رسا قاضی نژاد
مراسم بزرگداشت نصرت الله امینی، از جمله فعالان سیاسی و قضایی ایران که سوابقی چون وکالت، قضاوت، شهرداری تهران در زمان دولت مصدق و همچنین وکالت وی در دادگاه نظامی راداشته، روز یکشنبه در آستانه نود و سومین سالگی وی با حضور سخنرانان سرشناسی در ایالت ویرجینیای آمریکا برگزار شد.
در این مراسم که نصرت الله امینی علیرغم کهولت سن، بر روی ویلچر در آن حاضر شده بود، دکتر احسان یار شاطر بنیانگذار دانشنامه ایرانیکا، در سخنانی با تجلیل از “امینی” وی را نمونه کاملی از یک قاضی با شرافت و درستکار خواند و با بیان خاطراتی از دوران آشنایی چند دهه ای خود با امینی، به بررسی ابعاد فرهنگی و ادبی او اشاره کرد و گفت: “شاید خیلی ها آقای امینی را به واسطه حضورش در عرصه سیاست بشناسند اما نصرت الله امینی همواره به ادبیات علاقمند بود و از جمله کسانی است که من شاهدم که ابیات زیادی را از حفظ بود.“
دکتر یارشاطر همچنین یادآور شد: “در سالهای خفقان پس از 28 مرداد، جلسات هفتگی در منزل امینی برقرار بود و اتفاقا در آنجا محور هم نشینی ها ادب و هنر بود.“
درباره نصرت الله امینی اینجا بخوانید
نماد اعتراض مسالمت آمیز
در این مراسم همچنین مهرانگیز کار، حقوقدان سرشناس ایرانی نیز با اشاره به سابقه آشنایی اش با نصرت الله امینی، از فاصله نسل ها سخن گفت و اینکه از وقتی با امینی در آمریکا دیدار کرده امیدوار شده است که نسل های مختلف به هم نزدیک تر شوند و بتوانند از تجربیات گذشتگان به نحو مناسب تری بهره بگیرند.
این حقوقدان همچنین یادآور شد: “من از درون چشمان زلال آقای امینی امید به آینده را به دست آوردم و درک کردم که نسل های مبارزان در ایران می توانند تا چه اندازه با هم مهربانانه رفتار کنند.“
کار با اشاره به سابقه حضور امینی به عنوان وکیل و قاضی دادگستری، گفت: “من سالهای زیادی از عمرم را در دادگستری گذراندم اما مایلم در مقابل شرافت آقای امینی به عنوان یک قاضی مستقل، بی طرف و شرافتمند سر تعظیم فرود بیاورم چرا که من معتقدم قاضی بی طرف و شرافتمند مثل کیمیاست که در همه کشورها و بخصوص در ایران جایگاه رفیعی در میان مردم دارد. “
این استاد مهمان در بوستون آمریکا همچنین گفت: “از نظر بی طرفی وشرافت، آقای امینی می تواند یک نماد پربرکت برای قضات جوان ایران باشد.“
مهرانگیز کار با اشاره به پذیرش پرونده وکالت دکتر مصدق توسط نصرت الله امینی، همچنین افزود: “شرح زندگی ایشان به عنوان یک وکیل مدافع برای من درس گرفتنی است. من وقتی نامه های ایشان به عنوان وکیل دکتر مصدق و دکتر مصدق به عنوان موکل را خواندم هرگز آرزو نکردم به جای آقای امینی، وکیل دکتر مصدق باشم چون دکتر مصدق خود یک حقوقدان برجسته بود که اتفاقا به وکیلش خیلی سخت می گرفت با این حال آقای امینی از این امتحان سربلند بیرون آمد.“
کار در ادامه سخنان خود تاکید کرد: “این افتخار برای آقای امینی بس که وکیل مصدقی بود که خود او وکیل ملتی بوده است.“
کار همچنین در بخش پایانی سخنان خود از نکات دیگر شخصیت امینی، وجه “تکثرگرایی” او را مورد توجه قرار داد و گفت: “امینی برای من مظهری از پلورالیسم و تکثر گرایی است و او خود را هرگز در چارچوب یک دوره مبارزاتی خاص محصور نکرد و با همه اندیشه های سیاسی در ارتباط بود. به همین دلیل است که من آقای امینی را نماد حرکت های مسالمت آمیز و صلح آمیز اعتراضی می دانم و امیدوارم ایشان همیشه نمادی زنده برای آن باشد که بمانیم و زندگی کنیم.“
انسانی آزاد
اما سخنران دیگر این مراسم اکبر گنجی، فعال سیاسی و سرشناس ایرانی بود که در سخنان خود بااشاره به سیر اندیشه های کامو و داستایوفسکی، این دو را نماد دو فرد بی خدا و مذهبی معرفی کرد که در پس اندیشه ی هر دو آنان یک سوال اساسی وجود دارد و آن این است که اگر خدایی در پس این زندگی مادی نباشد، این جهان بی معنی می شود.
وی با اشاره به نظر داستایوفسکی گفت: “او معتقد بود که انسان آزاد است و این باید دغدعه او باشد.” گنجی سپس از این سخنان اینگونه نتیجه گرفت که “وقتی انسان پس از گذراندن پروسه هایی می خواهد از این آزادی تعریف شده استفاده کند به انحراف کشیده می شود لذا انسان می خواهد از زیر بار مسوولیت فرار کند.آزادی خود را نقض می کنیم و مسوولیت آن را به گردن دیگران می اندازیم. این موضوع بخصوص در میان نیروهای سیاسی وجود دارد.“
وی افزود: “همیشه وقتی یک سیستم را مورد بررسی قرار می دهیم یک رهبر یا رییس دیکتاتور وجود دارد که ما همه تقصیر ها را گردن او می اندازیم و انگار خودمان هیچ نقشی نداریم.مسولیت با او است.این در حالی است که کامو، کانت و دیگران آمده بودند که بگویند که ای آدم تو آزادهستی و اتفاقا تو مسوول هستی.سوال داستایوفسکی این بود که همه آزادیم و آیا ما آدم ها از این آزادی درست استفاده کنیم.من بر همین اساس است که می گویم آقای نصرت الله امینی کسی بوده که با توجه به این آزادی زندگی کرده است و هرگز از زیر بار این آزادی شانه خالی نکرد.“
وی یادآور شد: “براساس همان اندیشه هایی که عرض کردم ما باید قدردان آدمهایی باشیم که به دنبال آزادی واقعی بوده اند و با دو پا مثل همه آدم های دیگر بر روی زمین راه می روند و البته از زیر بار مسوولیت ها شانه خالی نمی کنند. ما وظیفه نداریم فضایی را فراهم کنیم که به زور همه آدم ها را به راه سعادت بکشانیم.“
وی افزود: “ما همیشه جای اصل و فرع را عوض می کنیم. ما چهار مقوله دین، ایدئولوژی، کشور و خاک را داریم که همیشه انسان را براساس آن وضع می کنیم. در این میان اندیشه هایی چون کمونیسم می خواهند انسان ها را کمونیست کنند، یعنی انسان را در حقیقت فدای ایدئولوژی کنند یا مذهبیون می خواهند انسان را فدای مذهب کنند. یا کسانی که طرفداران خاک هستند و می خواهند انسان را فدای خاک کنند. ما همه می خوانیم «کی ارزشی دارد جان ما». این یعنی ما خاک را بر انسان ترجیح می دهیم.“
گنجی همچنین گفت: “اگر چیزی در زمین ارزشمند است همین انسان دوپاست. ما حق نداریم انسان رای فدای هیچ چیز دیگر بکنیم. ما حق نداریم انسان را فدای خاک، مذهب، ایدئولوژی و دولت کنیم.“
گنجی افزود: “به گمان من آقای امینی در طول زندگی شان از آزادی که داشتند شانه خالی نکردند و به عنوان انسانی که ذاتا آزاد هستند، مسوولیت های این آزادی را پذیرفتند. راه درست این است نه اینکه مفاهیمی انتزاعی چون خاک، دولت و مذهب را ارجح بر انسان بدانیم. “
گنجی تنها وظیفه انسان را نجات انسان از فقر و بدبختی دانست و در پایان گفت: “آقای امینی همیشه این دغدغه را داشت و هرگز در خانه اش کلید نداشت پس بکوشیم درخانه ما نیز کلیدی نداشته باشد.“
امینی مردی با نیکی نهاد
احمد کریمی حکاک، استاد دانشگاه مریلند آمریکا دیگر سخنران مراسم بود که گفت: “نصرت الله امینی فقط مختص خانواده اش نیست و در حقیقت خانواده امینی تولیت گوهری را بر عهده دارند.“
وی همچنین به بیان سابقه آشنایی خود با امینی اشاره کرد و گفت بارها در جایی به یاد آقای امینی افتاده ام که خود ایشان حضور نداشت. از جمله آن زمان ها تابستان 2006 در افغانستان بود که وقتی در گردش روزانه از مقابل عمارت دادگستری کابل می گذشتم دیدم بر روی پرد ه ای نوشته اند : “اگر می خواهی جلوی قاضی نایستی، از پس و پشت قانون راه برو”. من همان لحظه به یاد ایشان افتادم که در حقیقت برای نسلی از دانشجویان تحصیل کرده ایرانی در خارج، پدری کرده است.ایشان همواره به خوشنامی و سرسپردگی به قانون مشهور بوده اند.“
دکتر کریمی حکاک همچنین گفت: “خوشنامی سیاسی در ایران ما کالای نادری است و حال آنکه خوشنامی در ادبیات و فرهنگ به گمان من آسانتر است. از امیرکبیر در دوران تجدد، پیرنیا، مشیرالدوله، احمد قوام تا مصدق و دیگرانی که هنوز زمان شان نرسیده، می بینیم که اینها نادر روزگار خود بوده اند. نصرت الله امینی یک از همین هاست که خوشنامی سیاسی دارد که نهایت آن شهامتش در پذیرش وکالت دکتر مصدق است.“
وی همچنین به بیان خاطره ای از امینی پرداخت و افزود : “در یکی از نوروزهای خارج از کشور که به دیدار ایشان رفتم، ایشان را برافروخته دیدم. خودشان سر صحبت را باز کرد و با گلایه از فرزندانش گفت این جوان نوار سه رنگی را که من با سختی از یک فروشگاه ایتالیایی برای این سبزه هفت سین آماده کرده بودم، برداشته و بجای آن یک روبان سرخ دور آن بسته است”.
کریمی حکاک در پایان سخنانش با خواندن شعری از حافظ گفت: “من میهن دوستی و نیکی نهاد را در آقای امینی به رای العین دیده ام.“
در مراسم بزرگداشت نصرت الله امینی به غیر از این سخنرانان مهندس حسین ابن یوسف، دریادارامیرهوشنگ آرین پور، دکتر ناصر طهماسبی، دکتر رودی مته و محمد امینی هم سخنرانی کردند.
در حاشیه
- در ابتدای این مراسم سه تن از دوستان قدیمی امینی به بیان خاطراتی از امینی پرداختند که اکثر آنان از دکتر مصدق با عنوان “پیشوا” نام بردند.
- دو تن از نوه های امینی در سخنان کوتاهی از پدر بزرگ و مادر بزرگشان تقدیر کردند. ناهید همسر امینی چهره ای بود که از سوی بسیاری از سخنرانان مورد تقدیر قرار گرفت.
- در این مراسم همچنین فیلمی پخش شد که در آن عباس امیر انتظام پیام خود را به مناسبت بزرگداشت امینی قرائت کرد.
- در این مراسم دکتر رودی مته، استاد هلندی الاصل دانشگاه دلاور نیز سخنرانی کرد. وی که داماد دکتر امینی است به زبان فارسی سخنان جالبی بیان کرد که مورد توجه حاضران واقع شد. وی با اشاره به مسلمان شدن خود برای ازدواج با دختر آقای امینی، روحیه تساهل و تسامح امینی را ستود. وی همچنین موفقیت امینی را مدیون همسر فداکارش دانست.
- مراسم در هتل مجلل هایت واقع در منتطقه روستون برگزار شد.
- در این مراسم همچنین محمد امینی پسر بزرگ نصرت الله امینی از انتشار قریب الوقوع کتاب خاطرات پدرش خبر داد.
- مهدی امینی فرزند کوچکتر امینی نیز پیام استفان کینگزر نویسنده کتاب “همه مردان شاه” را قرائت کرد.
- فریبا امینی تنها دختر نصرت الله امینی نیز در این مراسم سخنانی بیان کرد. همچنین در بخشی از این مراسم فیلمی پخش شد که وی سه سال پیش از احمد آباد آخرین محل زندگی مصدق تهیه کرده بود.