آن هزار و یک شب و روز

فرخ نگهدار
فرخ نگهدار

اکنون که از پس 1000 روز به روز می نگریم می بینیم که کمتر کسی است که روز را به مثابه مطرح ترین صدای “اصلاح طلبان” نبیند و نشناسد. در این سه سال و اندی “روز” به نحو کاملا بارزی موفق شده است نشان دهد که نگاهش ایران و جهان از کدام سویه است.  اما موفقیت در “تعریف خود” در نظر خوانندگان بزرگ ترین کار “روز” نیست. این کار از عهده بسیاری سایت های دیگر هم ساخته بود. کار بزرگ “روز” این بود که به رسانه اصلی مورد وثوق اصلاح طلبان و انعکاس دهنده اصلی نگاه، نیازها، و تلاش های آنان تبدیل شد و هر چه قدر که در این مسیر بیشتر شناخته شد و مرجعیت یافت، بیشتر مورد هجوم و تهمت رسانه های راستگرا قرار گرفت.

در عین حال “روز” تریبون مخالفان و منقدان “سکولار” حکومت، که طی سال های اصلاحات مجبور به ترک کشور شدند هم بود. اما صدای آنها که در سالهای قبل تر صاعقه استبداد بر تنشان خورده و از میهن خود برجهیده بودند کمتر به روزرسید. روز به بلند گوی مهاجرین سال های سیاه دهه 60 و انعکاس دهنده ی حرف ها و دردهای آنان تبدیل نشد.   

 دغدغه اصلی روز در این هزار و یک شب ستمی بود که بر تلاشگران جامعه باز در ایران میرفت. نقض حقوق بشر، به خصوص محدودیت هایی که بر روزنامه نگاری ایران تحمیل می شد همیشه تیترهای اصلی و مکرر “روز” بود. عرصه دیگر کار در طول این 3 سال و اندی نقد تصمیم ها و سیاست های دستگاه دولت بود. روز صدای عموم منقدان دستگاه احمدی نژاد شد. عرصه های دیگر چندان دست مایه کار گردانندگان نشریه نشد. از جمله مسایل مربوط به سیاست خارجی یا تحولات کشورهای منطقه، به خصوص روندهای سیاسی میان فلسطین و اسرائیل، یا تحولات عراق و افغانستان موضوع مقالات نویسندگان روز نبود. به زبان دیگر تو گویی روز می گوید: “من یک روزنامه کامل و عادی اینترتی نیستم. من در اصل آمده ام که آن عرصه ای را پوشش دهم که روزنامه های کاغذی در داخل کشور قادر به پوشش آن نیستند.”

اما گذشت زمان نشان داد که روزنامه اینترنتی نمی تواند تمام خلائی را روزنامه های کاغذی داخل دارند پر کند. فیلترینگ، تفاوت ترکیب کاربران اینترنتی و خریداران روزنامه کاغذی، و تفاوت صفحه کاغذی و صفحه اینترنتی باعث می شود که روزنامه اینترنتی نتواند تمام آن خلاء را پر کند ولی امکانات تازه ای تولید کند که روزنامه کاغذی هرگز قادر به تولید آن نیست. این حقایق باعث شد که “روز” به تدریج، ضمن وفاداری به هدف اولیه خود، بهره گیری از دریای امکانات تازه را نیز هدف قرار دهد. “روز” در مسیر تبدیل شدن به یک “multi-media” (رسانه چند کاره) گام بردارد. و هنوز ظرفیت بسیار در این مسیر هست. آیا روز می رود که به یک رسانه نوشتاری، دیداری و شنیداری کامل بدل شود؟ در میان همه رسانه های غیر دولتی، روز از این نظر امیدوار کننده ترین است.

وضعیت تازه که با تحولات بعد از انتخابات 22 خرداد در حال شکل گیری است، سوال های زیادی در باره میزان توانایی حکومت برای بستن دهان ها و شکستن قلم ها از یک سو و ظرفیت های اجتماعی برای گشایش ژرفا و پهنای اطلاع رسانی و گفتگو پیش کشیده است. این فکر که حرکت اجتماعی برای ایستادگی در برابر تعرض استبداد نیاز به رسانه هایی واقعا توده گیر (ملی) دارد از نو جان گرفته است. در پاسخ به این نیاز چه باید کرد؟ از کجا باید آغاز کرد؟ تجربه نشان داده ساختن رسانه ای واقعا توده گیر 2 پیش نیاز دارد: دست هایی که بیشترین تجربه را در کار رسانه ای با توده دارد؛ و یک عطش و عزم واقعا توده ای برای به راه انداختن و برپا نگاه داشتن آن. “روز” در هزارمین روز انتشار خود بیشترین ظرفیت را برای تبدیل شدن به قطب جاذب سرمایه های تجربی موجود در جامعه ایرانیان از خود نشان داده است؛ ظرفیتی که، چنانچه خوب شناخته شود، بیشترین امکان را برای جذب سرمایه و حمایت ملی و مردمی و تبدیل شدن به اولین رسانه واقعا ملی ایران با خود حمل می کند.