خبرگزاری‌های حکومتی به نقل از نمایندگان استان سیستان و بلوچستان در مجلس گزارش کرده‌اند که نزدیک به ۴ هزار و ۵۰۰ “تبعه ایرانی” در این استان شناسنامه ندارند و به همین دلیل از بسیاری حقوق شهروندی محروم اند.
خبرگزاری مهر روز شنبه، ۱۵ شهریورماه، گزارش کرده که در دهه‌های گذشته دلایلی مانند “نبود نمایندگی ثبت احوال در نقاط دور افتاده، دوری از مرکز شهرستان، نبود راه‌های دسترسی روستاها، بی‌سوادی و ناآگاهی از مزایای شناسنامه، زایمان در منزل یا بیابان، کمبود درآمد” و مشکلات مشابه موجب شده تا هزاران نفر در سیستان و بلوچستان از داشتن مدرک قانونی و سند هویتی محروم شوند.
به گفته نماینده چابهار در مجلس هم اکنون “بیش از ۴ هزار و ۵۰۰ نفر در سیستان و بلوچستان فاقد شناسنامه هستند و حتی با گذشت ۵۰ سال از عمر خود و داشتن زن و بچه ونوه مدرکی دال بر ایرانی بودن خود ندارند.”
این افراد که اکثرا در شهرستان نیکشهر در جنوب سیستان و بلوچستان زندگی می‌کنند از حق و حقوق قانونی از جمله بیمه، دریافت یارانه، حساب بانکی، دریافت گواهینامه و حتی دریافت سوخت نیز محروم هستند.
شناسنامه به عنوان اصلی‌ترین مدرک هویتی در ایران در کنار کارت ملی برای برخورداری شهروندان از خدماتی نظیر دریافت یارانه، بیمه و تحصیل در مدارس ضروری است.
مهر در گزارش خود نوشته است بسیاری از این افراد به دلیل اینکه مدرکی برای اثبات ایرانی بودن ندارند حتی المقدور سعی می‌کنند از محل سکونت خویش در روستاها خارج نشوند زیرا خروج و دستگیری توسط نیروهای انتظامی بدون شک آنها را با دردسر جدی مواجه می‌کند.
بر اساس این گزارش کودکانی که به دلایل عمده نظیر فقر فرهنگی، فقر اقتصادی و نداشتن اسناد هویتی از تحصیل بازمانده‌اند و نمی‌توانند تحصیل کند و “به ناچار تن به کار می‌دهند.”
محمد شاهوزایی، بخشدار تلنگ در جنوب سیستان و بلوچستان با بیان اینکه بسیاری از مردم روستاهای این بخش از داشتن شناسنامه، سواد و حقوق قانونی محروم هستند گفته است: “شاید در قرن بیست و یکم زندگی افرادی از این نوع برای عموم مردم باور پذیر نباشد اما باید اذعان داشت فاقدین شناسنامه به روش انسان‌های اولیه زندگی کرده و در بیابان به دور از هر نوع امکانات و خدمات زیست می‌کنند.”
یعقوب جدگال، شهرستان‌های چابهار، نیکشهر، کنارک و قصرقند را به دلیل “همجواری با دو کشور افغانستان و پاکستان و تردد و سکونت افراد بیگانه در این استان” از جمله عواملی دانسته که “از گذشته تاکنون باعث کم ثبتی و دیرثبتی وقایع مرگ و میر، ازدواج و ولادت شده است.”
اما خبرگزاری تسنیم به نقل از رئیس سازمان ثبت احوال کشور از برطرف شدن مشکل فاقدین شناسنامه در جنوب استان سیستان و بلوچستان خبر داده و نوشته است: “کمیته‌ای برای رفع مشکلات این افراد تشکیل شده که از ابتدای سال جاری فعالیت خود را آغاز کرده است.”
در ارتباط با افراد فاقد شناسنامه در استان سیستان و بلوچستان گزارش شده که به دلیل همجواری این استان با کشورهای پاکستان و افغانستان، احتمال می‌رود برخی اتباع این کشورها با سکونت در ایران به دنبال اخذ تابعیت ایرانی باشند و همین نیز مسئولان را در برخورد با درخواست دهندگان شناسنامه سختگیر کرده است.
رضا راحت‌دهمرده، مدیر کل ثبت و احوال سیستان و بلوچستان توضیح داده که “وظیفه ثبت احوال تشکیل پرونده برای افراد فاقد شناسنامه و مشکوک تابعین است اما بررسی میدانی در رابطه با مشخص شدن هویت و تابعیت این افراد از طریق مراجع ذیصلاح انجام می شود.”
بنا بر آمار سازمان ثبت احوال کشور در حال حاضر جمعیت ایران ۷۷ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر و آمار جمعیتی استان سیستان و بلوچستان نیز ۲ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر است.
استان سیستان و بلوچستان در سال‌های گذشته در میان شاخص‌های مربوط به بهداشت و سلامت، از جمله بالاترین آمار مرگ و میر مادران و فرزندان، بالاترین سرانه مرگ و میر کشور و همچنین بالاترین درصد سوء تغذیه را داشته است.
حسن روحانی رئیس جمهوری اسلامی سال گذشته طی سخنانی در استادیوم ۱۷ شهریور زاهدان “سیستان را سرزمین اسطوره‌های تاریخی و بلوچستان را صاحب کهن ترین فرهنگ ایرانی” دانست و گفت: “برخی فکر می‌کنند سیستان و بلوچستان یعنی محرومیت، یعنی طوفان های شن، یعنی استان‌های ناامن. این چهره، چهره واقعی استان بزرگ سرزمین ایران نیست.”
