روز جمعه 14 مارس نزدیک به 44 میلیون رأی دهنده به پای صندوق های رأی رفتند تا 290 نماینده مجلس ایران را انتخاب کنند. پس از “تصفیه” نامزدهای انتخاباتی توسط نظریه پردازان جمهوری اسلامی می توان این گونه تصور کرد که نتیجه این انتخابات از پیش تعیین شده است.
برنارد هورکاد، مدیر تحقیقاتی بخش ایران و هند وابسته به مرکز ملی تحقیقات علمی فرانسه، در این خصوص می گوید: “در انتخابات ایران هیچ گاه نباید منتظر چیز خاصی بود… ولی با این حال، گاهی مسایل غافلگیرکننده ای پیش می آید.“
به گفته او، “قدرت مانور از نامزدها گرفته می شود”. شورای نگهبان که وظیفه اجرای قانون اساسی و موازین اسلامی را برعهده دارد، از میان 7600 کاندیدای انتخاباتی، تنها صلاحیت 4500 نفر را تأیید کرده است. هورکاد می افزاید: “این شورا اصلاح طلبان اصلی را رد صلاحیت کرده و از طرف دیگر، کاندیداهای دیگر نیز آنچنان شناخته شده نیستند.”
تشکیل گروه های رقیب به جای حزب
در نبود احزاب منسجم و سازمان یافته در ایران، اکنون باید با دیدن نمایندگان منتخب مجلس ایران به دورنمای جدید آن پی برد.
با اینکه سه گروه با سه پروژه متفاوت به رقابت با یکدیگر پرداخته اند، ولی کارشناسان از یک ساختار دوقطبی سخن می گویند: ”محافظه کاران و اصلاح طلبان”.
از دید هورکاد، اصلاح طلبان رییس جمهور سابق خاتمی هنوز واقعاً سازماندهی مجدد نشده اند. برعکس، جنبش محافظه کار چند دسته شده است.
طرفداران رییس جمهور احمدی نژاد “دارای یک گذشته بسیار انقلابی و ایدئولوژیک هستند و از داخل انقلاب کرده اند.” آنها بر بسیج که شبکه ای از داوطلبان با آرمان های انقلابی است تکیه دارند. این شبکه در تمامی حوزه ها فعالیت دارد: “در دانشگاه ها، کشاورزی، شرکت ها، …”.
گروه دوم سپاهیان سابق را گرد هم آورده که امروز در حدود 50 سال سن دارند. هورکاد با اشاره به اینکه این نخبگان سپاه علیه عراق و لبنان جنگیده اند می گوید: “آنها از انقلاب نیز حمایت کرده اند، ولی قبل از هر چیز بسیار ملی گرا هستند.”
هورکاد در نهایت از گروهی از رزمندگان سابق نام می برد که علیرغم خواست خود برای حفظ نظام اسلامی، با دید بازتری به مشکلات بین المللی نگاه می کنند. او در ادامه می افزاید: “در این میان می توان به محمدباقر قالیباف، شهردار تهران، اشاره کرد؛ شخصیتی که مسبب پیروزی عملیات فتح المبین در جنگ ایران و عراق است و در سن 23 سالگی به مقام سرداری رسیده. علی لاریجانی به عنوان مذاکره کننده سابق پرونده هسته ای نیز به این جریان تعلق دارد.”
قالیباف و لاریجانی در انتخابات ریاست جمهوری از رقبای احمدی نژاد محسوب می شدند. هورکاد می گوید: “آنها می دانند که او پول نفت را حیف و میل می کند. آنها نیز از امریکا دل خوشی ندارند، ولی معتقدند که باید با امریکایی ها به توافق رسید. آنها در واقع موافق یک رویکرد منطقی تر هستند.“
مجلس، نهادی تأثیرگذار
به هر حال نتیجه انتخابات مجلس هر چه باشد، رییس جمهور احمدی نژاد همچنان کنترل بر درآمدهای نفتی، سیاست خارجی و پرونده هسته ای را در اختیار خواهد داشت.
البته مجلس یک نهاد کلیدی در سیاست ایران قلمداد می گردد. این نهاد می تواند انتخاب وزاری کابینه را رد و حتی آنان را از مقام خود عزل کند و همچنین جلوی روند لایحه ها را بگیرد. نمایندگان منتخب آن دارای یک آزادی بیان غیرقابل تصور در دیگر شهرهای کشور هستند و رؤسای دولت های خارجی همواره در تلاش اند تا در زمان سفر به تهران با آنها دیدار کنند.
ازطرف دیگر، نمایندگان مجلس در استفاده از نفوذ و قدرت خود هیچ ابایی ندارند. سال 2005، رییس جمهور احمدی نژاد حکم تصویب تحریم هایی علیه واردات محصولات الکترونیکی کره ای [کره جنوبی] و چینی صادر کرد، زیرا این کشورها به وعده های خود مبنی بر حمایت از ایران در سازمان ملل در زمینه برنامه هسته ای عمل نکرده بودند. فریبا عادل خواه، محقق مؤسسه مطالعات سیاسی پاریس، در این رابطه به فرانس 24 اظهار داشت: “تجار و کسبه بازار پس از این تحریم به نزد نمایندگان خود در مجلس رفتند. پانزده روز بعد رییس جمهور مجبور شد به این تحریم ها خاتمه دهد.“
اقتصاد و تجارت خارجی در کشوری که مواد و کالاهای مصرفی بیش از حد معمول رایج است به عنوان مسایل حیاتی و غیرقابل چشم پوشی محسوب می شوند. هورکاد می گوید: “در ایران همه چیز وارد می شود. طبقه مرفه جامعه از تحریم های بین المللی ضربه می خورد، ولی یک تجارت بی قاعده از طریق دوبی درحال رونق گرفتن است.“
فریبا عادل خواه معتقد است که مردم ایران دیگر از روی اجبار رأی نمی دهند، بلکه حضور آنان در انتخابات توأم با اشتیاق فراوان است، به ویژه ایرانیانی که خارج از شهرهای بزرگ زندگی می کنند. او می گوید: “همه جا چای می دهند، روی زمین فرش پهن می کنند… در واقع این لحظه دیدار بین نسل ها و گروه های مختلف است. مردم ایران به این منظور رأی می دهند.“
یک دیپلمات غربی می گوید: “مردم حق انتخاب و حق رأی آزاد ندارند و می توان گفت که این بازتاب صحیحی از افکار سیاسی موجود در ایران نیست.“
منبع: شبکه فرانس 24، 14 مارس
مترجم: علی جواهری