اوخنیا کوپل
کتاب “سهم من” پس از گذر از مرز سانسور و انتشار چاپ بیست وهفتم به زبان فارسی، به اسپانیا رسید. این کتاب دوران انقلاب اسلامی را از منظر فمینیستی مورد بررسی قرار داده.
پرینوش صنیعی در آغاز شورش ها که به وقوع انقلاب اسلامی در ایران منجر شد، ۳۰ سال داشت. این جامعه شناس و روانشناس روی تز دکترایش در ایالات متحده کار می کرد، ولی شرایط باعث شد تا به وطن خود بازگردد. او با اشاره به فضای انقلابی تهران در آن دوران می گوید: “تمامی امیدها به تدریج به یأس تبدیل شدند. زنان متحمل محدودیت های شدید، ازجمله شیوه پوشش، گشتند. این محدودیت ها تا بدانجا پیش رفت که حقوق انسانی و کاری ما نیز به شدت کاهش پیدا کرد. پست های مدیریتی غیرقابل دسترس شد و تمامی پروژه های من در زندگی نیمه تمام ماندند.”
او قصد نوشتن رمان نداشته و هرگز فکر نمی کرده که اولین رمانش تحت عنوان “سهم من” به یک اثر ادبی تبدیل شود و از حیث بیشترین تعداد زبان های ترجمه شده، برای یک نویسنده ایرانی در قید حیات، در رتبه اول بایستد. و اینها همه علی رغم شرایطی صورت گرفته که سانسور به طرق مختلف ازسوی حکومت تحمیل شده است.
صنیعی بجای نگارش یک رمان سیاسی تصمیم گرفت که یک دوران تاریخی را از منظر فمینیستی مورد بررسی قرار دهد. شخصیت اول داستان که زندگی خود را نقل می کند معصومه نام دارد؛ یک زن باهوش و نگران که در یک خانواده سنتی ایرانی بزرگ شده. اولین محدودیت هایی که از آنها رنج می برد، محدودیت هایی است که برادران حسودش بر او تحمیل می کنند. در عنفوان بلوغ، تن به یک ازدواج از پیش تعیین شده توسط والدین اش می دهد و مادر سه فرزند می شود، و سپس شاهد نظارت شدید مقامات است: به این دلیل که شوهرش یک فعال سیاسی مخالف با دولت شاه است. نقطه اوج زندگی او زمانی است که هشت سال جنگ ایران و عراق آغاز می شود.
نویسنده کتاب در مصاحبه با ال موندو می گوید: “من احساس کردم که وظیفه دارم کاری کنم بقیه اقشار جامعه صدای این نسل از زنان را بشنوند، چرا که آنها بیش از دیگر اقشار اجتماعی متحمل درد و رنج شده اند.” صنیعی در سال ۱۹۴۹ در یک خانواده تحصیلکرده تهرانی متولد شد و مشکل خاصی در ادامه تحصیل تا مقطع دکترا نداشت. این جامعه شناس و روانشناس با بهره گیری از این امتیاز به تحقیقات دانشگاهی پرداخت که درنهایت نیز منجر به نگارش این رمان شد.
شخصیت معصومه نتیجه شنیده های صنیعی از زبان بیماران و همکارانش است. فاز اول کار او به جمع آوری اطلاعات آماری و نقل قول های دیگران اختصاص داشت و این درحالی بود که هیچ کس از او به لحاظ مالی حمایت نکرد. هیچ نهادی آمادگی وارد شدن در چنین مسأله ای را نداشت، به ویژه اینکه یک موضوع فمینیستی را شامل می شد. صنیعی می گوید: “مقوله زنان همیشه یک مقوله مشکل ساز برای نظام ما بوده و معمولاً احساسات شدیدی را برمی انگیزد.”
به همین دلیل و همچنین به این دلیل که این داستان ممکن است برخی موضوعات را در ذهن خوانندگان متبادر سازد، انتشار آن در ایران ممنوع شد. تا اینکه رییس جمهور اصلاح طلب محمد خاتمی به ناشران اجازه داد که سالانه دو کتاب را بدون تأیید قبلی از کمیسیون سانسور به چاپ برسانند. کتاب “سهم من” در سال ۲۰۰۳، علی رغم خطراتی که می توانست برای نویسنده آن به همراه داشته باشد، در ۳۰۰۰ نسخه به چاپ رسید. پس از به قدرت رسیدن محمود احمدی نژاد در سال ۲۰۰۵، محدودیت ها و ممنوعیت های جدیدی برای این رمان به وجود آمد که البته این مسأله نیز با تلاش نویسندگان و ناشران مختلف هموار گردید. در میان این افراد می توان به شیرین عبادی، برنده جایزه صلح نوبل، اشاره کرد.
از دید صنیعی، مشکلات صنعت انتشارات در کشورهای غربی یک هزارم آنچه در ایران وجود دارد نیست. او دراین خصوص می گوید: “هنوز ممکن است که بخاطر حمایت از دیدگاه های سیاسی یا فرهنگی مخالف با نظر حکومت به زندان بروید.” با این حال، کتاب او ۲۷ بار در ایران به چاپ رسیده و در ۲۵ کشور ترجمه و منتشر شده. این کتاب در ایتالیا جایزه بین المللی بوکاچو را دریافت کرد.
او در ادامه می افزاید: “بسیاری از خوانندگان زن می گویند که من درواقع زندگی نامه آنها را نوشته ام، زیرا این رمان دقیقاً دوران پراضطرابی را نشان می دهد که همه ما متحمل شده ایم.”
سپاس ها و قدردانی های مکرری که او از جانب زنان دریافت می کند، به خوبی نشان می دهد که رمان او یادآوری برگی از تاریخ است که نباید آن را در کشو محبوس کرد و به باد فراموشی سپرد.
ال موندو، ۱۳ سپتامبر http://www.lavie.fr/actualite/monde/israel-se-prepare-t-il-a-une-guerre-contre-l-iran-28-08-2012-30161_5.phphttp://www.slate.fr/story/47317/toxicomanie-came-drogue-iran-teheran
