شجاعت اخلاقی دکتر سروش

احمد زیدآبادی
احمد زیدآبادی

دکتر عبدالکریم سروش افزون بر همه ویژگی‌های منحصر به فردش، قادر است اخبار سیاسی روز را همراه با تاملات فلسفی و دلمشغولی‌های علمی و عرفانی دنبال کند.

تا کنون بسیار نظریه پردازان و فیلسوفان و عالمان را دیده‌ایم که چون در حوزه تاملات خود سخن می‌گویند، بسیار به جا و بلیغ می گویند، اما همینکه پا از حوزه تخصص خود فراتر می‌گذارند و بویژه وارد عرصه منازعات سیاسی روز می‌شوند، تحلیلشان به سطح یک عامی غیر هوشمند هم نمی‌رسد.

در عین حال، بسیار کسانی را می‌شناسیم که به دقت خبرهای سیاسی روزانه را دنبال می‌کنند، اما به رغم استعدادشان، عملا از آفرینش آثاری در حوزه‌های  تامل برانگیز فلسفی و علمی باز می‌مانند.

آقای دکتر سروش اما به طرزی حیرت انگیز این دو را آن هم به گونه‌ای موفقیت آمیز به انجام می رساند. همیشه از آخرین خبرهای روز ایران و جهان اطلاع دارد و بر مبنای آنها اظهارنظرهای پخته می‌کند، اما در همان حال، تاملات فلسفی و دینی خود را به طور نظام مند ادامه می دهد و آثار گرانبهایی می‌آفریند.

مصاحبه اخیر جناب سروش با روزآنلاین خود گویای این داوری است.

او وقتی در باره انتخابات ریاست جمهوری سخن می‌گوید، مشخص می‌شود که اظهار نظرها و مواضع کاندیداها را به دقت دنبال کرده و تحلیل دقیقی از رفتار آنها دارد. این مساله از فیلسوفی که احتمالا به زودی مقابله یا کتابی در باب بعد تازه‌ای از معرفت شناسی یا دین شناسی منتشر خواهد کرد، برای من واقعا شگفت انگیز است.

با این حال تا اینجا را شاید بتوان به استعداد خداوندی و سخت کوشی فردی نسبت داد، اما آنچه در مصاحبه ایشان مهم است شجاعت اخلاقی آقای دکتر سروش در مورد اظهار نظر صریح و حمایت از یک کاندیدای مشخص است.

قاعدتا آقای سروش می داند که وقتی در باره مهندس میر حسین موسوی آنگونه داوری می‌کند، بسیاری از شاگردان و نزدیکانش که در ستاد انتخاباتی او مشغول فعالیت‌اند، می‌رنجند و دلخور می‌شوند.

روشن است که بویژه برای یک فیلسوف راحتتر آن است که در مورد امور جاری سیاسی به اظهار نظر کلی بپردازد و وارد تعیین مصادیق نشود، تا نه سبب رنجش کسی شود و نه پیامدهای رفتار مصداق مورد نظر او، دامنش را بگیرد.

خوشبختانه آقای دکتر سروش از اینگونه عافیت طلبی‌ها به دور است و ترجیح می‌دهد که از شیخ مهدی کروبی که وجهه روشنفکرانه نظری ندارد، با شفافیت حمایت کند.

این نوع رفتار آقای سروش برای همه بسیار درس‌آموز است، مایی که می‌کوشیم بدون اظهار سخنی قابل ابطال، با عبارت پردازی‌های کلی و اعلام مواضع سلبی، محبوب قلوب همه طرف‌های یک ماجرای سیاسی باشیم و در نهایت هم هر چه شد، چنان بنماییم که اظهار نظری متین کرده‌ایم و دیگرانی که دقیق و مصداقی و ابطال پذیر سخن گفته‌اند به راه خطا رفته‌اند.

به هر حال، من به نوبه خود، لازم دانستم از این شجاعت اخلاقی آقای دکتر سروش قدردانی کنم. شاید همین شجاعت اخلاقی است که کیهان را از کوره به دربرده و آنچه را که خود سزاوار آن است، به آقای دکتر سروش نسبت داده است.