حلیمه خالیپور، روی شترمرغ ها متمرکز شده است. یا بهتر است بگوییم روی گوشت شترمرغ. او ۳۰ سال دارد، همسرش قصاب است، دو فرزند دارد و تا آخر دبستان درس خوانده است و ۳۸ شترمرغ دارد که با وام خریداری کرده است. حلیمه می گوید: “من یک زن خانه دار بودم. بانک به من مستقیما وام نمی داد تا اینکه با این گروه آشنا شدم و به واسطه آنها وام گرفتم.” منظور حلیمه از “گروه” همان گروه خودیاری است. این گروه به هزاران روستایی کمک می کند که وارد سیستم مالی شود و از فقر نجات پیدا کنند.
الگوی اصلی از کارگاه های سرمایه گذاری های کوچک در هند گرفته شده است. اولین کشوری که این ایده به آن صادر شده است، ایران است. گروه تک اینترنشنال در سال ۲۰۰۳ در حدود ۲ میلیون دلار از دولت ایتالیا از طریق صندوق بین المللی توسعه کشاورزی، دریافت کرد تا به این کار اختصاص دهد. بهمن منصوری، مدیر این ان جی او، می گوید: “هدف ما بهبود کیفیت زندگی افراد محروم، از طریق تسهیل در ایجاد شغل و رشد توانایی های شغلی است.” این کار از چه طریقی صورت می گیرد؟ اولین قدم آشنایی با گروه های خودیاری است: ایجاد موسسات مالی غیر رسمی که حدود ۱۵ عضو دارند، تعلیم و دادن اطلاعات لازم در مورد نحوه سرمایه گذاری که در نتیجه آن اعضای این گروه ها به صاحبان مشاغل، وام می دهند. به محض اینکه گروه ثابت کرد که قادر است وام خود را بپردازد، می تواند از بانک کشاورزی وام بگیرد. درنهایت چیزی که تضمین می شود همان دسترسی اعضا به سیستم مالی است که مناسبات معمول دسترسی به آن امکان پذیر نیست.
شاید توضیحات حلیمه، پرورش دهنده شترمرغ کار گروه را مشخص تر کند: “من دو سال پیش وارد گروه شدم و از آن زمان تا کنون علاوه بر آشنایی با مفاهیم حسابداری، به اهمیت صرفه جویی و همیاری هم پی برده ام.” اساس تشکیل این گروه های خودیاری، مسئولیت مشترک است.یعنی اگر یکی از اعضا وامی را پس نداد، به دیگر اعضای گروه، وام دیگری تعلق نخواهد گرفت. برعکس اگر یکی از اعضا وامش را به موقع پرداخت کرد، اعتبار گروه بالا می رود.
یکی از معضل های بزرگ ایران، مهاجرت روستائیان به شهر است که اهمیت چنین برنامه هایی را درکشوری مثل ایران نشان می دهد. برای تحقیق به روستای خامسان در کردستان می رویم. روستایی که کمتر از هزارنفر جمعیت دارد،خیابان هایش آسفالت نیست، مدرسه در مقطع بالای دبستان ندارد. نزدیک شهر به این روستا یک ساعت با ماشین فاصله دارد. در این روستا بانکی وجود ندارد. اما در مسجد، پنجاه نفر از مردم کم سواد ده جمع شده اند که با نرخ سود سهام و نرخ بهره آشنا هستند. در مسجد وام قرض الحسنه داده می شود که همان وام بدون بهره در اقتصاد اسلامی است.
چیزی که در این گروه های خودیاری قابل توجه است، تعداد زیاد زنان است. هشتاد و هشت درصد این گروه ها را زنان تشکیل می دهند. اگراز آنها بپرسید که چرا تعداد مردها کم است می گویند که مردها حوصله شرکت در جلسات ماهیانه را ندارند. بدین ترتیب در کشور محافظه کاری مثل ایران، گروه های خودیاری برای زنان بدل به مکانی می شود برای استفاده از فرصت های شغلی و وارد شدن به اجتماع.
نازنین مرادی ۲۶ ساله است و قبل از اینکه در روستای خامسان به گروه های خودیاری بپیوندد، برای دیگران فرش می بافت. او می گوید: “از گروه ۷۰۰ هزار ریال قرض کردم و با آن اولین دار قالی را خریدم. طی 5 سال هشت بار وام گرفتم و حالا ۱۷ نفر در کارگاه فرشبافی من کار می کنند.” حالا سرمایه او ۷۰ میلیون ریال، است.
گروه تک اینترنشنال طی ده سال در حدود ۳۰۰ گروه خودیاری در ۱۰ منطقه ایجاد کرده که ۵ هزار عضو دارد. در کل ۲.۵ میلیون دلار وام داده است که ۱.۶ میلیون آن از بانک کشاورزی بوده است. با توجه به موفقیت این سازمان غیر دولتی، سازمان های رفاهی دولتی نیز قرار است ۳۳.۵ میلیون دلار کمک کنند که معنایش این است که ۲۰۰ هزار نفر دیگر مثل حلیمه و نازنین ، قادر خواهند بود روی پای خود بیایستند.
لارپوبلیکا، ۸ ژانویه
