برای چندمین بار در طول سالهای گذشته مسئولان جمهوری اسلامی از نبود مکان کافی برای نگهداری زندانیان، وضعیت نامناسب زندان‌ها و ورود مواد مخدر انتقاد و بر ضرورت ایجاد تغییر اساسی در وضعیت زندانهای کشور تاکید کردند. در تازه‌ترین مورد، مصطفی پورمحمدی، رئیس سازمان بازرسی کل کشور با اشاره به اینکه سه برابر ظرفیت زندان‌ها زندانی وجود دارد گفته است: “اشکال این بود که سالهای گذشته در حد نیاز، زندان نساخته‌ایم”.
هفته گذشته همزمان با ادامه موج جدید اعدام در زندانهای کشور، برخی از روزنامه نگاران ساکن ایران به روز گفته بودند سیاست تهی کردن زندان‌ها به وسیله اعدام در دستور کار است و این روند در ماه‌های گذشته شدت بیشتری به خود گرفته. آنها تاکید کرده بودند دو راه بیشتر برای جلوگیری از تراکم زندان‌ها نمانده است: “یا زندانی‌ها را آزاد کنند یا اعدام.”
ابراز نگرانی مسئولان از کمبود ظرفیت زندان‌ها در حالیست که هفته گذشته احمد شهید، گزارشگر ویژه حقوق بشر (منتخب سازمان ملل متحد) برای رسیدگی به وضعیت حقوق بشر در ایران، با ارائه مستندات از وضعیت وخیم زندان های جمهوری اسلامی انتقاد کرده بود.
ایران از نظر تعداد زندانیان، در فهرست ۱۰ کشور نخست جهان قرار دارد.
بی‌ظرفیتی زندان‌ها و سیاست اعدام
مصطفی پورمحمدی، رئیس سازمان بازرسی کل کشور طی سخنانی در همایش مدیران سازمان زندان‌ها با اشاره به بازرسی‌های سازمان متبوعش در این زمینه، نسبت به افزایش جمعیت زندان‌ها هشدار داد و گفت: “هم‌اکنون سه برابر ظرفیت زندان‌ها زندانی داریم؛ البته اشکال این بود که سالهای گذشته در حد نیاز و رشد جمعیت، زندان نساخته‌ایم.”
او با اشاره به ضرورت ایجاد “تغییر اساسی” در وضع زندان‌ها گفت: “از آنجا که ما یک نظام فرهنگی و تربیتی هستیم باید حجم جمعیت کیفری و محبوس کاهش داده شود…. اگر در زندان جای صد هزار زندانی باشد باید در این فضا پنجاه هزار زندانی نگهداری شود.”
سایر مقامات قضایی مرتبط با امور زندان‌ها هم پیش از این بر رشد فزاینده آمار زندانیان و نبود جای کافی برای نگهداری آنها تأکید کرده‌اند.
محمد باقر ذوالقدر، معاون حفاظت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم قوه قضائیه در تیر ماه جاری اعلام کرده بود که تعداد زندانیان ایران سه برابر ظرفیت زندانهای کشور است.
او با اشاره به آمار افزایش جرم در سالهای اخیر گفته بود: “میزان افزایش پرونده‌های قضایی سال ۸۹ در مقایسه با سال ۸۸ رقم ۱۳ درصدی را نشان می‌دهد که خود این امر هشدار دهنده بوده و لازم است در این قضیه برنامه ریزی لازم به اجرا گذاشته شود.”
در همین ماه برخی از نمایندگان مجلس نیز گفته بودند که زندان‌ها چند برابر ظرفیت، زندانی در خود جا داده‌اند. یونس موسوی، نماینده فیروزآباد در مجلس گفته است: “تعداد زندانیان در برخی زندان‌ها آنقدر زیاد است که تا روی پله‌ها می‌خوابند.”
اما وقتی او در صحن علنی مجلس گفت که بودجه سازمان زندان‌ها کفاف لباس و غذای زندانیان را هم نمی‌دهد و آنقدر در زندان‌ها مشکل هست که بعضا به هر دو نفر یک پتو می‌رسد، مهدی کوچک‌زاده نماینده اصولگرای مجلس به سخنان او اعتراض کرد و گفت: “اگر شما یک زندان را دیده‌اید، من از زندانهای زیادی بازدید کرده‌ام و این‌گونه نیست که در زندانهای ما به هر دو زندانی یک پتو برسد. چرا شأن نظام را کاهش می‌دهید؟”
این در حالیست که سخنان رییس سازمان زندان‌ها و انتقاد‌های دیگر مسئولان، نگرانی نماینده فیروزکوه راتائید می‌کند.
امید سلیمی بنی، پیش از این گفته بود که ظرفیت اسمی زندانهای کشور ۵۵ هزار نفر است اما بیش از ۲۲۰ هزار نفر زندانی داریم. رئیس سازمان زندان‌ها همچنین گفته بود: “در دوره مسئولیت یک سال و نیمه بنده در سازمان زندان‌ها ۵۵ هزار نفر به آمار زندانیان اضافه شده و این در حالی است که حتی ۵۵ متر هم به فضای زندان‌ها اضافه نشده است.”
چندی پیش یوسفیان، عضو کمیسیون قضایی مجلس شورای اسلامی درباره بازدید نمایندگان از زندان‌ها و نتیجه پیگیری‌ها در این‌باره، به روزنامه شرق گفته بود: “فکر می‌کنم نیازی به بازدید نباشد؛ زیرا آمار‌ها نشان‌دهنده وضعیت زندان‌هاست. فضای موجود تکافوی این تعداد زندانی را نمی‌دهد. الان چهار برابر ظرفیت موجود، زندانی داریم و در بعضی جا‌ها تا هشت برابر هم رسیده است؛ یعنی زندانی که ظرفیت صد زندانی را دارد، هشتصد زندانی را در خود جا داده است؛ این وضعیت را می‌توان در برخی شهرستان‌ها نیز مشاهده کرد.”
برخی از تحلیلگران بر این باورند که رشد فزاینده اجرای احکام اعدام متهمان مربوط به مواد مخدر که در یک سال گذشته به اعتقاد نهادهای مدافع حقوق بشر به مرز هشدار رسیده، سیاستی است که مسئولان قضایی برای کاهش آمار زندانی‌ها و خالی کردن زندان‌ها به آن متوسل شده‌اند.
هفته گذشته، مسعود کردپور، روزنامه نگار ساکن آذربایجان غربی به روز گفته بود: “یکی از دلایل اجرای سریع احکام اعدام در چند ماه گذشته، افزایش چشمگیر زندانیان و نبود فضای کافی برای نگهداری آنهاست.”
این روزنامه نگار یادآوری کرده بود: “پس از سر کار آمدن آقای احمدی‌نژاد تعداد زندانیان نسبت به دوران آقای خاتمی افزایش چشمگیری یافته است.”
ورود مواد مخدر به زندان
اما گفته‌های رئیس سازمان بازرسی کل کشور تنها محدود به بالارفتن آمار زندانیان و نبود ظرفیت نشد. مصطفی پورمحمدی با اشاره به ورود مواد مخدر به داخل زندان‌ها گفته است: “در کشور به خاطر اینکه نمی‌توان جلوی مواد مخدر را گرفت، این مساله یک تهدید است. وقتی مواد مخدر به زندانی راه پیدا کرد نمی‌توان کاری از پیش برد.”
به گفته وی، گزارش‌ها حکایت از وجود مواد مخدر در زندان‌ها دارد که “البته بخشی از آن طبیعی است.”
در طول سالهای گذشته بار‌ها زندانیان سیاسی و عقیدتی در زندانهای مختلف کشور در اعتراض به ورود و استعمال مواد مخدر در داخل زندان‌ها واکنش نشان داده و حتی اعتصاب کرده‌اند.
در فروردین ماه ۱۳۸۹ هفده تن از زندانیان سیاسی زندان مرکزی ارومیه در اعتراض به توزیع گسترده مواد مخدر در این زندان دست به اعتصاب غذا زدند؛ آنها یکسال پیش از آن نیز در شرایطی مشابه اقدام به اعتصاب غذا کرده بودند.
در همان زمان، جواد علیزاده فعال حقوق بشر و زندانی سیاسی سابق به روز گفته بود: “درآمد ماهانه کارکنانی که در توزیع مواد مخدر در زندان‌ها نقش دارند بیشتر از حقوقی است که به عنوان کارمند یا مامور انتظامات دریافت می‌کند”.
چندی پیش نیز ضیاء نبوی، دانشجوی محروم از تحصیل که در خوزستان زندانی است، در اعتراض به شرایط نگهداری زندانیان در زندان کارون اهواز طی نامه‌ای خطاب به محمدجواد اردشیر لاریجانی، دبیر ستاد حقوق بشر قوه قضائیه وضعیت این زندان را “غیر انسانی” توصیف کرده بود.
وضع دنیا رسواست
اظهارات رئیس سازمان بازرسی کل کشور در مورد وضعیت زندان‌ها، تنها یک هفته پس از انتشار گزارش گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل متحد در مورد ایران مطرح شده است.
احمد شهید، در گزارش مقطعی خود، در سرفصل‌های مختلف با ذکر جزئیاتی از آنچه در زندانهای جمهوری اسلامی بر زندانیان مختلف می‌رود،از این وضعیت ابراز نگرانی کرده بود؛ گزارشی که مقامات جمهوری اسلامی آن را “سخیف، نا‌صحیح و نا‌مستند” خوانده‌اند.
رئیس سازمان بازرسی کل کشور که خود از شرایط نامناسب زندانهای جمهوری اسلامی سخن گفته، به صورت تلویحی در واکنش به گزارش آقای شهید گفته است: “برخورد دوگانه غرب علیه ما در حالی صورت می‌گیرد که این قدر وضع دنیا رسواست که در روز روشن در کشورهای مختلف ملت‌ها را می‌کشند. ما را متهم می‌کنند که دو سال قبل در یک درگیری فردی در ایران کشته شده است ولی در روز روشن آدم می‌کشند و هیچ واکنشی نشان نمی‌دهند.”
مصطفی پورمحمدی، با اشاره به آنچه فشار رسانه‌ای غرب علیه جمهوری اسلامی خوانده افزوده است: “فردی تنها ده ثانیه با تلویزیون پرس‌تی‌وی مصاحبه کرده است. بعد این فرد را مجبور می‌کنند همان ده ثانیه را تکذیب و اعلام کند تحت فشار این حرف‌ها را زده است. در حالی که رسانه‌های آنها حتی در توهین به تمام مقدسات آزاد هستند ولی اجازه ندارند حرف‌های ما را منتقل کنند.”
