو کند.
همکاری میان دو نیروی رقیب برای در دست گرفتن قدرت در عراق نشان دهنده آن است که این دو نیرو وضعیت اضطراری این کشور را که پس از پیشرفت‌های این هفته گروه “دولت اسلامی عراق و شام” (داعش) در خطر چندپاره شدن قرار دارد، جدی گرفته اند. گروه‌های جهادی با تعدادی کمتر از ۷۰۰۰ نفر توانستند کنترل شهرهای کلیدی در شمال عراق را در دست بگیرند و نیروهای ارتش این کشور را تا ۵۰ کیلومتری پایتخت عقب برانند. صدها هزار عراقی به دنبال مکانی امن آواره شده‌اند. سازمان ملل هشدار داده که نیروی داعش در مسیر پیشروی خود دست به کشتار و تجاوز زده‌اند.
شهر بزرگ بعدی در مسیر آن‌ها سامره است که تعدادی زیادی از مکان‌های مقدس شیعیان در آن‌جا قرار دارد. شبه‌نظامیان شیعه برای دفاع از این شهرهای مقدس اعزام شده‌اند. روز جمعه گزارش شد که داخل و خارج این شهر درگیری هایی صورت گرفته است. شاهدان می‌گویند اماکن مقدس آسیبی ندیده و شورشیان ساکنان شهر را تهدید نکرده‌اند. یک شاهد عینی می‌گوید: “آن‌ها موهای بلند و پرچم‌های سیاه به همراه داشتند. آن‌ها از اعراب کشورهای دیگر هستند.”
چند ساعت بعد، آیت‌الله العظمی علی سیستانی، روحانی پرنفوذ شیعه، طی بیانیه‌ای در خطبه‌های نماز جمعه کربلا از پیراونش خواست تا سلاح بردارند و با شورشیان سنی بجنگند. در این بیانیه آمده است: “کسانی که توانایی حمل سلاح و مبارزه برای دفاع از کشورشان را دارند باید بصورت داوطلبانه به نیروهای امنیتی بپیوندند تا به این هدف مقدس دست یابند.”
پس از بیانات اوباما و مقامات کشورهای دیگر، احتمالا کمک‌های خارجی نیز در راه خواهد بود. اوباما فرستادن دوباره سربازان آمریکایی به خیابان‌های عراق را منتفی دانست اما به آمادگی آمریکا برای بازگشت به جنگ در عراق اشاره کرد. او در نطق تلویزیونی گفت، داعش “می‌تواند در نهایت تهدیدی برای منافع آمریکا نیز باشد”.
مقامات به گاردین گفته‌اند که این تصمیم می‌تواند شامل کمپین هوایی باشد. حملات با هواپیماهای بدون سرنشین باید بررسی شود اما گزینه جنگنده‌های باخلبان، به خاطر برتری علیه اهداف متحرک ارجحیت دارد.
نقش سلیمانی هنوز چندان روشن نیست. او که فرمانده سپاه قدس پاسداران جمهوری اسلامی است، با نخست‌وزیر، نوری المالکی یا ژنرال‌های عراقی دیدار نکرده است، ولی با رهبران شبه‌نظامیان که احتمالا در جنگ علیه داعش ایفای نقش می کنند دیدار داشته است.
از زمان ترک نیروهای آمریکایی، شورشیان بزرگترین تهدید علیه امنیت و ثبات عراق بوده‌اند. مقامات سازمان ملل هشدار داده‌اند که یک بحران انسانی جدید در حال وقوع است. روپرت کالویل، سخنگوی حقوق بشر سازمان ملل گفته است که صدها نفر پس از حمله روز سه‌شنبه داعش به موصل کشته و اعدام شده‌اند.
مقامات عراقی در شهر شمالی کرکوک که روز سه‌شنبه به کنترل نیروهای کرد در آمده، گفته‌اند که کردها حضور خود را مستحکم کرده‌اند. در درست گرفتن کنترل کرکوک توسط کردها، که قرن‌ها به آن چشم داشتند، یکی از بزرگترین تحولات در هفته‌ای بود که بیش از پیش ناتوانی دولت مرکزی و ضعف حفاظا از مرزهای عراق را آشکار کرد.
کردها، اعراب و ترک‌های این شهر به نوعی ابراز کرده‌اند که امنیت تحت کنترل کردها بهتر از خشونت تحت کنترل افراد دیگر است. محمد، یک عرب سنی با انتقاد از دولت مالکی بخاطر عدم امنیت در کشور می‌گوید: “اگر کردها بتوانند امنیت بیاورند من از ماندن آن‌ها خوشحال هستم. مالکی زندان‌ها را پر از سنی ها کرده و تمایلات فرقه‌ای را در جامعه دامن زده است.”
ولی اما اسکای، که فرمانداری کرکوک را برای دولت انتقالی اداره می‌کرد و اکنون استاد مسائل سیاستی عراق در دانشگاه ییل است، اعتقاد دارد شادی همگانی بخاطر کنترل کردها ممکن است دوام نیاورد. وی می‌گوید: “در حالیکه ممکن است بسیاری از کردها از این موضوع خوشحال باشند ولی بسیاری از اعراب این احساس را نخواهند داشت.”
منبع: گاردین - 14 ژوئن
