تحلیلگران مسائل استان سیستان و بلوچستان در مصاحبه با روز، با اینکه از ابعاد امنیتی سفر حسن روحانی به این استان انتقاد می‌کنند، اما بر این باورند که برخی از ویژگی‌های مثبت این سفر، آن را از سفرهای مشابه سایر روسای جمهوری به شرق کشور جدا می‌کند.
حسن روحانی روز چهارشنبه، ۲۷ فروردین در جریان دومین روز سفر خود به استان سیستان و بلوچستان با دیدار و سخنرانی در شهرهای چابهار و زابل، وعده‌های جدیدی برای بهبود وضعیت اقتصادی و امنیتی این استان داد.
او در آخرین روز سفر در جلسه شورای اداری این استان شرکت کرد و به نوشته خبرگزاری ایرنا بعد از این جلسه، در نشستی خبری با اصحاب رسانه استان شرکت و احتمالا پس از آن منطقه را به مقصد تهران ترک کرده است.
پایگاه اطلاع رسانی دولت گزارش کرده که شامگاه چهارشنبه روحانی در پایان سفر خود و قبل از ترک استان طی یک نشست خبری گفت: “بنای دولت بر این است که پیش از سفر تصمیمات و طرح های مورد نظر برای هر استان را در تهران مورد بررسی دقیق قرار داده و آن دسته از تصمیمات که نهایی می شوند در استان اعلام شوند.”
دلایل لغو سخنرانی مولوی عبدالحمید
سخنان روحانی در استادیوم ۱۷ شهریور زاهدان، اظهارات او در جمع ایثارگران و منتخبین و سپس در جمع علما و طلاب و بعد از آن، در جلسه توسعه سرمایه گذاری زاهدان، گفته های او در چابهار و زابل با موافقت ها ومخالفت هایی در میان ناظران اوضاع این استان روبرو شده است.
از مهمترین حواشی سفر روحانی به استان سیستان و بلوچستان، لغو سخنرانی مولوی عبدالحمید، از رهبران اهل سنت ایران و امام جمعه سنی مذهب زاهدان بود که به گفته فعالان بلوچ به علت مخالفت “افراطیون” استان صورت گرفت.
با این حال روحانی نه تنها در مراسم اصلی استادیوم ۱۷ شهریور بلکه در جمع علمای شیعه و سنی استان به سخنرانی مولوی عبدالحمید گوش داد.
فعالان بلوچ می‌گویند دلیل مبرهنی که نشان دهد چه فردی مسبب اصلی لغو سخنرانی مولوی عبدالحمید بوده در دست نیست. اما به گفته حبیب‌الله سربازی، فعال بلوچ در مصاحبه با روز، آنچه واضح است اینکه استاندار، آقای اوسط هاشمی که مسئول برگزاری این جلسه بوده در آغاز برای مولانا عبدالحمید به عنوان سخنران ویژه وقتی تعیین کرده که بعدا بخاطر فشارهای زیاد منصرف شده است.
بسیاری گمانه‌زنی کرده بودند که شاید آیت‌الله عباسعلی سلیمانی، امام جمعه اهل تشیع و نماینده رهبر در امور اهل سنت این استان، باعث لغو سخنرانی مولوی شده، اما در جلسه دیدار رئیس جمهور با علما و طلاب سنی و شیعه که شامگاه سه شنبه برگزار شد این نکته نمود بیشتری پیدا کرد چرا که آقای سلیمانی برای رفع اتهامات و در آغاز سخنرانی خود برای دلجویی در اظهاراتی کوتاه از سخنرانی صرف نظر کرد.
آیت الله سلیمانی امام جمعه زاهدان در این مراسم گفت: “برخی گفته اند که من از سخنرانی مولوی عبدالحمید امام جمعه مسجد مکی زاهدان در ورزشگاه ۱۷ شهریور جلوگیری کرده ام اما این موضوع صحت ندارد و برای اثبات آن از سخنرانی خود صرف نظر می کنم و وقت خود را به دیگر دوستان می دهم.”
هنگامی که مولوی عبدالحمید اسماعیل زهی پشت تریبون قرار گرفت، گفت: “من هیچ گلایه ای از این موضوع نداشتم و وقتی سخنان امیدبخش رئیس جمهور را شنیدم آرام شدم و تمام حرفهایم یادم رفت.”
با این حال عبدالستار دوشوکی، مدیر مرکز مطالعات بلوچستان در لندن می‌گوید: “لغو سخنرانی مولانا و تغییر مجری بلوچ در استادیوم ۱۷ شهریور و عدم اجازه به روشنفکران و فرهنگیان و اهل قلم زاهدان بخصوص در جلسه وزیر ارشاد نشان داد که هنوز افراطیون در استان می‌توانند شیوه برخورد و رفتار آقای رئیس جمهور را هم دیکته کنند.”
حبیب الله سربازی هم بر این باور است که: “مساله لغو سخنرانی مولانا هر چه هست و توسط هر کس صورت گرفته باشد عملا نشان داد که شکاف عمیقی بین افراطیون با نیروهای میانه رو تر وجود دارد که اینگونه بروز کرده است.”
“برخی بلوچ ها اصلا شهروند نیستند”
یکی از حاشیه سازترین اظهارات روحانی در سفر به سیستان و بلوچستان آن بخش از سخنرانی‌اش در زاهدان بود که گفت ما در ایران شهروند درجه دو نداریم؛ موضوعی که فعالان بلوچ و دیگر اقلیت‌ها در ایران آن را رد می‌کنند.
به گفته عبدالستار دوشوکی می‌توان این اظهار نظر را اینگونه تفسیر کرد که منظور آقای روحانی از این سخن به صورت غیر مستقیم این بوده که در استان سیستان و بلوچستان شهروند درجه دوم، بلوچ و اهل سنت وجود دارد و باید این نابرابری رفع شود. چون به گفته او “اگر شهروند درجه دو وجود نداشت ضرورتی نداشت به چیزی که نیست اشاره شود.”
وی می افزاید : “واقعیت این است که در استان شهروندان درجه دو و درجه سه وجود دارند و به عقیده من بسیاری از بلوچ ها هستند که حتی شهروند هم نیستند، به این معنی که از برخی از آنها سلب تابعیت شده و از امکانات دولتی مانند یارانه‌ها محروم هستند.”
در مراسم استقبال از حسن روحانی و هیات همراه او قرار بود یک شهروند بلوچ اداره مراسم را به عهده بگیرد اما به گفته آقای دوشوکی و آقای سربازی “به علت مخالفت افراطیون”، در نهایت از این موضوع نیز صرف نظر شد و یک شهروند غیر بلوچ و اهل تشییع اداره مراسم را به عهده گرفت.
روحانی با “عینک شورای امنیت ملی”
امنیت یکی از اصلی‌ترین محورهای سخنان حسن روحانی در زاهدان، چابهار و زابل بود.
حسن روحانی در زاهدان خطاب به مردم استان سیستان و بلوچستان گفت: “امنیت بر دوش شما مردم این سرزمین است و نیروهای مسلح کمک شما در ایجاد امنیت پایدار در این سرزمین خواهند بود و همه اقوام، طوایف و مذاهب اعم از شیعه و سنی باید برای امنیت این سرزمین دست به دست هم دهند.”
او در زابل هم با تاکید بر اینکه “امنیت استان سیستان و بلوچستان دومین پایه در کنار انسجام و وحدت برای توسعه و پیشرفت این استان است” گفت: “امنیت استان هم باید به دست شما مردم و به دست همه طوایف، قبایل، مرزداران و همه آنهایی که عشق وطن و اسلام و قرآن در دل آنها زنده است حفظ و پایدار بماند.”
روحانی همچنین تاکید کرد که “هیچ کس نباید برای منافع حزبی یا گروهی و تشکل‌های خاص از نام سیستانی، بلوچ یا نام زابلی به نفع حزبش استفاده کند.”
عبدالستار دوشوکی، این بخش از اظهارات روحانی را “مهم و معنادار” توصیف می‌کند و می‌گوید: “مخاطب روحانی به صورت مشخص افراطیون استان به ویژه گروه‌هایی مانند آقای شهریاری بود که همواره می‌خواستند سیستانی‌ها را علیه بلوچ‌ها و تشیع را مقابل تسنن قرار بدهند.”
او با اینحال می‌گوید “سفر آقای روحانی نشان داد مسائل بلوچستان از یک دیدگاه بسیار پیچیده امنیتی برخوردار هستند. آقای روحانی هنوز آن عینک امنیتی را که از دوران ریاست یا دبیری شورای عالی امنیت ملی به ارث برده به چشم دارد.”
او در توضیح این نظراز مراسم استقبال از روحانی در فرودگاه مثال می‌آورد که بر اساس آن نظامیان در ردیف نخست، سیستانی‌های اهل تشیع در ردیف دوم و در آخر نیز مسئولان بلوچ و اهل سنت و نمایندگان مجلس قرار داشتند.
“باید در عمل دید و سنجید”
در جمع بندی نهایی، ناظران بلوچ، داوری در مورد دستاوردهای سفر روحانی به استان سیستان و بلوچستان را مشروط به اجرای وعده هایی می کنند که او در خلال این سفر به مردم داد.
روحانی به ویژه در سخنرانی زابل خود بر رفع بیکاری و توسعه اقتصادی تاکید کرد و گفت برای اینکه استان سیستان و بلوچستان در مسیر توسعه قرار بگیرد و معضلات و مشکلات مردم، بیکاری‌ها و عدم اشتغال ها حل و فصل شود، اولین قدم آن است که همه مردم استان، وحدت، انسجام و یکپارچگی و برادری و اخوت اسلامی را بیش از پیش مستحکم کنند.
او در چابهار هم گفت با اتصال چابهار به شبکه سراسری گاز کشور، وضع این شهرستان برای تبدیل شدن به مرکزی صنعتی، پتروشیمی و فولاد و صنایع معدنی دیگر آماده خواهد شد.
حبیب الله سربازی، فعال بلوچ و مسئول کمپین فعالان بلوچ می‌گوید: “باید در عمل دید چه می شود چرا که تمام روسای جمهور پیشین در سفرهای استانی خود این نوع وعده ها را داده بودند.”
عبدالستار دوشوکی اما می‌گوید:“در مجموع با توجه به این امر که در گذشته به هنگام سفر ٰروسای جمهور علاوه بر استاندار و نماینده ولی فقیه یکی از افراطون مانند شهریاری در کنار او بودند اما این بار مولوی عبدالحمید به همراه او بودند نکته مثبتی است”.
این تحلیل گر مسائل بلوچستان می افزاید: “مردم به امید اینکه قرار است نگاه تبعیض آمیز بر طرف شود به آقای روحانی رای دادند و برخی از آنها هنوز امیدوارند. سخنان ایشان مخلوطی بود از وعده هایی فراوان، اما در عین حال همان حرف‌ها را زدند که روسای جمهور قبلی هم زده بودند. باید در عمل دید و سنجید.”
