یک هفته پس از گفتگوی تلفنی وزیر خارجه بریتانیا با همتای ایرانی خود و تاکید بر بهبود گام به گام روابط، سخنگوی دستگاه دیپلماسی جمهوری اسلامی که در هفته های اخیر از سفر یک دیپلمات کهنه کار بریتانیا به ایران استقبال کرده و همچنین تولد نتیجه ملکه بریتانیا را به وی تبریک گفته، در اظهاراتی تازه تصریح کرده است لندن باید برای بهبود روابط “پیشقدم ” شود.
عباس عراقچی، سخنگوی وزارت خارجه که هنوز معلوم نیست در دستگاه دیپلماسی حسن روحانی پستی خواهد گرفت یا خیر، دیروز با حضور در خبرگزاری فارس در مورد احتمال از سرگیری روابط دیپلماتیک میان تهران و لندن گفت: “ این انگلیسی‌ها بودند که اقدام به قطع رابطه کردند، لذا اگر می‌خواهند دوباره روابط را احیا کنند خودشان باید پیشقدم شوند .”
معاون آسیا و اقیانوسیه وزارت خارجه اما برای پیشقدم شدن بریتانیایی ها شرط گذاشته است و گفته: “پیشقدم شدن نیز مستلزم تغییر رویکردها و رفتارهای آنهاست و باید دولت ایران به این نتیجه برسد که در احیای روابط منفعتی برای کشور وجود دارد.”
بالارفتن از سفارت بریتانیا
بریتانیا البته بی دلیل روابط خود را با تهران قطع نکرد. ماجرای آخرین نزاع بزرگ تهران و لندن به آذر دو سال پیش باز می گردد؛ زمانی که بریتانیا پس از انتشار گزارشی توسط دبیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی درباره سویه های نظامی برنامه هسته ای جمهوری اسلامی، بانک مرکزی ایران را تحریم کرده بود؛ تحریمی که به معنای پایان مبادلات تجاری تهران و لندن بود. پس از آن مجلس هشتم به رهبری علی لاریجانی طرحی را تصویب کرد تا دولت روابط با لندن را به سطح کاردار تنزل دهد و سفیر بریتانیا را اخراج کند. این طرح بی درنگ توسط شورای نگهبان هم تایید شد، اما پیش از ابلاغ به بریتانیا، صدها تن از دانشجویان و معترضان بسیجی از دیوارهای سفارت این کشور در خیابان فردوسی و همچنین باغ قلهک بالا رفتند و با افروختن آتش، اتاق های این دو محل را غارت کردند و حتی برای ساعاتی تعدادی از کارمندان آن را نیز به گروگان گرفتند.بعد از این بود که بحث قطع رابطه نیز نصفه و نیمه ماند هر چند تعاملات دیپلماتیک به پایین ترین سطح ممکن در دو دهه اخیر رسید. دولت خاتمی از سال ۷۶ تا ۸۴ با برگزیدن سیاست تنش زدایی با غرب توانست روابط تهران با بسیاری از کشورهای اروپای غربی از جمله بریتانیا، فرانسه و آلمان را بهبود چشمگیری ببخشد اما سیاست خارجی جمهوری اسلامی در دوران محمود احمدی نژاد در پاستور بار دیگر این روابط را به نقطه قرمز رساند.
با این حال این امیدواری وجود دارد که رئیس جمهوری جدید که بارها بر لزوم تنش زدایی با جامعه جهانی و برگزیدن اعتدال در دیپلماسی تاکید کرده بتواند این ابرهای تیره را از آسمان دیپلماتیک تهران و لندن بزداید.
در آخرین روزهای هفته گذشته خبرگزاری های داخلی گزارش دادند که ویلیام هیگ، وزیر امور خارجه انگلیس در تماس تلفنی با علی اکبر صالحی وزیر خارجه احمدی نژاد برای بهبود و ارتقای گام به گام روابط با تهران اعلام آمادگی کرده است. هیگ که در دو سال اخیر بارها سیاست های جمهوری اسلامی را به چالش کشیده بود در گفت و گوی کوتاه خود با صالحی البته بر ارتقای “گام به گام و متقابل” روابط دو طرف تاکید کرده و از تصمیم خود برای دیدار با وزیر خارجه جمهوری اسلامی در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل، در اواخر شهریور، خبر داده است. در صورتی که محمد جواد ظریف، کاندیدای روحانی برای وزارت خارجه، بتواند از مجلس اصولگرایان رای اعتماد بگیرد احتمالا او دست های ویلیام هیگ را در نیویورک خواهد فشرد.
از سوی دیگر عراقچی دیروز با اشاره دوباره به ابراز تمایل جک استراوبرای سفر به تهران خاطرنشان کرد: “ اگر ایشان می‌خواهد اقدامی برای احیای روابط انجام دهد باید از لندن شروع کرده و سعی کند رویکردها را در آنجا (انگلستان) عوض کند.”
اواخر ماه گذشته، جک استراو، دیپلمات کهنه کار بریتانیایی در گفتگویی تفصیلی با بخش فارسی بی بی سی برای سفر به تهران و مذاکره با مقامات جمهوری اسلامی ابراز علاقه مندی کرده بود.
اندکی بعد عباس عراقچی در کنفرانس هفتگی خود با خبرنگاران به اظهارات وزیر خارجه پیشین بریتانیا روی خوش نشان داد و خاطرنشان کرد: “اینکه ایشان بتواند این سفر را انجام دهد ما خوشحال خواهیم شد، ملت ایران مهمان نواز است و روابط ما با اتحادیه اروپا مبتنی بر رفع تنش و اعتمادسازی است”؛سفری که انجام نشد.
استراو نیامد
ناظران احتمال می دادند سفر جک استراو به تهران و به ویژه حضور وی در مراسم سوگند رئیس جمهوری جدید در مجلس اسلامی بتواند نشانه پررنگی برای عزم دو طرف برای جاری شدن دوباره رودخانه دیپلماسی باشد.اما چهره های تندرویی همچون روح الله حسینیان و همچنین نشریه دست راستی کیهان مخالفت خود را با سفر استراو اعلام کردند. حسینیان، نماینده مجلس، با تأکید بر اینکه باید از حضور سران فتنه و برخی مقامات غربی در مراسم تحلیف جلوگیری شود، گفت: “حضور جک استراو در مجلس با عکس‌العمل نمایندگان همراه می‌شود، از این‌رو در صورت حضور این فرد در مراسم تحلیف من با گوجه از او پذیرایی می‌کنم”؛این اظهارات از سوی منتقدان “غیر مسئولانه ” توصیف شد.
روح الله حسنیان از اعضای شورای مرکزی جبهه پایداری است، تشکلی به رهبری آیت الله مصباح یزدی که در انتخابات اخیر از سعید جلیلی حمایت کرد. کاندیدایی که با ۴ میلیون رای ناکام اصلی یازدهمین انتخابات ریاست جمهوری لقب گرفت.
از آن سو کیهان نیز با اشاره به اظهارات رئیس سازمان اطلاعات خارجی بریتانیا MI۶، علیه برنامه اتمی جمهوری اسلامی.بهبود روابط میان دو کشور و استقبال از سفر استراو به تهران را بیهوده جلوه داد.
جک استراو ۶۷ ساله چند سالی است که از خط مقدم سیاست و کابینه سایه در بریتانیا کناره گرفته با این حال سوابق این دیپلمات باعث شده است تا خیلی ها باور کنند وی می تواند واسطه ای مطمئن برای حل و فصل بحران دیپلماتیک میان جمهوری اسلامی و بریتانیا باشد.
او گفته پس از پیروزی حسن روحانی در انتخابات ریاست و در حالیکه سفارتخانه‌های دو کشور در پایتخت طرف مقابل تعطیل است، از طریق سفارت عمان، برای وی پیام تبریک فرستاده است. البته او روز یکشنبه در میان مهمانان خارجی حاضر در بهارستان دیده نشد.
از آن سو وزارت خارجه نیز برای آنکه نشان بدهد مشکل بنیادینی با لندن ندارد گفت نمایندگان تمام کشورها می توانند برای مراسم تحلیف حسن روحانی به تهران بیایند، به غیر از اسرائیل و ایالات متحده.
تبریک به ملکه و “دیپلماسی تهاجمی”
یکی دیگر از مسائل بحث برانگیز در هفته های گذشته تبریک وزارت خارجه جمهوری اسلامی به ملکه بریتانیا بابت تولد نتیجه وی بود. عباس عراقچی در نخستین روز مرداد در گفتگو با خبرنگاران اعلام کرد: “این موضوع را به ملکه محترم انگلیس و ولیعهد این کشور که دارای نوه شدند تبریک می‌گویم. ظاهرا این سومین نفری است که در لیست رسیدن به سلطنت قرار می‌گیرد. قطعا ابعاد روابط ایران و انگلیس بزرگتر و پیچیده تر از این است که این قبیل مسائل نقشی در آن ایفا کند.”
اما برخی سایت های تندرو اصولگرا مانند مشرق که معتقدند نظام باید “سیاست تهاجمی”باب میل سعید جلیلی را در سیاست خارجی دنبال کند، با انتقاد از تبریک عراقچی به ملکه الیزابت دوم نوشتند: “تبریک به ملکه و ولیعهد انگلیس در قالب کدام‌یک از اصول » دیپلماسی تهاجمی» مورد نظر نظام می‌گنجد و آیا اصولاً اتخاذ چنین موضعی، ضعیف‌ترین و انفعالی‌ترین شکل از دیپلماسی در قبال کشوری که از هیچ اقدامی بر ضد ایران کوتاهی نکرده، نیست؟”
