فعالان مدافع محیط زیست و پایگاه های خبری که در این زمینه فعالیت می کنند، هشدار می دهند که محیط زیست ایران در آستانه “نابودی کامل” قرار دارد. آنها می گویند سیاست های غلط مدیریتی و بی توجهی مسئولان دولتی همراه با پدیده های طبیعی مانند خشکسالی و فقدان نگرانی جامعه در این خصوص، کار را به جایی رسانده که در سال های آینده دیگر مقوله ای به نام محیط زیست در ایران باقی نخواهد ماند.
خبرگزاری ها، وبلاگ ها، وبسایت ها و شبکه های اجتماعی که توسط فعالان مدافع محیط زیست اداره می شوند، در سال های اخیر پر بوده اند از اخبار و گزارش هایی که از وضعیت اسفبار جنگل ها، دریاچه ها و رودخانه ها، حیوانات، پوشش گیاهی و دیگر مولفه های زیست محیطی در ایران خبر می دهند.
آتش سوزی گسترده در جنگل های گلستان، مازندران و کردستان، نابودی کامل تالاب گاوخونی و دریاچه پریشان همراه با خشکی تدریجی دریاچه آب شور ارومیه، خشک شدن بسیاری از رودخانه های مهم و پر آب مانند زاینده رود، قطع گسترده درختان جنگلی و نابودی پوشش گیاهی مناطق مختلف توسط نهادهایی مانند دولت و سپاه پاسداران به بهانه هایی مانند ساخت و ساز جاده، سد و… نابودی، انقراض یا در معرض انقراض قرار گرفتن بسیاری از گونه های حیات وحش مانند فک دریایی که تنها پستاندار ساکن دریای مازندران است، خطر نابودی آبشار خراسان به عنوان طولانی ترین آبشار ایران به دلیل ساخت سد در اطراف آن، نابودی تدریجی تالاب های بزرگ و بین المللی میانکاله در مازندران و انزلی در گیلان و…موارد پر شمار دیگری از این قبیل که همگی حاکی از نابودی محیط زیست متنوع ایران هستند، از جمله گزارش هایی است که روزانه درباره وضعیت زیست محیطی کشور منتشر می شوند.
نابودی در چهار دهه
بر اساس آمارهای بین المللی که توسط نهادهای علمی و دانشگاهی منتشر شده، ایران از نظر شاخص‌های پایداری محیط زیست با کسب رتبه 132 در بین 146 کشور جهان، در انتهای جدول جهانی قرار گرفته است.
بر اساس پژوهش گسترده دانشگاه معتبر کلمبیا در آمریکا که به بررسی شاخص های جهانی محیط زیست پرداخته، در این جدول که 146 کشور جهان از نظر وضعیت زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی مورد ارزیابی قرار گرفته اند فنلاند، نروژ، اروگوئه، سوئد، ایسلند و کانادا به ترتیب در جایگاه اول تا ششم جهان قرار دارند و کشور ایران با کسب ۸/۳۹ امتیاز بعد از کشورهایی همچون آنگولا، بورکینافاسو، ویتنام، لیبی، چاد و… در مقام ۱۳۲ جهان قرار گرفته است.
بر طبق این آمار، سالانه ۲۰ میلیون تن فاضلاب تصفیه نشده به آب‌های داخلی، دریای خزر و خلیج فارس سرازیر می شود. روزانه بیش از ۴۵ هزار تن زباله در شهر‌های کشور تولید می شود که این رقم به جز تولید زباله در روستاها و بخش صنعت کشور است.
در هر سال دو میلیون تن خاک دچار فرسایش می شود. هر سال حدود ۲/۱ میلیون بشکه نفت معادل ۱۶۰ هزار تن در آب‌های خلیج فارس وارد می شود و روزانه نیز حدود ۶/۲ میلیون بشکه آب مخلوط با نفت خام به دریا می ریزد. ۵۰ درصد پستانداران و ۲۰ درصد پرندگان ایران در معرض تهدید و انقراض قرار دارند و جمعیت حیات وحش حتی در پارک‌های ملی به شدت کاهش یافته است.
حدود ۱۶۳ رودخانه آلوده در کشور شناسایی شده که درصد آلودگی 60 تا 70 عدد از آنها به بالاترین میزان رسیده است.
طبق آمار اعلام شده دیگری در خصوص پوشش جنگلی ایران، در سال ۱۳۴۰ میزان پوشش جنگلی ایران ۱۸ میلیون هکتار و از این میزان ۷/۳ میلیون هکتار سهم جنگل‌های هیرکانی بود، اما هم اکنون کل پوشش جنگلی ایران ۷/۱۲ میلیون هکتار و ۷/۱ میلیون هکتار آن سهم جنگل‌های هیرکانی است. جنگل‌های هیرکانی یکی از منحصربه‌فردترین نوع جنگل‌ها در دنیا هستند که همچون نوار سبزی بر شیب‌های شمالی جبال البرز قرار گرفته و سواحل جنوبی دریای خزر را می‌پوشاند.
این ناحیه از حوالی آستارا در شمال غرب تا حوالی گرگان در شرق ایران ادامه می‌یابد. این جنگل‌ها که از دوران ژوراسیک به جای مانده‌اند، ۷/۳ میلیون هکتار پوشش جنگلی ایران را تشکیل می‌داده که هم اکنون به ۷/۱ میلیون هکتار تقلیل یافته‌اند. به عبارتی ظرف ۴۵ سال، حدود ۳۵ درصد کل پوشش جنگلی ایران نابود شده است.
این آمار در سال های گذشته ارائه شده اما فعالان زیست محیطی و کارشناسان می گویند هم اکنون وضعیت از این هم بسیار خرابتر است.
این در حالی است که از نظر علم زیست شناسی، برای شکل گیری اقلیمی مانند محیط زیست ایران، میلیون ها سال زمان صرف شده است. محیط زیستی که در کمتر از تنها 40 سال در آستانه نابودی کامل قرار گرفته است.
حال زار محیط زیست ایران
مسئولان سازمان حفاظت محیط زیست که متولی دولتی این مقوله در کشور هستند، می گویند اوضاع را تحت کنترل دارند اما شواهد چیز دیگری را نشان می دهند.
معصومه ابتکار، رئیس پیشین سازمان حفاظت از محیط زیست ایران می‌گوید که اکنون “ردپای فقر و وضعیت بد اقتصادی” را در بسیاری از “اتفاقات و بلاهایی” که بر سر محیط زیست می‌آید، می‌توان مشاهده کرد.
ابتکار به خبرگزاری ایلنا گفته که در “وضعیت بحرانی” امروز ایران، محیط زیست هم از “تخریب و نابودی” بی‌نصیب نخواهد ماند.
رئیس سابق سازمان حفاظت محیط زیست همچنین گفته که “رکود اقتصادی و افزایش نرخ بیکاری که به تورم هم منجر شده است، عملا وضعیت را به گونه‌ای رقم می‌زند که بحث محیط زیست در اولویت پایین‌تری قرار می‌گیرد، یعنی عملا داریم به عقب برمی‌گردیم.”
به گزارش خبرگزاری ایلنا، فقر اقتصادی باعث شده که مردم برای فرار از بیکاری و بی پولی از دولتمردان بخواهند که در هر شرایطی، صنایع مخرب و جاده‌های ارتباطی را وارد منطقه زندگی آنها کنند.
به گفته ابتکار وضعیت خلاء فعلی در زمینه توجه به محیط زیست، نتیجه حدود شش سال کم توجهی به موضوعی مانند محیط زیست است و “حال زار” محیط زیست ایران با خرابتر شدن وضعیت اقتصادی بدتر خواهد شد.
بر اساس اصل 50 قانون اساسی “در جمهوری اسلامی، حفاظت محیط زیست که نسل امروز و نسلهای بعد باید در آن حیات اجتماعی رو به رشدی داشته باشند، وظیفه عمومی تلقی می‌گردد. از این رو فعالیتهای اقتصادی و غیر آن که با آلودگی محیط زیست یا تخریب غیر قابل جبران آن ملازمه پیدا کند، ممنوع است.”
این در حالی است که فعالان مدافع محیط زیست، دولت و نهادهای وابسته به آن مانند بنیاد مستضعفان، وزارت نفت، وزارت راه و ترابری و نهادهای نظامی مانند سپاه پاسداران را عاملان اصلی تخریب محیط زیست کشور می دانند.
ایران دارای یکی از متنوع ترین اقلیم های طبیعی در تمام جهان است به گونه ای که از 13 اقلیم شناخته شده در سطح بین الملل، حداقل 11 گونه آن در کشور وجود دارد که از این منظر رتبه اول جهان در اختیار ایران است.
این گزارش به یاد یاسر انصاری کجوری، سردبیرسایت سبز پرس که در سی سالگی جهان را واگذاشت و رفت تقدیم می شود.
