در آستانه حمله به عراق، نو محافظه کاران آمریکا از عراق به عنوان متحد قوی آمریکا در منطقه، نمونه ای برای دموکراسی های عربی و تولید کننده اصلی نفت در خلیج فارس و عامل کاهش قیمت نفت، یاد می کردند.
جرج بوش در سال ۲۰۰۳، چند هفته قبل از حمله به عراق، در یک سخنرانی گفت: “یک رژیم جدید در عراق الگویی نمونه وار از آزادی و دموکراسی در منطقه ایجاد می کند.”
اکنون با گذشت ده سال از آن تاریخ، عراق از میان خرابه ها سر بر می آورد و به بازیگری سیاسی در منطقه خاورمیانه بدل می شود - ولی نه به گونه ای که محافظه کاران تصور می کردند.
عراق اکنون هرچند از نظر فنی یک دموکراسی محسوب می شود ولی از نظر سیاسی و دولتی به یک شبه دیکتاتوری شباهت دارد. هزینه ای معادل ۸۰۰ میلیارد دلار برای جنگ و ۵۰ میلیارد دلار برای بازسازی، هزینه ای بسیار بالاست. تولید نفت عراق اکنون به سطح قبل از جنگ رسیده است ولی از کاهش قیمت نفت خبری نیست.
از همه نگران کننده تر برای سیاست خارجی آمریکا رابطه نزدیک عراق با ایران است. کشوری که زمانی رقیب عراق به حساب می آمد اکنون به قوی ترین متحد آن تبدیل شده است.
یکی از منتقدین جمهوری خواه آمریکا می گوید: “این نتیجه دخالت ماست؛ دامنه همکاری و نزدیکی عراق با ایران شگفت انگیز است.”
آمریکا اکنون رهبری تلاش های بین المللی برای کنترل برنامه هسته ای ایران را بر عهده دارد. اتحادیه اروپا هم در ماه ژانویه به تحریم های آمریکا پیوست و خرید نفت از ایران را ممنوع کرد؛ تحریمی که از این ماه به مورد اجرا گذاشته شده است.
عراق، به عوض کمک به آمریکا در این اقدامات، تقریبا در جهت خلاف آن عمل می کند. عراق از تحریم های آمریکا علیه ایران انتقاد کرده است و برخی نگران آن هستند که این کشور به همسایه خود کمک کند تا از فشار تحریم ها بکاهد و کالاهای آن را از مرز مشترک دو کشور عبور دهد.
یکی دیگر از اهداف دولت اوباما در خاورمیانه حذف رژیم سرکوبگر بشار اسد در سوریه است. اوباما در ماه اوت گفت: “زمان آن رسیده است که به خاطر مردم سوریه، بشار اسد از قدرت کناره گیری کند.”
در اینجا نیز عراق بر خلاف اهداف آمریکا حرکت کرده و به ایران اجازه می دهد تا از حریم هوایی خود برای حمل سلاح و کمک به دولت اسد استفاده کند.
تحلیلگران خاورمیانه معتقدند یک محور شیعه متشکل از ایران و عراق وسوریه در حال شکل گیری است که قدرت عربستان سعودی و سایر کشورهای سنی خلیج فارس را در منطقه به چالش خواهد کشید.
نومحافظه کاران دولت بوش تصور می کردند عراق پس از خروج نیروهای آمریکا به پایگاه نظامی آمریکا در منطقه تبدیل خواهد شد. آمریکا حدود ده پایگاه نظامی عظیم را با هزینه ای معادل 2.4 میلیارد دلار در عراق احداث کرده است که به تمام امکانات مجهز شده است. این امکانات نشان از آن دارد که آنها تصور می کردند در عراق ماندنی باشند.
سفارتخانه آمریکا در بغداد هم که در مقیاس واتیکان رم و با استحکامات کامل ساخته شده است همه حکایت از تصور ماندگاری آمریکا در عراق دارد.
حتی در دوران جرج بوش، عراقی ها خواستار تعیین تاریخی برای خروج نیروهای آمریکا از عراق شدند. زمانی که اوباما بنا بر مهلت پیش بینی شده در سال ۲۰۱۱ اقدام به خروج نیروهای آمریکا از عراق کرد، کلیه تاسیسات نظامی و پایگاه های احداث شده در عراق نیز به عراقی ها واگذار شد.
وزارت خارجه نیز نهایتا پذیرفته است که باید تعداد پرسنل دیپلماتیک خود را در عراق کاهش دهد.
کشوری که بزرگ ترین سود را از کاهش نفوذ آمریکا در عراق برده است ایران است.
دو کشور تاریخ مشترک و گاه دردناکی دارند. قوی ترین پیوند آنها به دلیل جمعیت شیعه عراق است، که شاخه ای ویژه از اسلام است که با شاخه سنی آن متفاوت است. روحانیون شیعه، که در دو کشور صاحب نفوذ هستند اغلب بین دو کشور در رفت و آمد هستند و اغلب پیوند های خونی نیز با یکدیگر دارند.
لیکن تفاوت های قومی و کشور، که یک جمعیت عرب دارد و دیگری جمعیت ایرانی- پارسی دارد، نوعی ناسیونالیسم را در عراق بوجود آورده است که مورد بهر برداری صدام حسین برای حمله به ایران قرار گرفت.
زمانی که آمریکا صدام حسین را سرنگون کرد و اعضای حزب بعث را از دولت عراق حذف کرد، ایران وارد صحنه شد و از رهبران شیعه عراق حمایت کرد تا بالاخره دولتی شیعه و مخالف آمریکا را در عراق بر سر کار آورد.
نوری المالکی، نخست وزیر عراق که شاهزاده سعودی وی را “عامل ایران” می نامد، درها را برای نفوذ ایران در عراق باز کرده است.
لیکن وی هنوز انگیزه هایی برای داشتن رابطه حسنه با آمریکا دارد. وزارت خارجه هنوز قصد دارد 5 میلیارد دلار در سال مالی ۲۰۱۳ در عراق سرمایه گذاری کند که نیمی از آن مربوط به سفارت آمریکا در این کشور است. عراق همچنین به کمک آمریکا در استفاده از جنگنده های اف-۱۶ که اخیرا خریداری کرده است نیاز دارد.
لیکن المالکی و رهبران عراق معتقدند که آمریکا در حال “رفت و آمد” است ولی مردم منطقه نمی توانند روی آمریکا حساب کنند.
آنها می گویند “اگر یک سیاستمدار شیعه باشید، به ایران نیاز دارید.”
منبع: هافینگتون پست – 14 ژوئیه
