رسا قاضی نژاد
با اینکه دوره پنج ساله دوم آیت الله محمود شاهرودی رییس قوه قضاییه ابتدای پاییز به پایان رسیده است، هنوز رهبرجمهوری اسلامی جایگزین او را معرفی نکرده است. با این حال دیروز برخی سایت های اصولگرا از گزینه هایی چون احمد خاتمی و علی رازینی، دو روحانی وابسته به جناح راست به عنوان جایگزین هاشمی شاهرودی نام بردند.
سایت خبری بازتاب در این ارتباط نوشت: “با اتمام دوره ده ساله هاشمی شاهرودی بر ریاست قوه قضاییه، آقایان سید احمد خاتمی و علی رازینی و سید یوسف طباطبایی نژاد برای ریاست قوه قضاییه مطرحند.”
علاوه بر بازتاب، سایت خبری عصر ایران نیز یادآور شد: “آیت الله احمد خاتمی در حال حاضر امام جمعه موقت تهران است و با برخی نهادهای زیر نظر رهبری ارتباط تنگاتنگی داردو از جمله نایب رییس مجلس خبرگان قانون اساسی است. همچنین آیت الله علی رازینی رییس کنونی دیوان عدالت اداری و رییس کل دادگاه ویژه روحانیت است. آیت الله سید یوسف طباطبایی نژاد امام جمعه فعلی اصفهان نیز نماینده ادوار گذشته مجالس سوم و چهارم است که گفته می شود یکی از گزینه های رهبری برای ریاست قوه قضاییه است.”
به دنبال مجتهد عادل
رایزنی برای یافتن گزینه جانشین هاشمی شاهرودی در شرایطی بار دیگر مطرح شده است که پس از بازنگری در قانون اساسی جمهوری اسلامی، رهبر جمهوری اسلامی می تواند “یک نفر مجتهد عادل و آگاه به امور قضایی و مدیر و مدبر را برای مدت پنج سال” برگزیند و هیچ محدودیتی هم از سوی قانونگذار برای انتخاب مجدد رییس قوه قضاییه لحاظ نشده است.
این تغییر قانون اساسی همزمان با آغاز رهبری خامنه ای بود و وی در بدو امر آیت الله محمد یزدی را به ریاست این سمت منصوب کرد. یزدی دو دوره در قوه قضاییه بود و پس از آن آقای خامنه ای شاهرودی را به این سمت منصوب کرد. همین سنت دوبار در این سمت ماندن است که برخی را به این نتیجه رسانده که احتمالا شاهرودی نیز پس از پایان این دوره جای خود را به دیگری خواهد داد. البته رخدادهای دیگر تاکید بر این جابجایی دارد. در سالهای اخیر خبرهای رسمی حاکی از اصرار آیت الله شاهرودی بر تغییر سعید مرتضوی داشته که البته این موضوع از سوی رهبر جمهوری اسلامی رد شده است. به نوشته خبرنگار سایت انتخاب، “حتی در ابتدای سالجاری پس از پرونده هایی چون زارعی و پالیزدار، شاهرودی برای چندمین بار درخواست برکناری مرتضوی را با دفتر رهبری و ریاست آن در میان می گذارند، که در پاسخ به ایشان گفته شده: حالا که قرار است خود شما تغییر کنید، بهتر است دست نگهدارید.”
اما این جانشین چه کسی خواهد بود؟ در ماه های اخیر گزینه های زیادی برای این مقام مهم مطرح شده اند. اواخر تابستان یک سایت اینترنتی نزدیک به حوزه علمیه از جمله گزینه های مطرح برای ریاست قوه قضاییه به “عبدالنبی نمازی مدرس حوزه و امام جمعه کاشان، موسوی بجنوردی مسئول دایره المعارف بزرگ اسلامی، مدرسی‌یزدی عضو فقیه شورای نگهبان قانون اساسی” اشاره کرد اما در انتهای تحلیل خود آورد که: “کثرت نام ها در این مجموعه، علی الخصوص نام موسوی بجنوردی به این دلیل است که بگویند از تمامی طیف های سیاسی افرادی مد نظر بوده اند.”
علاوه بر این، سایت شیعه آنلاین فاش ساخت که: “آنچه مشخص است فشار برای بازگرداندن آیت الله محمد یزدی، ریاست سابق قوه قضائیه به این نهاد، بسیار زیاد است. اما با توجه به فعالیت های آقای یزدی و همچنین سابقه ایشان در قوه قضائیه به نظر نمی رسد که به وی این مقام پیشنهاد شود و یا اگر پیشنهاد شد، قبول کند.”
این منبع همچنین به نقل از یک منبع آگاه نوشت:“هرچند از گزینه محمد محمدی ری شهری نیز نام برده می شود اما احتمال انتصاب وی به ریاست قوه قضائیه، بعید است و بخصوص با درگذشت آیت الله مشکینی پدر زن ایشان، به نظر می رسد آقای ری شهری حتی از منصب نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت هم برکنار شود.”
سه گزینه امتحان پس داده
با اینکه نام های زیادی برای قوه قضاییه مطرح شده اما در بیشثر لیست های احتمالی، دو سه نام ثابت بوده است.
از جمله نام های ثابت در این مورد نام سید احمد خاتمی امام جمعه موقت تهران و نایب رییس مجلس خبرگان رهبری است. او که هم در تریبون نماز جمعه و هم مجلس خبرگان سعی کرده حضور پررنگ تری از هاشمی رفسنجانی داشته باشد ارتباط نزدیکی با آیت الله خامنه ای دارد و در هشت سال ریاست جمهوری سید محمد خاتمی بارها از تریبون های مختلف، سیاست های او را زیر سوال برد و حتی در چند نوبت در تجمعات مخالفان او سخنرانی کرد. در ماه های اخیر بیشتر از او نام برده می شود چرا که احمد خاتمی ارتباط نزدیکی با محمود احمدی نژاد نیز دارد. با این حال برخی معتقدند آیت الله خامنه ای فراتر ارتباط رییس قوه قضاییه با رییس جمهوری، این مقام را بر می گزیند.
احمد خاتمی هرچند این روزها از سوی سایت های محافظه کاران “آیت الله خاتمی” نامیده می شود اما برخی تحصیلات او را برای ریاست قوه قضاییه که باید “یک نفر مجتهد عادل و آگاه به امور قضایی” باشد کافی نمی دانند. بخصوص که در مقایسه با برخی آیت الله ها که در دوران انقلاب فعالیت هایی داشته اند، خاتمی در آن زمان هنوز به بیست سالگی نرسیده بود.
اما علی رازینی از این نظر در وضعیت بهتری قرار دارد. او هرچند در زمان انقلاب 26 ساله بوده اما به خاطر ارتباطاتی که با رهبران آن زمان انقلاب ایران داشت، خیلی زود وارد سیستم قضایی شد و به نوشته بازتاب آنلاین، “در مناصب بالای اجرایی، تقینی و قضایی خدمتگزار” بوده است. رازینی در دوره اصلاحات همان کاری را کرد که احمد خاتمی می کرد با این حال حضور او در دستگاه قضایی و همسویی اش با سیاست های محمد یزدی، تاثیر بیشتری در مانع سازی برای فعالیت های مدنی داشت. رازینی یکبار در همین مقطع مورد سوء قصد قرار گرفت که جان سالم به در برد.
غیر از این دو گزینه، جدی ترین گزینه آیت الله سید یوسف طباطبایی نژاد امام جمعه فعلی اصفهان است که هرچند مانند دو گزینه دیگر به رهبر ایران خیلی نزدیک نیست اما از نظر سابقه و مراتب مذهبی رتبه کمی ندارد. سید یوسف طباطبائی نژاد در سال 1323 در روستای ظفرقند اردستان بدنیا آمده و در طول تحصیل خود شاگرد آیات بروجردی، خمینی، وحید خراسانی و گلپایگانی بوده است.
او در سالهای بعد از انقلاب به دستگاه قضایی پیوست و غیر از عضویت در مجالس دوره سوم و چهارم، پنج سال نماینده خامنه ای در سوریه بوده است. ارتباط نزدیک طباطبایی نژاد با آیت الله خامنه ای پس از آن برقرار شد که آیت الله طاهری در سال 1381 با انتشار نامه ای جنجالی از سمت نمایندگی ولی فقیه در اصفهان استعفا دادو پس از آن طباطبایی نژاد نماینده خامنه ای در اصفهان شد.