توماس اردبرینک
در ایران روزنامه ها روز به روز از موضوعات سیاسی حساس دور می شوند و سایت های بیشتری فیلتر می شود و تظاهرات های ضد حکومت غیر قانونی محسوب می شود.
اما سینما در ایران قوی شده است و در هفته های اخیر اکران دو فیلم عرصه رقابت بین طرفدران دولت و جنبش مخالفان سبز شد. یکی از این فیلم ها که کارگردانش طرفدار جنجالی حکومت است، مخالفان احمدی نژاد را به تمسخر گرفته است. فیلم دیگر زندگی قشر متوسط جامعه که اکثر آنان طرفدران جنبش سبز هستند را به تصویر کشیده است که روز به روزپیچیده تر می شود.
“اخراجی های 3” با فروش شش میلیون دلاری، یک کمدی سیاسی است که در مورد گروهی از سربازان جنگ است که عده ای از آنان از شهرت خود سرمایه ای می سازند برای شرکت در انتخابات ریاست جمهوری. دو نفر از این دو کاندیدای تشنه قدرت، تقلب می کنند و با برگزار کردن پارتی های شبانه قصد دارند جوانان ایران را که خواستار تغییرات هستند، با خود همراه کنند.
در این فیلم بطور مشخص به هیچ یک از کاندیداهای انتخابات سال 2009 نپرداخته. اما فعالان مخالف معتقدند که تصادفی نیست که دو نفر از فرصت طلب ترین شخصیت های فیلم شبیه به همان تصویری است که دولت تلاش می کند از دو کاندیدای انتخابات، مهدی کروبی و میرحسین موسوی، نشان بدهد.
این دو کاندیدا رهبر جنبش سبز ایران شدند که در مخالفت با پیروزی احمدی نژاد، به خیابان ها آمدند. هر دو آنان امروز بیش از چهار ماه است که در حصر خانگی هستند و هیچ خبری از آنها نیست.
مسعود ده نمکی در دفترش در جنوب شهر تهران که با تکه های خمپاره و سایر یادگار های جنگ تزیین شده است، می گوید که هر روز دلش برای فضای جبهه تنگ می شود و توضیح می دهد که هیچ شباهتی بین شخصیت های فیلمش و دو کاندیدای مورد نظر نمی بیند.
ده نمکی بین نوشیدن جرعه های چای و خوردن دانه های پسته می گوید: “این فیلم در مورد روش های غلط دموکراسی و تبلیغات انتخاباتی است. این فیلم به مفهوم می پردازد نه به مصداق.”
با اینکه ده نمکی اصرار دارد که یک هنرمند مستقل است، به نظر می رسد که ارتباطات زیادی با مقامات ایران دارد. اخراجی های 3 بشدت در تلویزیون دولتی تبلیغ شد و مقامامات به او اجازه دادند تا صحنه های تجمعات انتخاباتی را درمرکز تهران فیلمبرداری کند، تجمعاتی که برخی گمان کرده بودند، تظاهرات ضد دولتی است.
ده نمکی این نکته را که در وقایع 18 تیر یکی از رهبران چماقداران انصار حزب الله بوده و در سرکوب دانشجویان نقش داشته است، انکار می کند. او می گوید: “من روزنامه نگار انصار بودم نه عضو بودم و نه رهبرشان.”
اما این نکته که مخالفان از مردم خواسته اند این فیلم را تحریم کنند، او را ناراحت کرده است. او می گوید: “همان کسانی که از تعامل و حقوق بشر حرف می زنند حالا از مردم دعوت کرده اند که دست به تحریم فرهنگی بزنند. آنها یک رقابت غیر منصفانه با یک فیلم دیگر ایجاد کرده اند.”
آن فیلم دیگر “جدایی نادر از سیمین” است که برنده خرس طلایی جشنواره برلین و بهترین فیلم جشنواره سیدنی شده است.
یک درام خانوادگی در مورد مشکلات روز افزون قشر متوسط از طریق زندگی یک زوج چهل ساله است که در قصد دارند از هم طلاق بگیرند.
این خانواده به شدت با همان کسانی که در سال 2009 به خیابان ریختند هم خوانی دارند، کسانی که به خوبی از امکاناتی که یک فرد برای اینکه در قبال قوانین تبعیض آمیز و سنت های کهنه حمایت شود، باید داشته باشد به خوبی آگاه هستند.
منتقدان اصغر فرهادی را متهم می کنند که تصویری سیاه از جامعه ایرانی نشان داده است. این کارگردان تحت فشار است. سال گذشته، بعد از اینکه فرهادی به نفع فیلمسازان تبعیدی حرف زد، مجوز فیلمسازی اش بطور موقت باطل کردند. به گفته رسانه های طرفدار حکومت، او در سخنرانی اش در ماه آوریل در پاریس به نفع مخالفان حکومت موضع گرفته بود.
فرهادی این نکته را که از جنبش آزادیخواهی مردم ایران طرفداری می کند را نفی نمی کند اما گفت که دلش نمی خواهد وارد جزئیات شود. و بر خلاف مشکلات، اوایل امسال سیمرغ بلورین بزرگترین جشنواره فیلم ایران را از آن خود کرد.
فرهادی در دفترش گفت که ایران یک پارادوکس بزرگ است که دو گروه در آن زندگی می کنند، یک گروه سنتی هستند و گروه دیگر مدرن و دائما بر سر مسائلی چون اخلاق، مذهب و سیاست با هم اختلاف دارند. او گفت: “جامعه ما شبیه به کودکی است که بالغ شده است. برخی چیزها با گذر سن تغییر می کنند.”
او که می داند ممکن است با ده نمکی مقایسه شود می گوید او برخلاف کارگردان رقیبش، فیلمش را با لحن مستقیم نساخته است او دلش می خواهد که به جای دادن پاسخ مخاطبش با یک سووال از سالن سینما بیرون برود زیرا جامعه امروز ما به بیشتر فکر کردن نیاز دارد.
در فیلم های فرهادی مردم برای دفاع از خود دروغ می گویند. او می گوید: “ما در ایران برای نجات یافتن باید پنهان کاری کنیم. این دروغ ها برای آرام نگه داشتن اطرافیان است.”
فرهادی بشدت مخالف تحریم فیلم ده نمکی است. او می گوید: “باور کنید اگر راهی برای مردم وجود داشت تا نظراتشان را آزادانه بیان کنند، هرگز فیلم ها را تحریم نمی کردند.”
واشنگتن پست، 24 ژوئن
