قا ب ♦ چهارفصل

نویسنده
شهلا گروسی


شاید این کلام که “اگر مرد سخن بودم، نویسنده می شدم” دیگر میان هنرمندان هنرهای تجسمی محلی از اعراب نداشته ‏باشد، خاصه در این زمانه هجوم اطلاعات و بمباران تصویری، باید بدانی که چه می کنی و این آگاهی را با فصاحت به ‏کلام درآوری. اما وبلاگ و وبلاگ نویسی در میان هنرمندان کارتونیست ما پدیده نوظهوری است که به نظر می آید تا ‏حدی از خفقان و فضای بسته کارتون و مطبوعات ایران نشأت گرفته باشد. وبلاگ ها تبدیل شده اند به فضای ابراز ‏وجود کارتونیست ها؛ فضایی که در مطبوعات روز از ایشان دریغ شده است.‏

ghab765_1.jpg


‎ ‎کارتونیست های وبلاگ نویس‎ ‎

وبلاگ نویسی پدیده ای است که در این چهار، پنج سال اخیر میان هنرمندان کارتونیست رواج یافته. نوشتار زیر ‏مروری دارد بر وبلاگ های تعدادی از کارتونیست های مطرح ایرانی.‏

شاید این کلام که “اگر مرد سخن بودم، نویسنده می شدم” دیگر میان هنرمندان هنرهای تجسمی محلی از اعراب نداشته ‏باشد، خاصه در این زمانه هجوم اطلاعات و بمباران تصویری، باید بدانی که چه می کنی و این آگاهی را با فصاحت به ‏کلام درآوری. اما وبلاگ و وبلاگ نویسی در میان هنرمندان کارتونیست ما پدیده نوظهوری است که به نظر می آید تا ‏حدی از خفقان و فضای بسته کارتون و مطبوعات ایران نشأت گرفته باشد. وبلاگ ها تبدیل شده اند به فضای ابراز ‏وجود کارتونیست ها؛ فضایی که در مطبوعات روز از ایشان دریغ شده است. بعضی کارتونیست ها تنها به برپایی ‏نمایشگاهی از آثارشان در فضای اینترنت، اکتفا کرده اند (احمد سخاورز) و برخی دیگر وبلاگ یا سایت خود را به ‏صورت نشریه مجازی کارتون و کاریکاتور درآورده اند (پرشین کارتون). در این میان هستند کارتونیست هایی که تن ‏به وسوسه نوشتن داده و افکار، ذهنیات و علائق خود را در صفحه وبلاگ های شان به کلام درآورده اند.‏

ghab765_2.jpg

شاید نیک آهنگ کوثر قدیمی ترین وبلاگ نویس کارتونیست های ایران باشد. وبلاگ او “یادداشت های یک تبعیدی ‏عصبانی” که البته این یک سال اخیر، کمی خشم اش فرو نشسته و تبدیل به “یادداشت های نیک آهنگ” شده، مجموعه ‏ای است از روزنوشت ها، خاطرات، تحلیل های سیاسی و اجتماعی و البته آثار ااین کارتونیست مقیم کانادا که این چند ‏ساله در وبسایت “روزآنلاین” منتشر می شوند. نیک آهنگ در این وبلاگ، نسبت به تمام اخبار سیاسی، اجتماعی، ‏فرهنگی و حتی ورزشی روز که ذهن اش را غلغلک دهند واکنش نشان می دهد. او معمولاً درباب غامض ترین مسائل، ‏آن هم در حوزه های بسیار تخصصی، نظریات بسیار قاطع و ساده ای دارد که این برخورد بسیاری از مخاطبان را ‏خوش نمی آید. “ حریم خصوصی” یکی دیگر از موضوعات بحث انگیز وبلاگ کوثر در این چند سال بوده، بسیاری او ‏را به خاطر بیان مسائل جنجالی درباره همکاران خود در روزنامه ها، به شکستن این حریم متهم کرده اند. ظاهراً این ‏مفهوم، یکی از دغدغه های ذهنی همیشگی کوثر است که هر از چندی چیزی راجع به محدوده ها و مرزبندی آن با ‏حریم جمعی می نویسد. در هر صورت می توان مطالب متنوع و خواندنی در وبلاگ او یافت؛ از شایعه دوپینگ ‏رضازاده و انتقاد از اصلاح طلبان و آبادگران گرفته تا تعریف از خنکای پاریس و ناله از گرمای رم، که اغلب با همان ‏نثر نیشدار کارتون های کلام دار او تحریر شده اند.‏

ghab765_3.jpg

‏”توکای مقدس” وبلاگ پر طرفدار دیگری است که به “توکا نیستانی” کارتونیست معروف، تعلق دارد. نیستانی که ‏وبسایت جداگانه ای را به نمایش آثارش اختصاص داده “توکای مقدس” را محل پرداختن به سایر دلمشغولی ها و دغدغه ‏های اش کرده است؛ از آخرین کتاب هایی که خوانده تا پاتوق هایی که دوست دارد بنشیند و لیوانی قهوه بنوشد و اگر ‏فضا امن باشد و کافه چی موافق، یکی دو سیگار هم دود کند. نیستانی روشنفکری را بر خلاف باور رسمی دشنام نمی ‏داند و خواندن و اندیشیدن را فضیلت می شمارد آن طورکه بر صدر صفحه وبلاگ می خوانیم: “من می اندیشم پس ‏بیشتر هستم!” آنچه که پست های او را جذاب می کند ریزبینی کارتونیستی و منتقدانه او در پرداختن به روزمرگی ‏هاست. او به سادگی از مهندسین بدسلیقه ای که شلوار رسمی را با جوراب سفید می پوشند یا کافه چی هایی که شأن ‏منوی خود را با چیپس و پنیر پایین می آورند و یا همکاری که خواندن بیست هزار کتاب را ادعا دارد، نمی گذرد. توکا ‏نشان می دهد که برای عمیق دیدن و عمیق نوشتن لازم نیست موضوعی دهان پرکن انتخاب کرد، هنر او تبدیل مسائل ‏ظاهراً پیش پا افتاده به نوشتاری قدرتمند و خواندنی است. یکی از جذابیت های این وبلاگ بخش نظریات بینندگان و ‏جواب های وبلاگ نویس به آنها است. نیستانی برخلاف سایر وبلاگنویس ها که فحاشی و متلک ها را برای نمایش سعه ‏صدر خود بی پاسخ منتشر می کنند، چنین نظریاتی را با همان سبک و سیاق گوینده جواب می گوید که همین، او را از ‏دید برخی، عصبی و پرخاشگو می نمایاند. البته برخوردهای هر از چند گاه او با بعضی کارتونیست ها در ایجاد چنین ‏تلقی بی تأثیر نبوده است. با این حال، نیستانی ثابت کرده که می تواند مخاطبان را جذب کند و بحث انگیز باشد بی آنکه ‏به دام تحلیل های سیاسی، اجتماعی رایج میان وبلاگ نویس ها بیفتد.‏

ghab765_4.jpg

‏”بزرگمهر حسین پور” طراح کمیک استریپ های محبوب هفته نامه چلچراغ، کارتونیست مطرح دیگری است که در ‏این یک ساله سایت اختصاصی “بزی کارتون” را راه انداخته و گهگدار در آن می نویسد. جذابیت عمده سایت “بزی ‏کارتون” همچنان آثار کارتون و کمیک استریپ حسین پور است که مدام به روز می شوند و هنرمندی پویا و پرکار را ‏به نمایش می گذارند بخش وبلاگ اما، همپای کارتونها پیش نمی رود. لحن مطالب حسین پور بین شوخی و جدی، ادیبانه ‏و محاوره ای، متغیر است و به خاطر عدم استمرار، وبلاگ، هویت مستقل و مشخص خود را نیافته اما بزرگمهر در ‏همین چند پست نشان می دهد که اگر بخواهد و وقت بگذارد می تواند وبلاگ نویس موفقی باشد. آخرین نوشته او “مردی ‏روی آسفالت داغ” که به شرح حال تمثیلی وبلاگ نویس می پردازد که در برزخ آینده و گذشته و حال معلق است ‏ساختاری شبیه به کمیک های این هنرمند دارد. هر بخش نوشتار به قابی می ماند و قاب آخر و نقطه اوج را تصادف با ‏اتومبیل می سازد.‏

ghab765_5.jpg

‏”وصیت نامه” عنوان وبلاگ “مسعود شجاعی طباطبائی” کارتونیست خوش ذوق و مسئول خانه کاریکاتور ایران است ‏که به تازگی پا به دنیای مجازی گذاشته و واجد نگاه لطیف و اندکی عارفانه این کارتونیست نسبت به مسائل زندگی است ‏هر چند برخی کامنت گذاران، این نگاه را نوعی تظاهر و در تضاد با موقعیت دولتی و بعضی موضع گیریهای سیاسی-‏فرهنگی شجاعی در این چند ساله دانسته و او را نواخته اند. شجاعی اما، برخوردهای عصبی و بعضاً نا منصفانه بخش ‏نظریات را با متانت و صبر پاسخ می گوید و دیگران را به آرامش دعوت می کند. در وبلاگ این کارتونیست می توان ‏تلفیقی از کارتون ها و نوشته های اش را دید و از علاقه اش به موضوعاتی مثل سینما و کاریکاتور خواند. پست مربوط ‏تصویرسازی های او از فیلم لئون ساخته لوک بسون که با خاطره نویسنده از تجربه تماشای دیگر فیلمهای این کارگردان ‏همراه است از جمله مطالب خواندنی “وصیت نامه” می رود. متأسفانه این وبلاگ در هفته اخیر، توسط فرد ناشناسی ‏‏”هک” شد و کلیه مطالب آن از دست رفت اما شجاعی بار دیگر وبلاگ را راه انداخت و در پستی که به شرح ماوقع می ‏پرداخت “هکر عزیز” را هم با همان لحن آرام و صبور همیشه به دانستن قدر عمر و تلاش در جهت مثبت دعوت کرد.‏

ghab765_6.jpg

‏”وبلاگ نیمه شخصی! جواد علیزاده” نام وبلاگ این کارتونیست کارآزموده و قدیمی مطبوعاتی است که خوانندگان با ‏نثر و نوشتار او از سرمقاله های مجله “طنز و کاریکاتور” آشنا هستند و شاید به همین سبب، کمتر از وبلاگ سایر ‏کارتونیست ها، تازه و غافلگیرکننده باشد. می توان گفت “طنز و کاریکاتور” ترجمان دنیای شخصی و دغدغه های ‏فکری این هنرمند، تا حدی که معذورات و ملاحظات در این دو دهه اجازه داده اند، بوده است. او که در دنیای مجازی ‏اینترنت هم پایبند به این ملاحظات است چیز چندانی در وبلاگ بر محتویات نشریه اش نمی افزاید. بی سبب نیست که ‏وبلاگنویس عنوان با مسمای وبلاگ نیمه شخصی! جواد علیزاده را برگزیده است. کمتر از علائق، روزمرگی ها، ‏تجربیات و خاطرات علیزاده یا اظهار نظرهای صریح و خودمانی در وبلاگ او اثری به چشم می خورد. انگار او ‏ترجیح می دهد فاصله محترمانه ای با مخاطبین نامرئی اش حفظ کند و فضای وبلاگ را برای معرفی هرچه بیشتر ‏نشریه به کار گیرد. کاملاً مشخص است که برای علیزاده، “طنز و کاریکاتور” اصل و مقدم بر همه چیز است حتی ‏زندگی شخصی، پس وبلاگ سایه ای از آن اصل به شمار می آید و بس!‏

ghab765_7.jpg

‏”فرهاد فروتنیان” کارتونیست مقیم هلند، دیگر هنرمندی است که علاوه بر یک سایت مستقل برای نمایش آثارش، ‏وبلاگی هم برای واگویی دغدغه ها و دلمشغولی ها به راه انداخته است. خاطرات گذشته، مشکلات زندگی به عنوان یک ‏مهاجر و اظهار نظر درباب سینما و تئاتر و نقاشی که همه زمینه های کاری فرهاد بوده اند، برخی از مواد خام پست ‏های وبلاگ “لوچ خندان” تشکیل داده اند. جالب این که تلخ ترین موضوعات چون غم غربت در پست های این هنرمند ‏رنگی از شوخ طبعی و طنز به خود می گیرند و روحیه کارتونیستی او را به نمایش می گذارند. مثل پست “هموطنان” ‏که شرح شوخمندانه دیدار او با چند الاغ ایرانی در باغ وحش روتردام و احساس مشترک غم غربت آنها است! نثر ‏فروتنیان نه چندان ادیبانه و نه خیلی محاوره ای، در مجموع بی تکلف و روان است و همین آن را جذاب و خواندنی می ‏کند.‏

وبلاگ های مذکور تنها بخشی از فعالیت وبلاگی کارتونیست های ایرانی است که روز به روز بر تعدادشان افزوده می ‏شود. آیا این اشتیاق روزافزون به دنیای مجازی تنها مقتضای دنیای پیشرفته امروز است یا نشانه یک بحران در فضای ‏کارتون امروز که اینترنت را به تنها مجرای تنفس کارتونیست ها تبدیل کرده؟ جواب هرچه باشد یک چیز مسلم است: ‏می توان از این فرصت نزدیک شدن به جهان شخصی و یگانه هنرمند که در رسانه های سنتی به دست نمی آید سود ‏جست و لذت برد.‏