انقلابیون نیمکت نشین

تاماس اردبرینک

دو سال پیش فعالین ایرانی از رسانه های اجتماعی برای سازماندهی تظاهرات میلیونی ضد دولتی استفاده کردند.  ولی اکنون، فعالین می گویند آزادی بی انتها که در زندگی آنلاین وجود دارد آنها را از دنیای واقعی جدا کرده است.

بسیاری ازپزشک ها، هنرمندان و دانشجویانی که تظاهرات سال 2009 را سازماندهی کردند، به عوض راهپیمایی در خیابان، اکنون به بازی هایی نظیر فارم ویل می پردازند و یا عکس های ارسال شده توسط دوستان مجازی خود را نگاه می کنند و بحث های سیاسی خود را به رسانه های اجتماعی نظیر فیس بوک محدود ساخته اند.

یک هنرمند 39 ساله ایرانی که اکثر روزهای خود را با دو کامپیوتر لپ تاپ با 1300 دوست مجازی خود می گذراند می گوید: “ما به انقلابیون نیمکت نشین بدل شده ایم که از خطرات دنیای واقعی احتراز می کنیم. دنیای مجازی ما مثل یک میهمانی بدون قاعده است که ما را کاملا سرگرم می کند.”

این هنرمند زن می گوید فقط از اسم کوچکش، ژینوس، استفاده می کند تا از پی گیری حکومت  در امان بماند. او می گوید در تظاهرات ماه فوریه شرکت کرده بود ولی بعدا پی برده بود که تمام دوستان او در پای اینترنت مانده بودند و خبر اعتراضات را در محیطی امن از خانه  خود ارسال می کرده اند.

سکوت خیابان های تهران را بیش از هر چیز باید ناشی از سرکوب وحشیانه دولت به دنبال انتخابات سال 2009 دانست. دهها معترض کشته شدند، صدها نفر دستگیر شدند و بسیاری به زندان های طولانی مدت محکوم شدند. از آن زمان به بعد منتقدین دولت ترجیح دادند خشم خود را در خفا بیان کنند.

ولی بسیاری از ایرانیان اعتراف می کنند که بطور روزافزونی به سوی دنیای مجازی کشیده شده اند، چرا که این دنیا راه های غیر قابل تصوری را برای ابراز عقیده و بیان در اختیار می گذارد که در کشوری که دست در دست گذاشتن پسران و دختران و راه رفتن در خیابان ممکن است به دستگیری و وارد کردن اتهام روابط نامشروع منتهی شود، مفر مناسبی به شمار می آید.

دولت ایرانی سعی کرده است دسترسی به فیس بوک را بعد از پیروزی بحث برانگیز مجدد محمود احمدی نژاد در انتخابات سال 2009 قطع کند. سازماندهنگان تظاهرات از قدرت و سرعت رسانه های اجتماعی برای به حرکت در آوردن جمعیت استفاده کرده بودند. در نهایت، مقامات موفق شدند اعتراضات را ساکت کنند ولی تنوانستند نارضایتی عمیق طبقه متوسط شهری را فرو نشانند.

ایرانی ها از نرم افزار های خاصی برای فرار از سانسور و مسدود کردن وب سایت هایی نظیر فیس بوک، توئیتر، بادو و امثال آن استفاده می کنند. بر اساس آمار جهانی اینترنت کشور ایران بزرگترین جامعه فیس بوک را در خاورمیانه دارد و بیشترین درصد افراد مرتبط با شبکه اینترنت را در منطقه دارد.

ایرانی ها در اینترنت آن بخشهایی از زندگی خود را به نمایش می گذراند که می باید آن را از جامعه و دولت مخفی کنند. عکس هایی از میهمانی های زیر زمینی، دختران مو رنگ کرده بدون روسری و زوج هایی که در سواحل ترکیه جست و خیز می کنند، همه بیان زندگی اجتماعی ایرانیان است.  همه این شواهد نشان دهنده تحولات و روند سریع مدرن شدن جهموری اسلامی طی دهه اخیر است؛ تحولاتی که روحانیون، انقلابیون و بسیاری از خانواده ها از درک آن عاجز هستند.

بهار رضایی، یک شاعر، مدل و طراح انیترنتی می گوید: “در دوره ای کمتر از 10 سال ایرانی ها از شکستن تابو به شکستن همه چیزرسیدند.” در نظر او، رسانه های اجتماعی درایران بیانگر جامعه ای است که درک عمیقی از دنیا دارد ولی تحت حکومتی زندگی می کند که بر اساس سنت اداره می شود.

رضایی، طراحی بلند قد 25 ساله که یکی از لباس هایی که خود طراحی کرده بر تن دارد می گوید: “دولت ما انحصار تمام ارزش ها را دراختیار دارد؛ در نتیجه هر کس که مثلا نوشابه الکلی می نوشد، یا نوعی از مواد مخدر مصرف می کند یا با کسی قبل از ازدواج رابطه جنسی برقرار می کند، احساس تمرد می کند.”

بسیاری از عقاید ارسال شده در رسانه های اجتماعی ایران نشان از آن دارد که  برای آنهایی که بخش اصلی تظاهرات اعتراضی سال 2009 را تشکیل می دادند، زندگی هنوز آنقدر راحت است که به ریسک کردن آن و پیوستن به حرکت اعتراضی، نظیر آنچه در کشورهای خاورمیانه در ماههای اخیر رخ داد، نمی ارزد.

عباس عبدی، تحلیلگری که سیاست های دولت را نقد می کند می گوید: “مردم گزینه قابل قبولی را در برابر رهبران فعلی نمی بینند وشکم آنها هم سیر است. آنها سعی می کنند به زندگی خودشان بپردازند.”

ژینوس می گوید تغییرات در خیابان اتفاق نمی افتد بلکه در فضای مجازی رخ می دهد. او به بحث های باز و داغ در سیاست، روابط اجتماعی و سایر مسائل حساس ایرانی های در رسانه های اجتماعی اشاره می کند. به عنوان مثال، خواهر او که خود را در چادر بی شکلی پیچده است در اینترنت کشف کرد که سه تن از آشنایان او همجنس گرا هستند. همجنس گرایی در ایران یک تابو محسوب می شود ولی در جوامع شهری بطور روزافزونی مورد پذیرش قرار گرفته است.

ژینوس می گوید: “این موضوع را در زندگی واقعی چگونه می توانستیم کشف کنیم؟” او می گوید فرهنگ ایرانی، راز ها را در زیر قالی پنهان می کند ولی واقعیت های مجازی به سختی قابل کتمان هستند. ژینوس می گوید با استفاده از رسانه های اجتماعی نسل جدیدی از ایرانیان آنلاین ایجاد شده است که یاد گرفته است چگونه با سرعت وارد گفتگو شود و ابراز عقیده کند و چگونه به سازش برسد.

او گفت: “ممکن  است که ما الان به تظاهرات نپردازیم؛ ولی قطعا در حال برداشتن اولین قدم های دموکراسی در فیس بوک هستیم.”

منبع: واشنگتن پست- 14 ژوئن