پریسا حاتمی
روزنامه کیهان در ماه‌های اخیر بر شدت انتشار اخبار نادرست افزوده است و بخصوص صفحه 2 این روزنامه در هیچ روزی در هفته‌های اخیر بدون انتشار دست‌کم 2-3 خبر ساختگی یا مخدوش، زیر چاپ نرفته است.
این رویکرد که در عرصه داخلی بیش از هرکسی دامن اصلاح‌طلبان و منتقدان دولت را می‌گیرد، چندی پیش به سوی عربستان نشانه رفت و با متهم کردن این کشور به جاسوسی از ایران برای اسرائیل خشم این کشور را برانگیخت. انتشار خبری دروغین به نقل از یک منبع اسرائیلی در کیهان، باعث شدکه سفارت عربستان در جوابیه‌ای، این روزنامه اصولگرا را عامل جعل و دروغگویی توصیف کند.
گذشته از موارد اتهامات خارجی، بررسی‌های خبرنگار “روز” نشان می‌دهد که انتشار خبرهای کاملا جعلی و دروغ علیه منتقدان دولت در چند ماه اخیر در روزنامه کیهان شدت گرفته؛ به طوری که تنها در خصوص نقل‌قول‌های مخدوش و مجعول از “روزآنلاین”، تعداد این اخبار جعلی به 14 مورد در دو ماه اخیر - یعنی هر 4 روز یک دروغ - می‌رسد.
هفته گذشته سفارت عربستان در تهران با ارسال جوابیه‌ای برای روزنامه کیهان، به خبرسازی ضد دیپلماتیک کیهان واکنش نشان داد و با تکذیب صریح، “خبر ویژه” این روزنامه علیه عربستان را “غلط و جعلی” خواند و انتشار آن را به معنای دخالت ایران در امور داخلی عربستان دانست.
در خبر کیهان، با استناد به یک منبع اسرائیلی، سفارت عربستان به جاسوسی برای آمریکا و اسرائیل متهم شده و خبرنگار “العربیه” نیز به عنوان جاسوس معرفی شده بود. این خبرنگار به فاصله چند هفته پس از انتشار خبر مذکور در کیهان، از تهران اخراج شد.
جعل اخبار و مصاحبه‌های روز
روزنامه کیهان که سابقه غیر قابل انکاری در استفاده از گفته‌ها و نگفته‌های فعالان سیاسی و مدنی - با نقل بریده بریده و درآمیختن آنها به جعل و دروغ - علیه آنها دارد، در ماه‌های اخیر حجم قابل توجهی از ستون “اخبار ویژه” خود را به همین رویکرد اختصاص داده و بخصوص در زمینه اخبار انتخاباتی، رکورد جدیدی از جعل از خود به جا گذاشته است.
به گزارش خبرنگار “روز” در دو ماه اخیر، فقط در خصوص نقل‌قول‌های صورت گرفته از این سایت، در صفحه 2 روزنامه کیهان بالغ بر 14 خبر مجعول و دستکاری‌شده دیده می‌شود؛ یعنی به طور متوسط، هر 4 روز یک نقل قول دروغین.
به ویژه، با اعلام کاندیداتوری کروبی و آغاز تلاش‌های گروه‌هایی از اصلاح‌طلبان برای ترغیب محمد خاتمی و عبدالله نوری به نامزدی در انتخابات، خبرسازی‌های کیهان و متحدان اصولگرایش علیه جناح مستقل از قدرت شدت گرفته و در دو هفته اخیر، در هیچ روزی این روزنامه بدون انتشار لااقل یک خبر علیه خاتمی و یک خبر دیگر در راستای ایجاد شکاف بین کروبی و اصلاح‌طلبان، زیر چاپ نرفته است.
جدیدترین نمونه از نقل‌قول‌های دستکاری‌شده و مخدوش کیهان از روزآنلاین، مربوط به اظهارات احمد زیدآبادی در خصوص امکان و لزوم دعوت از عبدالله نوری است که در صفحه 2 کیهان دیروز (دوشنبه 18 شهریور ماه) به چاپ رسید. از جمله موارد دستکاری کیهان در این خبر، می‌توان به معرفی سازمان ادوار تحکیم به عنوان ”شاخه شبه دانشجویی نهضت آزادی”، نقل کاملا مقطع و بریده سخنان زیدآبادی با جهت‌گیری نزدیکی به آمریکا و نیز به‌کارگیری تیتر “دخیل یا حضرت بوش!” اشاره کرد.
اما اگر روزآنلاین و دیگر رسانه‌ها و فعالان اصلاح‌طلب نتوانسته‌اند و نمی‌توانند حتی صدای اعتراض خود نسبت به این دروغ‌پردازی‌ها را به گوش مخاطبان مطبوعات برسانند و یا تکذیبیه خود را در کیهان منتشر کنند، سفارت عربستان چند روز پیش این کار را کرد و کیهان را به چاپ جابیه خود وادار کرد؛ هرچند باز هم گردانندگان کیهان از موضع خود عقب‌نشینی نکردند و مسئولان سفارت عربستان را به “نفهمیدن اصل خبر” متهم کردند.
کیهان، چالشی برای دیپلماسی ایران
حسین شریعتمداری، نماینده رهبر جمهوری اسلامی و مدیرمسئول روزنامه کیهان، که سال گذشته هم با ادعای عجیب خود درباره بحرین باعث دردسر دستگاه دیپلماتیک جمهوری اسلامی شده بود که در نهایت با عذرخواهی منوچهر متکی وزیر امور خارجه از ولیعهد بحرین رفع و رجوع شد، این بار هم با انتشار خبری علیه عربستان، خشم سفارت این کشور را برانگیخت.
روزنامه کیهان که با وجود وابستگی به دولت، همیشه ادعا می‌کند گزارش‌هایش به عنوان یک رسانه مستقل در محافل سیاسی و رسانه‌ای منطقه بازتاب دارد، بارها برای دستگاه رسمی دیپلماتیک کشور مشکل‌ساز شده است. موضع‌گیری‌های خلاف مواضع نظام در خصوص مسائل منطقه‌ای، انتشار اخبار نادرست و جعلی درباره رخدادهای مربوط به اروپا و آمریکا، تهدیدهای مکرر علیه کشورهای عربی و غربی دوست و ترغیب دولت به خروج از NPT از جمله مطالب کیهان بوده که در سال‌های اخیر این روزنامه را به چالشی برای دیپلماسی کشور تبدیل کرده است.
جالب اینجاست که کیهان که همیشه مطبوعات مستقل از حکومت را به خاطر درج خبر یا گزارش به نقل از منابع غربی محکوم کرده، این بار خود خبر دروغینی را از یک منبع اسرائیلی نقل کرده است. ظاهرا این منبع یک سایت اینترنتی به نام “فیلکا” است که ویژه‌نویس کیهان آن را “سایت اطلاعاتی رژیم اشغالگر قدس” توصیف و با این حال خبر آن علیه عربستان را در صفحه 2 روزنامه درج کرده است.
روزنامه سعودی الریاض در شماره روز شنبه خود در واکنش به خبرسازی کیهان، نوشت: “سفارت عربستان سعودی در تهران، گزارشی را که روزنامه کیهان چاپ ایران به نقل از یک وبگاه اسرائیلی در باره نقش این سفارت منتشر کرده بود، شدیدا تکذیب کرد و آن را یک ادعای دروغ برشمرد.“
شریعتمداری یک سال پیش هم با انتشار یادداشتی مبنی بر اینکه بحرین یکی از استان‌های ایران است، خشم بسیاری از کشورهای عربی را برانگیخت و باعث شد که پرچم ایران در بحرین به آتش کشیده شود. در پی آن یادداشت که به عنوان نظر نماینده رهبر جمهوری اسلامی در رسانه‌ها بازتاب یافت، سفیر ایران در بحرین تغییر کرد و امیر بحرین نیز حاضر نشد متکی وزیر امور خارجه ایران را که برای عذرخواهی به بحرین سفر کرده بود، به حضور بپذیرد. در نهایت متکی مجبور شد در دیدار با ولیعهد بحرین، اعلام کند که نوشته کیهان، موضع رسمی ایران نیست و از نظر دولت، محکوم است؛ تا بدین ترتیب ماجرا فروکش کند.
اکنون خبر ویژه روزنامه کیهان که در آن عربستان به جاسوسی برای آمریکا و اسرائیل متهم می‌شود، گاف جدید کیهان در این عرصه است که با تکذیب سفارت عربستان و سپس اخراج خبرنگار العربیه، در حال تبدیل شدن به یک چالش دیپلماتیک جدید برای ایران است.
خبر اسرائیلی در کیهان
در خبر کیهان که در صفحه 2 روزنامه مورخ 19 مرداد منتشر شده بود، به نقل از این منبع اسراییلی آمده بود: ”سعودی ها اخیرا از طریق کیف دیپلماتیک توانسته اند مقادیری سیستم جاسوسی همراه و ثابت وارد تهران کرده و اقدام به جمع آوری اطلاعات و ارسال آن در قالب گزارشات امنیتی به بندربن سلطان مشاور عالی امنیت ملی پادشاه عربستان وابسته به احزاب سیاسی نموده اند.“
نویسنده کیهان سپس افزوده بود: “این سایت اطلاعاتی مدعی شد که سفارت عربستان در تهران همچنین اقدام به ارتباط گیری با برخی شخصیت های ایرانی از طریق برگزاری مجالسی به مناسبت های مختلف در منزل سفیر کرده و خبرنگار شبکه خبری العربیه وابسته به سرویس امنیتی عربستان نیز در پوشش کار خبرنگاری نقش رابط بین سفارت عربستان و شخصیت های هدف را در ایران ایفا می کند. به گونه ای که این خبرنگار اخیرا به عربستان فرا خوانده شد و پس از طی دوره ای ویژه مجددا به تهران بازگشته است.“
در ادامه خبر کیهان نیز تاکید شده بود که: “اینگونه تحرکات از سوی سفارت عربستان قابل تامل و درخور پیگیری است.“
سفارت عربستان متوجه نشده است
اما سفارت عربستان در هفته گذشته پاسخی برای کیهان ارسال کرد که به همراه جواب مجدد کیهان با این عبارات آغاز شد: “… سفارت پادشاهی عربستان که ظاهراً متوجه اصل خبر نشده است جوابیه زیر را ارسال داشته است که متن جوابیه سفارت و توضیح کیهان درپی می آید…“
سفارت عربستان سعودی در تهران، در جوابیه خود آورده است: “سفارت پادشاهی عربستان سعودی در جمهوری اسلامی ایران مراتب تأسف خود را ابراز می نماید و متأسف از اینکه روزنامه شما اقدام به نشر خبرهای غلط و جعلی نموده است که با کار سفارت که همواره سعی بر پیشبرد مناسبات دوجانبه بین دو کشور و سعی بر تحکیم و تعمیق آن و خدمت برای مصالح مشترک دو کشور در دو سطح رسمی و ملتی، کاملاً منافات دارد.“
در ادامه این جوابیه، تصریح شده است: “همچنین این سفارت مایل است توضیح و تأکید نماید که مهمترین اصل سیاست خارجی پادشاهی عربستان سعودی مبنی بر عدم دخالت در امور داخلی کشورهای دیگر و عدم اجازه به دیگران برای دخالت در امور متعلق به خود می باشد، تأکید می نماید.“
در جواب این جوابیه، کیهان باز ادعا کرد که سفارت عربستان متوجه اصل خبر نشده و اضافه کرد: “امیدواریم سفارت عربستان در خبر کیهان توجه بیشتری کنند تا از سوءتفاهم پیشگیری شود.“خبر نویس کیهان اما ننوشته بود که اصولا چرا خبری به این مهمی از منبعی اسراییلی نقل شده و علت نقل آن چه بوده است.