گفت و گو با تینوش نظم جو، مدیر انتشارات “ناکجا”
مقصد: ناکجا
به تازگی در پاریس اهالی “ناکجا ” تصمیم به نشر کتاب و تولید کتابهای الکترونیک گرفته اند. کتابهای الکترونیک را می‌توان بر روی رایانه، دستگاه کتاب‌خوان، آیپاد و آیفون مطالعه کرد.این که تا چه حد موفق خواهند شد و توان جذب مخاطب را خواهند داشت باید نشست و به “ناکجا ” چشم دوخت و آرزوی حضوری چشمگیر را برای این مجموعه در این عرصه داشت. در تارنمای ناکجا آمده است:
ناکجا خود را به اصل بنیادینِ آزادی انتشارات وفادار می‌داند و در این راستا پذیرای هیچ محدودیت ویژه‌ای نیست. یگانه معیار ما در انتخاب آثار، کیفیت آن‌هاست و با هیچ‌‌کدام از معیارهای کاذبی که ممکن است در هر جای دیگر مرسوم باشند سازگار نخواهیم بود. شهرت و سابقه‌ی کاریِ پدیدآورندگان، نقش تعیین‌کننده‌ای در انتخاب و انتشار کتابها ندارد؛ انتشارِ آثار باکیفیتِ مؤلفان و مترجمان جوان و کمتر شناخته شده، یکی از اهداف مهمِ نشر ناکجا به شمار می‌آید.
تینوش نظم جو مترجم، نویسنده و کارگردان تئاتر به تازگی این انتشارات را تاسیس کرده و مدیریت آن را به عهده دارد. وی در گفتگو با ما به تشریح فعالیت ها و برنامه های این انتشارات پرداخته است… این گفت و گو را در ادامه از پی بگیرید…
آقای نظم جو شما در ایران پیش از این به عنوان کارگردان تئاتر و مترجم شناخته شده بودید، لطفا کمی از سوابق خود بگویید؟
من از سن دوازده سالگی در فرانسه بزرگ شده‌ام، تا اینکه دوازده سال پیش به ایران برگشتم - و طی تمام این سال‌ها همواره بین این دو کشور کار و زندگی می‌کردم. زمینه‌ی کاری و فعالیت من تئاتر، سینما و ادبیات بوده. در ایران پنج نمایش را کارگردانی کرده‌ام، چهار فیلم مستند ساخته ام و نزدیک به بیست نمایشنامه و داستان ترجمه کرده‌ام.
نشر ناکجا که به تازگی در پاریس توسط شما راه اندازی شد در کجای سوابق کاریتان قرار می گیرد؟ با توجه به اینکه از اوایل دهه هشتاد در ایران درگیر چاپ کتاب هایتان بودید، چه شد که تصمیم گرفتید به کار نشر در خارج از ایران روی بیاورید. در واقع چه عواملی شما را به این جمع بندی رساند که در زمینه نشردر خارج از کشور مفیدتر هستید؟
تجربه‌ی من در زمینه‌ی نشر، مدیریت مجموعه‌ی دورتا دوردنیا نمایشنامه در نشر نی بوده که طی سال‌های اخیر بیست و پنج نمایشنامه در این مجموعه منتشر شده است. از زمانی که دوباره ساکن پاریس شده‌ام همواره در پی این بوده‌ام که یک پل ارتباطی جدید برای ادبیات فارسی، میان داخل و خارج از کشور ایجاد کنم. از آنجا که بسیاری از هموطنان خارج از کشور که دسترسی به کتابها نداشتند همواره این پرسش برایشان مطرح بود که از کجا می‌توانند کتابهای مورد علاقه‌شان را تهیه کنند؛ به نظرم آمد که امروزه یک سایت اینترنتی فروش کتاب می‌تواند پاسخگوی نیاز آن‌ها باشد. طبیعتاً شیوه‌ی عرضه‌ی کتاب با استفاده از تکنولوژی‌های جدید و مرسوم روی اینترنت مد نظرمان بود. به همین دلیل پروژه خیلی زود به سمت انتشار کتابهای الکترونیک هدایت شد و پس از یک سال و اندی تحقیق در این زمینه نشر و سایت ناکجا به دنیا آمد، به آدرس زیر
انتخاب فرانسه به عنوان پایگاه نشر ناکجا صرفاً به این دلیل بود که من در حال حاضر در این کشور زندگی می‌کنم. وگرنه این نشر و این سایت در هر کجای دیگر دنیا هم می‌توانست به وجود بیاید. شاید مزیت فرانسه برای فعالیت ما به نوعی مرکزیت جغرافیایی این کشور است و به زبان ساده‌تر اینکه ما اینجا به ایرانیان مقیم سراسر دنیا نزدیک‌تر هستیم و آن پل ارتباطی را راحت‌تر می‌توانیم ایجاد کنیم.
آنطور که از وب سایت ناکجا بر می آید شما هم کتاب چاپی دارید و هم کتاب های الکترونیک. اما بیشتر داعیه این را دارید که ناشر الکترونیک معرفی شوید. چه دلیلی دارد که این نوع نشر را برتر از کتاب چاپی می دانید؟
تجربه‌ی نشر الکترونیک در کشورهای مختلف دنیا - که البته با میزان دسترسی و مجهز بودن مردم هر کشور به تکنولوژی روز نسبت مستقیم دارد - نشان داده که مدتی طول می‌کشد تا مردم به این شیوه از مطالعه روی بیاورند. در نظر داشته باشید که کتاب الکترونیک انقلاب بزرگی در روش مطالعه و رابطه‌ی کتاب با خواننده‌اش است. ومانند هر انقلابی مقداری زمان می‌طلبد تا جایگاه خود را بیاید. به همین دلیل ما تصمیم گرفتیم نیاز فارسی‌زبانانی که با این شیوه خو نگرفته‌اند را نیز با انتشار کتابهای کاغذی برآورده کنیم. مهم برای من به عنوان ناشر نفس مطالعه است و اینکه ابزار گوناگون آن را در اختیار مخاطب قرار دهم.
نشر ناکجا را به نوعی می توان پیشرو در زمینه نشر الکترونیکی در میان ناشران فارسی زبان دانست. اصولا انتشار کتاب به صورت الکترونیکی جایگاه چندانی در میان ایرانیان ندارد. این نقص از کجا ناشی می شود. آیا نیازش وجود نداشته یا اینکه موانع در این راه زیاد بوده. تحلیل شما از این کمبود چیست؟
درست است که در این راه ما هنوز از کشورهای دیگر عقبیم، اما چنانچه ناشران جدیدی دست به کار شوند یقین دارم که خیلی زود می توانیم این تاخیر را در این تکنولوژی نوپا جبران کنیم. نیاز به مطالعه همیشه در جامعه‌ی ما همچون سایر جوامع احساس می‌شود. مهم این است که بتوانیم کتاب را با سرعت دسترسی هرچه بیشتر و طبق خواسته‌ی خواننده در اختیارش قرار دهیم. نشر الکترونیک بر روی اینترنت به خواننده این امکان را می‌دهد که در عرض چند ثانیه کتاب مورد علاقه‌ی خود را خریداری کند و هر زمان که خواست آن را بخواند.
آیا خواننده فارسی زبان در فضای فعلی کتاب در ایران نیازی به این شکل از تکنولوژی دارد؟ فکر نمی کنید بیش از هر چیز برای پیشبرد کتاب الکترونیکی نیازبه فرهنگ سازی در این زمینه داریم؟ شما آیا برنامه ای برای شناساندن کتاب الکترونیکی به مخاطب ایرانی دارید؟
دقیقاً به همین دلیل است که سایت ناکجا صرفاً یک فروشگاه کتاب نیست، فضایی است برای نقد و بررسی و مهم‌تر از آن گفتگو و تبادل اندیشه و نظر درباره‌ی ادبیات جهان؛ و تاثیر آن روی زندگی و جامعه‌ی ما. در سایت ناکجا مخاطب می‌تواند با خواندن نقد و گفتگو و قطعه‌ای از کتاب و دیدن برنامه‌های ادبی پیرامون یک اثر و شنیدن نظرات نویسندگان و دست‌اندرکاران ادبی، با اثری که به دنبال آن بوده و یا روی سایت ما برای اولین بار با آن مواجه می‌شود، بیشتر آشنا شود.
حوزه کاری نشر ناکجا چیست؟ ناشران خارج از کشور بیشتر به سمت کتاب هایی می روند که بار سیاسی دارند و در ایران ممنوع هستند. آیا شما هم به سمت این جریان گرایش دارید یا اینکه ترجیح می دهید راه دیگری را انتخاب کنید؟
ناکجا در حال حاضر تنها به ادبیات می‌پردازد که خود حوزه‌ی بسیار وسیعی است. مهم برای ما پیش از هر چیز کیفیت اثر ادبی است که قصد داریم مخاطب را با آن آشنا کنیم. ما در این راه با آزادی کامل عمل می‌کنیم و هیچ معیار دیگری مد نظر ما نیست.
آیا شما با ناشران درون ایران هم همکاری می کنید؟
همانطور که گفتم هدف نزدیک کردن فارسی‌زبانان سراسر دنیا به یکدیگر، از راه ادبیات است. به همین دلیل ما با تمام ناشران، نویسندگان و منتقدان در هر جای دنیا که همین هدف را دنبال می‌کنند همکاری می‌کنیم.
یک نکته مهم درباره انتشار کتاب در خارج از ایران کپی رایت و رعایت حق مولف است. نشر ناکجا در این راه چه برنامه ای دارد؟ آیا مانند ناشران داخل ایران از کپی رایت عبور می کند یا تابع قوانین جهانی حقوق مولف است؟
از همان زمانی که شروع کردم به فعالیت در زمینه‌ی نشردر ایران، یکی از بزرگ‌ترین آرزوهایم این بود که کشور ما هم مانند اکثر کشورهای متمدن دیگر، خود را ملزم به رعایت حقوق مولف بداند؛ و همانطور که می‌دانید بسیاری از نویسندگان کشورمان نیز مایل به رعایت حقوق مولف در ایران هستند.
عبور از قوانین کپی‌رایت نه به نفع ناشر است، نه به نفع مولف و نه به نفع مخاطب.
شاید در نگاه اول به نظر برسد که مجوز نگرفتن از نویسنده‌ی خارجی در شرایط فعلی ایران راحت‌ترین راه برای نشر کتاب است، اما بررسی عواقبش نشان می‌دهد که عدم رعایت حقوق مولف ضربه‌ی بسیار سنگینی به میزان مطالعه در کشور ما وارد کرده است.
اینکه هر ناشری بتواند بدون توجه به کیفیت ترجمه‌ی یک اثر، کتابی را منتشر کند و به تبع آن چندین نسخه ترجمه‌ی نامناسب از یک کار در بازار پخش شود، در واقع، نوعی سلب اطمینان از خواننده را به همراه دارد. و آن خواننده هرگز مایل به خواندن کتاب بعدی آن نویسنده نخواهد بود.
تلاش ما در نشر ناکجا این است که بتوانیم کلیه‌ی حقوق مادی و معنوی مولفین - چه ایرانی و چه خارجی - را رعایت کنیم.
از برنامه های آینده ناکجا هم بگویید.
یکی از مهمترین بخش‌های فعالیت ما در آینده‌ی نزدیک ارائه‌ی کتابهای گویا با همکاری گروه‌های حرفه‌ای بازیگری و کارگردانی است تا دوستان فارسی‌زبانی که یا عادت چندانی به مطالعه ندارند و یا وقت کافی برای این کار در طول زندگی پر مشغله‌ی روزشان پیدا نمی‌کند هم از آثار ادبی بی‌بهره نمانند.
به زودی دوستان ما می‌توانند پس از شنیدن بخشی از کتابهای مورد علاقه‌شان، که ما به صورت صوتی بر روی سایت قرار داده‌ایم، به راحتی و تنها با یک کلیک فایل کامل آن را از ناکجا خریداری کنند.
در واقع در این نوع از مطالعه، تنها، سرچشمه‌ی تخیل از بینایی به شنوایی منتقل می‌شود و شما تمام احساس و لذت خواندن را این بار با شنیدن کتاب می‌توانید به‌دست بیاورد. به همین دلیل نام این مجموعه را خواندن در تاریکی انتخاب کرده‌ایم.