وحید ثابتیان
بعد از گذشت دو هفته از صدور قطعنامه شورای امنیت و در حالی که مسوولان پرونده هسته ای از هر نوع اظهار نظری خودداری می کنند و فقط رییس جمهور به شعارهای تند و تکراری ادامه می دهد گروهی از شخصیت های سیاسی، مسوولان سازمان انرژی اتمی، نمایندگان مجلس و از جمله ابراهیم یزدی دبیرکل نهضت آزادی از دولت خواستار نرمش و انعطاف در مذاکرات شده و نسبت به عواقب گسترش تحریم ها هشدار داده اند.
حسین موسویان عضو سابق تیم مذاکره هسته ای با انتقادغیرمستقیم از سیاست های هسته ای دولت وبا مدنظر قراردادن اینکه فشارهای امریکا می تواند تا مرز تحریم‌های کامل اقتصادی و قطع روابط دیپلماتیک پیش رود گفت دلیلی ندارد رفتاری انجام دهیم که دنیا تصور کند ایران قصد دارد به سمت بمب هسته ای حرکت کند. اوهشدار داد که “گسترش تحریم محتمل است و می‌تواند در کنار مسایل هسته ای و موشکی به تروریسم و مسایل دیگر کشیده شود.”
گمانه های نادرست
ابراهیم یزدی در مقاله ای نوشته بعضی ها در تهران معتقد بودند که چون قیمت نفت در صورت تحریم، به بشکه یی 200 دلار خواهد رسید، کشورهای مصرف کننده عمده نفت خاورمیانه، اروپا و ژاپن از تصویب چنین قطعنامه یی جلوگیری خواهند کرد. این درست است که تحریم ها شوک روانی به بازار نفت وارد می آورد اما این کوتاه مدت است. وی با اشاره به اظهارات و ابراز مخالفت های تازه کشورهای مسلمان خاورمیانه نسبت به سیاست های ایران گفته است کشورهای صادر کننده بزرگ نفت هم امکان و هم انگیزه جبران آن را دارند.
وزیر خارجه پیشین ایران به نظرات بعضی از نظریه پردازان محافظه کار ایرانی اشاره کرده و نوشته به نظر آن ها چون امریکا در سطح جهانی در موضع ضعف قرار دارد، اگر ایران مقاومت کند و زیر بار قبول قطعنامه های سازمان ملل و آژانس بین المللی انرژی هسته یی نرود امریکا کوتاه می آید و تسلیم می شود. ممکن است چنین باشد. اما اتخاذ سیاست خارجی براساس چنین احتمالی خردمندانه نیست. در اتخاذ سیاست ها باید برای احتمال نادرستی ارزیابی ها، راه گریزی پیش بینی کرد.
رضا امرالهی، رضا خزانه و مهدی قریب مدیران سی سال گذشته سازمان انرژی اتمی ایران در میزگردی که روزنامه اعتماد آن را منعکس کرده به تحلیل روند سیاست های هسته ای کشور پرداخته و تاکید کرده اند که ساخت نیروگاه بوشهر باید اصلی ترین خواست ایران باشد در حالی که گمان نمی رود در آخرین مهلت تعیین شده هم این امر محقق شود
امراللهی رییس سابق سازمان انرژی اتمی گفته است افتادن ایران به دام روس ها بعد از آن پیش آمد که آلمان ها و فرانسوی ها هر کدام به بهانه هائی از همکاری با ایران کنار کشیدند و مجبور شدیم با روس ها وارد معامله شویم حالا در شرایطی هستیم که راه بازگشت نداریم و مشخص نیست که تا کجا می توانیم مواضع مان را پیش ببریم..
به گفته امرالهی برای تاسیس یک نیروگاه حتماً باید یک موسسه ناظر که کاملاً مستقل عمل کند بر کار نظارت می کرد اما ایران نتوانست شرکتی اروپایی را برای نظارت بر ساخت نیروگاه هسته ای بوشهر پیدا کند و مجبور شد برای نظارت هم به روسیه مراجعه کند و به این شکل ریش و قیچی را دست یک نفر دادیم.
روزنامه سرمایه از قول یکی از نمایندگان مجلس نوشته با توجه به نحوهء مذاکرات هسته ای و روندی که پیش گرفته‌‌ایم، به طور قطع تحریم می‌‌شویم; بنابراین ضروری است در استراتژی بحران تصمیمگیری کنیم.
پیمان فروزش، به نوشته سرمایه با بیان اینکه نباید از فعالیت هسته‌‌ای که جنبهء صلحآمیز دارد، دست بکشیم، گفته اکنون در مرحلهء تهدید هستیم و اگر این موضوع ادامه پیدا کند، اقتصاد کشور به طور جدی دچار مشکل میشود. چنان که قطع معاملات دلاری و عدم گشایش اعتبار اسنادی، سرمایه‌‌گذاران را به شدت دچار مشکل کرده است.
نظر موسویان
موسویان درقبال اظهارات برخی ازنمایندگان مجلس ورسانه های تند رو که خروج از پیمان “ان پی تی را خواستار شده بودند گفته است: “خروج از NPT به حل پرونده هسته ای کمک نمی‌کند. ما باید ببینیم که می‌خواهیم تشدیدکننده روند کار باشیم یا حل آن. خروج از NPT به آمریکا قدرت مانور بیشتری می‌دهد. ” اظهارات موسویات درحالی مطرح می شود که یونایتدپرس در خبری از اظهارات محمود احمدی نژاد درخصوص راه اندازی چرخه سوخت هسته ای درمقیاس صنعتی سخن گفته است. احمدی نژاد گفته است ایران به زودی 3000 دستگاه سانتریفوژ خود را راه اندازی می کند.
موسویان که قرار بود درنشستی همراه با معاون اموربین الملل سازمان انرژی اتمی به سوالات خبرنگاران درخبرگزاری مهر پاسخ دهد اما به دلایل شخصی در این جلسه حاضر نشد، واقعیت های قطعنامه تحریم ایران را در مصاحبه دیگری مورد بررسی قرار داده و گفته حتی “ اگر تمام موارد مورد درخواست شورای امنیت از سوی ایران اجرا شود باز دو چیز از تحریم‌های علیه ایران خارج نمی‌شود. یکی کمک‌های فنی آژانس به ایران است و دیگری موضوع آموزش به اتباع ایرانی در دنیا است.”
این عضومذاکره کننده پرونده هسته ای همچون محمد خاتمی صریحا ازبازگشت به میزمذاکره سخن گفته است. محموداحمدی نژاد درست بلافاصله بعد ازتصویب قعطنامه اعلام کرد که ایران به غنی سازی ادامه خواهد داد. موضوعی که به معنای پایان مذاکرات تلقی می شود. اوصریحاگفته است که مسئولان پرونده هسته ای نباید کار را به اینجا می رساندند: “ پرونده‌ی هسته‌یی نباید تا اینجا می‌آمد… اینکه آنها به گذراندن قطعنامه علیه ایران ادامه دهند و ما هم اینجا آن را رد کنیم مسیر را متشنج می‌کند. باید تدابیری بیندیشیم که مسیر بحرانی‌تر شدن پرونده همین جا متوقف شود. روسیه و چین چنانچه به نقطه تصمیمگیری برسند بین ایران و آمریکا و اروپا قطعا ما را انتخاب نخواهند کرد. ما نیز باید قبل از آنکه مساله به نقطه تصمیمگیری برسد واقع‌بین باشیم و از قبل تشخیص دهیم که تصمیم آنها چه خواهد بود. معتقدم ما بیش از حد روی روسیه تکیه کرده‌ایم. این در حالیست که اساسا نباید مساله را به گونه‌ای مدیریت کنیم که به سمت نقطه‌ی انتخاب برویم. اروپا همان زمان هم که مذاکرات مستمری را با ما داشت تصمیماتش را منوط به نظر آمریکا می‌کرد و ما این را به خوبی می‌دانستیم که در این مذاکرات اروپایی‌ها تنها نیستند.”
موسویان درخصوص دامنه تحریم با توجه به اینکه اشاره شده است “کسانی که مستقیما در فعالیت‌های هسته‌یی و موشکی ایران دخالت، کمک و یا حمایت دارند” می توانند شامل تحریم شوند، افزوه است: “ این مساله مهم است که واژه حمایت را مطرح کرده است. بر این اساس دامنه شمول این مساله اگر نگوییم که آحاد ملت را بر اساس حمایتشان از فعالیت‌های صلحآمیز هسته‌یی کشور در بر می‌گیرد حداقل تمام مسوولان کشور را شامل میشود.” تحریم همچنین تحصیل دانشجویان ایرانی درخارج ازکشور را نیزکه دررشته های مربوطه به انرژی هسته ای وموشکی هستند تحت تاثیرخودقرارخواهد داد.
درحالی که رییس جمهوری قطعنامه شورای امنیت را غیرقانونی اعلام کرده است، موسویان تصریح کرده است که “گفتن اینکه قطعنامه غیرقانونی و غیر مشروع است کمکی به مشکل ما در پرونده هسته‌یی نمی‌کند. طبق ماده ۲۵ منشور سازمان ملل همه کشورهای عضو ملزم به اجرای مصوبات سازمان ملل هستیم. ما می‌توانیم در داخل این قطعنامه را غیرقانونی بدانیم، اما باید درک درستی از آنچه جامعه جهانی می‌فهمد داشته باشیم. به هر حال شورای امنیت بالاترین مرجع بین‌المللی است و علیه مصوبات آن نمی‌توان به هیچ مرجع بین‌المللی مراجعه کرد. ما نظر خود را داریم و بر آن نیز اجماع داریم، اما باید از مقررات بین‌المللی نیز فهم صحیحی داشته باشیم.”
نظر حسن روحانی
پیش ازاین حسن روحانی رییس تیم مذاکره کننده هسته ای ایران ازاینکه تلاش تیم قبلی این بوده که ثابت کند درهمان شورای حکام که فعالیت های ایران صلح آمیز بوده است سخن گفته است. این موضوع درحالی که طی یک سال گذشته، سیاست های هسته ای کشوراعضای شورای امنیت را به این تصمیم رسانده است که ایران خطری برای امنیت جهانی است قابل تامل است: “خیلی‌ها همان موقع ایراد می‌گرفتند که چرا اجازه داده‌ایم آژانس به برخی از مراکز ایران دسترسی داشته باشد. آنها توجه نداشتند که ما چه هدفی را دنبال می‌کردیم، هدف نهایی ما اثبات صلح آمیز بودن و تایید اقدامات جبرانی ایران از سوی آژانس بود که این کار در آذر 83 با مصوبه‌ای که شورای حکام به اتفاق آرا به تصویب رساند و آمریکایی‌ها نتوانستند به آن معترض شوند، انجام شد و صلحآمیز بودن فعالیت‌های ایران تایید شد. این مساله در قطعنامه‌ی شورای حکام لحاظ شد.”
همزمان جواد ظریف نماینده ایران درسازمان ملل نیز با انتشار مقاله ای درلس انجلس تایمزازاینکه ایران آماده مذاکره است سخن گفته است.
موسویان همچنین با به نقد کشیدن تلویحی رفتار دیپلماسی ایران درخصوص وارد شدن درخصوص مذاکره با آمریکا برسرعراق گفته است: “ در مساله عراق نباید به گونه‌ای رفتار می‌کردیم که مذاکرات با آمریکا به مساله هسته‌یی ربط داده شود. این رفتار اشتباه بود که بگوییم در مورد عراق با آمریکا مذاکره می‌کنیم. مساله عراق موضوعی منحصر به فرد است و اهمیت آن برای ما در منطقه بی‌نهایت مهم است و نباید به مساله هسته‌یی ربط داده شود. ” این درحالی است که ماه گذشته جواد ظریف درملاقات با جیمزبیکر رییس گروه مطالعه عراق، تلاش کرده بود که درخصوص اهمیت نقش ایران برای حل مساله امنیت درعراق را برای طرف آمریکایی شفاف سازد. اما پس از انتشار آن گزارش و پیشنهاد روشن مذاکره با ایران، عملا دولت آمریکا عملا ایران را از مسیر حل مشکلات عراق خارج کرده و به بازی نگرفته است.