رولا خلف
هرچند هیلاری کلینتون و منوچهر متکی بر سر یک میز شام در سالن همایش هتل ریتز کارلتون پایتخت بحرین نشسته بودند، اما به نظر می رسید فاصله میان آنها به اندازه یک دنیاست.
حتی تلاش آنها برای احوالپرسی نیز به موضوعی بحث انگیز تبدیل شد: وزیر امور خارجه آمریکا تصور کرد با بی توجهی همتای ایرانی خود روبرو شده و او وانمود کرده که صدای کلینتون را نشنیده است. آقای متکی نیز اصرار داشت وی سعی کرده بر اساس آداب اسلامی مؤدبانه رفتار کند و پاسخ سلام کلینتون را داده است.
هرچند ایران و آمریکا در جریان نشست امنیتی سطح بالای آخر هفته گذشته در بحرین، حتی لحظه ای نیز با یکدیگر تماس برقرار نکردند، اما چند روز پیش از دیدار روز دوشنبه دیپلمات های آنها در ژنو، پیام های زیادی میان دو کشور رد و بدل شده است.
از سخنرانی حساب شده خانم کلینتون در ضیافت شام نشست بحرین چنین برمی آید که وی رویکرد بسیار نرمی را در پیش گرفته است. وی با خطاب قراردادن مستقیم هیأت نمایندگی ایران، به آنها اطمینان داد ایالات متحده همچنان مصمم به تماس با تهران است و مادامیکه نسبت به ماهیت صلح آمیز برنامه هسته ای ایران اطمینان وجود داشته باشد، به حقوق این کشور برای پیشبرد چنین برنامه ای احترام می گذارد.
پس از آن، ژنرال جیمز ماتیس، رئیس ستاد مرکزی فرماندهی ایالات متحده که مسؤول خاورمیانه است گفت، ایران مجهز به تسلیحات هسته ای قابل پذیرش نخواهد بود اما در عین حال، یک حمله نظامی نیز “فاجعه ای مسلم” خواهد بود.
حضور آقای متکی در مهمانی شام روز جمعه علامت خوبی است. هواپیمای وی مدت کوتاهی پیش از آغاز ضیافت شام وارد بحرین شد و هیئت نمایندگی ایران نسبت به حضور وی در این مراسم اطمینان نداشت. با این حال، وی هنگام سخنرانی خانم کلینتون سر خود را بالا نگرفته بود و پس از سخنرانی وی نیز مانند سایر همکارانش در دور میز شام کف نزد.
تلاش غیرعادی دیپلماسی آشکار در همایش منامه، مراسم سالانه ای که از سوی مؤسسه بین المللی مطالعات استراتژیک لندن برگزار می شود، نشان دهنده پیچیدگی آغاز گفتمان میان ایالات متحده و ایران پس از سه دهه دشمنی است. ضمناً چالش پیش روی دیپلمات های شش قدرت برتر دنیا در آستانه دیدار با مذاکره کننده هسته ای ارشد ایران را نشان می دهد؛ مذاکره ای که برای اولین بار در ظرف یکسال گذشته صورت می گیرد.
آقای متکی با نادیده انگاشتن سخنان خانم کلینتون در منامه، روز یکشنبه به همسایگان عربی تهران گفت این ایالات متحده است که تهدیدی علیه منطقه محسوب می شود نه تهران. وی به حضار گفت خلیج فارس باید امنیت را به صورت “محلی” تامین کند و خود را از شر مداخله خارجیان خلاص کند.
این برای گروهی از کشورها که از جاه طلبی های هسته ای و سیاسی ایران هراسان هستند و از طریق معاملات تسلیحاتی بزرگ به تقویت همکاری نظامی با ایالات متحده روی آورده اند، پیام عجیبی به حساب می آید.
خصوصاً با توجه به افشا شدن مکالمات دیپلماتیک برخی رهبران عربی، از جمله میزبان بحرینی آقای متکی مبنی بر تشویق ایالات متحده به بررسی برنامه هسته ای ایران و استفاده از زور در صورت لزوم، به نظر می رسد زمان بندی ارسال چنین پیامی از سوی ایران نیز عجیب باشد.
آقای متکی حتی در ملاقات خصوصی با مقامات بحرینی نیز ترجیح داد اسناد منتشره ویکی لیکس را نادیده بگیرد و اعلام کند مکلمات منتشر شده را باور ندارد.
جان آلترمن مدیر تحقیقات مرکز مطالعات بین المللی و استراتژیک واشنگتن گفت، لحن دیپلماتیک ملایم ایالات متحده در کنفرانس منامه، اعتماد به نفس آمریکا در آستانه گفتگوهای ژنو را به نمایش گذاشت. این درحالی است که مجموعه ای از تحریم های یکجانبه بین المللی و آمریکا در حال ضربه زدن به اقتصاد ایران است و به نظر می رسد برنامه هسته ای ایران با مشکل مواجه شده است.
وی گفت: “کلینتون می توانست لحن ملایم تری داشته باشد زیرا موضع واشنگتن از پشتیبانی جهانی برخوردار است. این درحالی است که اظهارات متکی نشان از تقلایی ضعیف برای بدست آوردن دل اعراب باشد؛ تلاشی که از سوی اعراب جدی گرفته نشد… واقعیت این است که بحرین قلمروی یک دوست برای ایالات متحده و قلمرویی غیردوستانه و خشن برای ایران است. هیچ کس از امپریالیسم آمریکا نمی ترسد در حالیکه همه از ایران واهمه دارند.”
آقای متکی در آخرهفته گذشته به خبرنگاران گفت تحریم ها دلیل بازگشت تهران به پای میز مذاکره نیست. وی اصرارداشت تحریم ها صدمه ای به اقتصاد ایران وارد نکرده اند.
خانم کلینتون گفت در گفتگوهای ژنو توپ در زمین ایرانی هاست و آقای متکی نیز گفت این آمریکاست که باید سیاست های خود را تغییر دهد. وی گفت به رسمیت شناخته شدن حق دسترسی به برنامه صلح آمیز هسته ای ایران از سوی آمریکا گامی در مسیر درست است اما نسبت به انجام گفتگوی دوجانبه به جای “گفتگوی یکطرفه” از سوی آمریکا ابراز تردید کرد.
آقای متکی به مقایسه شکست حزب دموکرات آمریکا در انتخابات میان دوره ای با پیروزی نامزد مورد حمایت لوئیز ایناسیو لولا داسیلوا رئیس جمهور بزریل و نیز پیروزی رجب طیب اردوغان در همه پرسی تغییر قانون اساسی پرداخت. وی گفت: “متأسفانه اوباما رویکردی مقابله جویانه با ایران داشته و در مسیر تحریم و قطعنامه حرکت کرده است. نتیجه این رویکرد چیزی جز شکست در انتخابات نخواهد بود.”
منبع: فایننشیال تایمز- 5 دسامبر
