اعراب و برنامه اتمی ایران

رضا تقی زاده
رضا تقی زاده

جلسه مشترک روز سه شنبه کشورهای عضو دائم شورای امنیت بعلاوه آلمان -موسوم به گروه 1+5 - با ‏کشورهای عرب منطقه در نیویورک اقدامی است بی سابقه که بمنظور مقابله موثرتر از پیش با برنامه های ‏توسعه اتمی ایران صورت میگیرد. این نخستین بار است که کشورهای عرب منطقه خاورمیانه طی یک ‏گردهمائی سیاسی معتبر جهانی، به صف آرائی مشترک و آشکار در برابر برنامه های اتمی ایران مبادرت ‏میورزند.‏

علیرغم تاثیر پذیری مستقیم امنیت ملی کشورهای منطقه از نتایج تبدیل شدن ایران به یک قدرت اتمی، مخالفت ‏آشکار کشورهای منطقه با ادامه این برنامه تاکنون محدود به اسرائیل بوده است. اجلاس روز سه شنبه در ‏نیویورک کشورهای عرب را نیز در کنار اسراییل و در تقابل با این برنامه قرار داده است. ‏

بی تردید کشورهای عرب منطقه بخصوص مصر و عربستان سعودی همچون اسراییل همواره نگران عدم ‏توازن قدرت در منطقه بعد از دست یابی ایران به قدرت اتمی بوده اند ولی از ابراز نگرانی آشکار در این ‏زمینه مگر با اشاره به مسائل محیط زیستی خود داری میورزیدند. نگرانی های کشور های منطقه در این ‏زمینه بیشتر طی تماسهای دوجانبه آنها با قدرت های جهانی صورت میگرفت و در نتیجه انعکاس رسمی نمی ‏یافت. ایران نیز با استفاده از سکوت نسبی کشورهای عرب منطقه همواره به این نکته اشاره داشت که ‏‏”کشورهای مسلمان منطقه از برنامه صلح آمیز اتمی ایران حمایت میکنند”.‏

در حقیقت اعراب خاورمیانه – بجز دولت مصر که هر از گاهی نسبت به امکان اتمی شدن ایران هشدار داده ‏است- تاکنون از طرح آشکار امکان تبدیل شدن ایران به یک قدرت اتمی طفره میرفتند. در عین حال و در ‏راه برابری و یا مقابله با این امکان بالقوه نیز از تمامی امکانات خود بهره میگرفتند. مشارکت عربستان در ‏برنامه های تسلیحاتی پاکستان و کمکهای مالی آن کشور در جهت توسعه برنامه های اتمی و موشکی اسلام ‏آباد با هدف بهره گیری غیر مستقیم از همکاری های متقابل آن کشور در آینده و همچنین تلاش عربستان برای ‏در اختیار گرفتن توان مستقل موشکی و خریداری موشکهای بالستیک میا ن برد از چین طی سالهای اخیر، ‏از جمله نشانه های عزم ریاض برای رقابت ومقابله با توان نظامی رو به افزایش تهران است. ‏

‏ انتظار میرود که اجلاس کشورهای عرب و اعضاء گروه 1+ 5 در نیویورک به اجماع منطقه ای تازه ای ‏علیه ایران بیانجامد. با توجه به فاصله کوتاه اجلاس نیویورک بعد از انجام گفتگوهای چهار جانبه صلح ‏خاورمیانه، بنظر میرسد که هدف عمده تلاشهای جاری، رسیدن به توافقهای گسترده تری در سطح خاورمیانه ‏است که در نتیجه آن تعادل و تعامل بیشتر جایگزین تنشهای کهنه و جاری در منطقه بشود. برای رسیدن به ‏توافقهای استراتژکی تازه در خاورمیانه، ضرورت رسیدگی به مسئله ایران و بخصوص مقابله با برنامه ‏توسعه اتمی آن کشور اجتناب ناپذیر مینماید.‏

ابتکار برگزاری اجلاس نیویورک بنظر میرسد از سوی دولتهای غربی و بعد از اعلام آمادگی عربها برای ‏شرکت موثر در آن صورت گرفته باشد. یکی از نشانه های این گمانه، اعلام رضایت کم رنگ روسیه برای ‏شرکت در آن است و نه استقبال از آن. یکی از انگیزه های عمده این گرد همایی، رویارویی هماهنگ و ‏مستقیم کشورهای عرب با نمایندگان روسیه است که شریک عمده برنامه های توسعه اتمی ایران محسوب ‏میشود. روسیه بدلیل دارا بودن منافع گسترده اقتصادی در ایران وعقد قرار دادهای بزرگ صادرات نظامی و ‏غیر نظامی از یک سو و از سوی دیگر اصرار بر ادامه از استفاده از کارت ایران برای پیشگیری از توسعه ‏نفوذ امریکا در منطقه، تا کنون از اعمال فشارهای خرد کننده علیه تهران در هر زمینه ای ممانعت بعمل ‏آورده است. ایفای این نقش تعدیل کنده از سوی روسیه در قبال تهران، مطابق اعتراف اخیر محمد البرادعی به ‏شکست کلیه تلاشهایی انجامیده که در جهت متوقف کردن برنامه های اتمی ایران صورت گرفته است.‏

‏ اجلاس نیویورک با توجه به مواضع شناخته شده مسکو در قبال تهران، میتواند به اعمال فشار های بیشتر ‏اعراب بر مسکو بمنظور کاهش حمایت روسیه از تهران بیانجامد. روسیه دارای منافع گسترده در خاورمیانه ‏است و یقینا لاورف، وزیر خارجه روسیه، در اجلاس نیویورک یکبار دیگر خواهد شنید که عدم حمایت از ‏خواسته های اعراب در جهت افزایش فشار های اینده علیه ایران میتواند حفظ و یا توسعه منافع مسکو را در ‏کشورهای عرب منطقه با مانع روبرو سازد.‏

اگرچه انتظار نمیرود که اجلاس نیویورک به تغییرات یکشبه در جهت متوقف کردن برنامه اتمی ایران ‏بیانجامد، در عین حال اجلاس یاد شده میتواند زمینه هماهنگی های بیشتری را مابین کشورهای خاورمیانه و ‏اعضاء دائمی شورای امنیت فراهم سازد. این هماهنگی ها که برنامه فراگیرصلح خاورمیانه را نیز مد نظر ‏دارد میتواند حداقل به انزوای سیاسی بیشتر ایران در منطقه بیانجامد. با توجه به تغییر دولت در امریکا نتایج ‏این صف بندی های تازه علیه ایران را میباید بعداز 20 ژانویه سال آینده مسیحی که اوباما قدرت را در ‏واشنگتن بدست میگیرد شاهد بود. ‏


‏ ‏