یاشار سعیدی
در حالی که با کاهش دمای هوا در شهرهای مختلف کشور، تقاضا برای دریافت شیر یارانه ای افزایش یافته، عدم توزیع مناسب این فرآورده لبنی مردم را با مشکل مواجه ساخته است.
با اینکه سالهای متمادی است که شیر به صورت یارانه ای در کشور توزیع می شود، اما کمبود و توزیع نامناسب آن همچنان مصرف کنندگان را دچار دردسر ها می کند. کم نیستند مردمی که در این روزهای سرد زمستانی مجبورند ساعتها در صف خرید تنها یک پاکت شیر یارانه ای بمانند. البته این مشکل طبقات کم درآمد است والا آنهایی که از وضع مالی بهتری برخوردارند هم از شیر بهتری استفاده می کنند و هم مجبور نیستند در صف بمانند.
صف های یک ساعته
یکی از شهروندان که هر روز مجبور است در صف دریافت شیر بماند به روز می گوید: “هر بار که مسئولان قصد کرده اند معضل کمبود شیر یارانه ای را سر و سامان دهند کاری کرده اند که چشمش هم کور شده است و اقشار بیشتری از دسترسی به این ماده غذایی محروم شده اند.”
وی توزیع صبح و عصر هریک از شرکت های متولی تولید و پخش شیر را نمونه ای از اقدامات اخیر اقتصادی می داند که به سرگردانی و معطلی منجر شده است: “بسیاری از خانواده ها در صف شیر یارانه ای می ایستند چرا که شیرهای پاستوریزه فروش آزاد حداقل 2 برابر گران تر است.”
مهین موسوی، خانه دار که در مقابل یکی از فروشگاه های عرضه کننده شیر یارانه ای با او برخورد می کنیم، می گوید: “هر روز حداقل باید یک ساعت در صف بمانم تا یک پاکت شیر نصیب ام شود.” وی می افزاید: “در سال های اخیرتعداد فروشندگان و سهمیه های آنان در مناطق مختلف شهر کمتر و این موضوع سبب سرگردانی مردم شده است.”
فاطمه ـ ع خانم جوانی که از ساعت 6 صبح برای تهیه شیر از خانه بیرون آمده و 2 ساعت در صف بوده است در گفتگو با روز می گوید: “هر روز به خاطر فرزندان کوچکم مجبورم از ساعت 6 صبح از خانه بیرون بیایم و هر روز هم نگران هستم که آیا موفق به دریافت شیر خواهم شد یا نه¬. ” وی می افزاید: “تعجب می کنم مسئولان ما که مرتب از توزیع عادلانه ثروت و رفاه سخن می گویند، چرا در این زمینه کاری نمی کنند. آنچه ما در توزیع شیر یارانه ای مشاهده می کنیم نوعی بی عدالتی در حق اقشار آسیب پذیر جامعه است.”
فروش اجباری مواد غذائی
یکی دیگر از مشکلات مردم در ارتباط با تهیه شیر یارانه ای، عدم دقت و نظارت کافی بر توزیع و عرضه این کالا است. به همین علت بسیاری از فروشندگان از این مازاد تقاضا سوء استفاده می کنند و به طور مثال شیر یارانه ای را به همراه دو یا چند کالای غیرضروری دیگر به خریداران عرضه می کنند.
“حسین اسدی” در این باره به روز می گوید: “در برخی از مواقع فروشندگان شیر یارانه ای، کالاهای دیگری نظیر دوغ یا خامه را در کنار شیر یارانه ای به صورت اجباری به خریداران عرضه می کنند.” به گفته وی همچنین اغلب عاملان توزیع شیر یارانه ای این کالارا به مشتریان خاص خود می دهند و افراد عادی مجبورند شیر آزاد را با 2 برابر قیمت تهیه کنند. به گفته وی با وجودی که شیر نقش عمده ای در تامین سلامت افراد دارد و در رسانه ها بر مصرف این ماده غذایی مقوی تاکید می شود اما به علت در دسترس نبودن شیر یارانه ای و گران بودن شیرهای آزاد، این کالا جای مناسبی در سبد تغذیه مردم ندارد.
گفته های فروشندگان
در مقابل یکی از کسبه توزیع کننده شیر یارانه ای می گوید: “ سهمیه شیر تحویلی به اصناف و توزیع کنندگان اصلا جوابگوی نیاز شهروندان نیست و تنها 10 درصد متقاضیان موفق به خرید شیر یارانه ای می شوند.” وی معتقد است: “به هر اندازه که به ما شیر یارانه ای تحویل دهند برای فروش آن آمادگی داریم ولی شرکت های تامین کننده شیر یارانه ای سهمیه محدودی به ما می دهند.”
یکی دیگر از فروشندگان شیر یارانه ای نیز تاکید می کند: سهمیه شیر یارانه ای اندک است و مردم با نارضایتی به خانه های خود باز می گردند.” به گفته “وحیدی” با 40 پاکت شیر یارانه ای باید جوابگوی یک محله باشم واین ممکن نیست. به نظر این فروشنده با طرح ها و فکرهای ابتدایی نمی شود معضل چندین ساله شیر یارانه ای را رفع کرد.
مسوولان چه می گویند؟
معاون امور دام سازمان جهاد کشاورزی یکی از استانهای کشور که مایل نیست نامش ذکر شود دراین باره می گوید: “افزایش نیافتن میزان یارانه شیرتوسط شورای اقتصاد باعث کمبود شیر در استانهای شمالی کشور شده است.”
وی می افزاید: “سهمیه شیر یارانه ای هر استان توسط کمیته ملی شیر خانوار که متشکل از نمایندگان وزارتخانه های بازرگانی، رفاه و تامین اجتماعی ، جهاد کشاورزی و سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور است براساس اعتبار مصوب شورای اقتصاد تعیین و ابلاغ می شود.”
به گفته وی اما به علت افزایش نیافتن میزان یارانه شیرتوسط شورای اقتصاد، پیگیری های انجام شده برای افزایش سهمیه شیر بی نتیجه مانده و اعلام شده است “تا میزان یارانه شیرتوسط شورای اقتصاد افزایش نیابد، تغییری در میزان سهمیه شیر یارانه ای ایجاد نخواهد شد”. وی اضافه می کند: “با توجه به میزان تولید شیر، فرآوری و حمل آن به خارج ، ما کمبود شیر تولیدی نداریم ولی مشکل اصلی ما کمبود سهمیه شیر یارانه دار است.”
او با اشاره به دلایل کمبود شیر یارانه ای می گوید: “از علل کمبود شیر می توان به واقعی نبودن سرانه تعیین شده، ارتقای فرهنگ مصرف شیر، استقبال شهروندان از محصولات لبنی پاستوریزه و … اشاره کرد.” به اعتقاد وی نبود نظارت دقیق بر عاملان فروش شیر یارانه ای که برخی از آنها شیر را مخفی می کنند و به طرق غیرقانونی به فروش می رسانند نیز از عوامل کمبود شیر یارانه ای است. همچنین بالابودن قیمت عرضه خرده فروشی شیر خام نسبت به قیمت شیر یارانه ای از دیگر دلایل تقاضای زیاد برای این محصول است.
توزیع نامناسب
به گفته مسوولان اداره نظارت بر کالا، 90 درصد شکایات مردمی نسبت به فروش کالاها را شکایت از عرضه کنندگان شیر یارانه ای تشکیل می دهدکه این رقم به خوبی گویای مشکلاتی است که بر سر تهیه این ماده مغذی وجود دارد.
یکی از مسوولین اداره نظارت بر توزیع کالا و خدمات سازمان بازرگانی به اهمیت نظارت برتوزیع این کالای یارانه ای اشاره می کند و می گوید: “این شبکه گسترده کار نظارتی سنگینی را می طلبد و کنترل آن هم بسیار مشکل است لیکن در شرایطی که تقاضا فوق العاده بالا و عرضه بسیاراندک است طبیعی است که برخی افراد به یک سری تخلفات دامن می زنند.”
وی می افزاید: “تیم های خاصی صرفا برای نظارت بر عرضه و توزیع شیر انتخاب شده اند که از صبح تا شب در سطح شهر و مراکز توزیع حضور دارند و تخلفات را به طور مرتب گزارش می کنند. علاوه براین تیم ها، گزارش های مردمی و تماس های آنان با ستاد خبری سازمان هم پیگیری می شود. به طور میانگین در ماه 50 پرونده تخلف برای عوامل توزیع شیر یارانه ای در بازرگانی تشکیل و در هیئت های رسیدگی به تخلفات صنفی سازمان رسیدگی می شود.”
برغم این “رسیدگی ها”مشکلات همچنان به قوت خود باقیست. و چنین است که شهروندی می گوید: “وقتی نمی توانند داستان توزیع شیر را سامان دهند، دیگر معلوم است که بقیه مشکلات در چه وضعی قرار دارند.”