رئیس سازمان بسیج هنرمندان از بررسی “مرجعیت هنری” سید علی خامنه ای در سه حوزه “فقه، اندیشه و اخلاق هنری” در همایش دو روزه کانون‌های بسیج هنرمندان سراسر کشور در مشهد خبر داد. حسین قنادیان گفت که این “نخستین بار است که بحث مرجعیت هنری ولی فقیه زمان” ارائه شده است.
باشگاه خبری توانا، متعلق به خبرگزاری نظامی ـ– امنیتی فارس با انتشار این خبر به نقل از قنادیان افزود که این بحث توسط فردی به نام “علی‌اکبری” ارائه شده اما توضیح بیشتری درباره این فرد یا جزئیات طرح نداد.
مشخص نیست که طرح بحث مرجعیت هنری رهبر جمهوری اسلامی با چه هدفی از سوی سازمان بسیح هنرمندان صورت می گیرد اما بحث مرجعیت دینی علی خامنه ای مدتهاست که یکی از مباحث جنجالی محافل مذهبی و سیاسی در ایران است.
خامنه ای هنگام انتخاب به عنوان رهبر جمهوری اسلامی توسط مجلس خبرگان رهبری در خرداد 1368 به عنوان مرجع تقلید شناخته نمی شد. در آن زمان و بر اساس اصل 109 قانون اساسی وقت، شرایط و صفات رهبر یا اعضای شورای رهبری عبارت بودند از “صلاحیت علمی و تقوایی لازم برای افتاء و مرجعیت” و همچنین “بینش سیاسی و اجتماعی و شجاعت و قدرت و مدیریت کافی برای رهبری”.
با وجود این اعضای مجلس خبرگان رهبری بدون در نظر گرفتن این ایراد قانونی و پس از آنکه اکبر هاشمی رفسنجانی به نقل شفاهی خاطره ای از روح الله خمینی در حمایت از رهبری خامنه ای پرداخت، رأی به رهبری او دادند.
البته پیش از آن روح الله خمینی در 9 اردیبهشت همان سال در نامه‌ای به علی مشکینی رئیس شورای بازنگری قانون اساسی نوشته بود که وی معتقد است برای رهبری “شرط مرجعیت لازم نیست و مجتهد عادل مورد تأیید خبرگان محترم سراسر کشور کفایت می‌کند.”
رهبر نخست جمهوری اسلامی با بیان اینکه “من از ابتدا معتقد بودم واصرار داشتم که شرط مرجعیت لازم نیست” افزوده بود: “در اصل قانون اساسی من این را می گفتم، ولی دوستان در شرط مرجعیت پافشاری کردند، من هم قبول کردم. من در آن هنگام می دانستم که این در آینده نه چندان دور قابل پیاده شدن نیست.”
رهبری سید علی خامنه ای بر جمهوری اسلامی همچنین با تغییر در عنوان او نیز همزمان شد. از وی تا یک روز پیش از انتخاب به عنوان رهبر جمهوری اسلامی، با عنوان حجت الاسلام نام برده می شد اما پس از انتخاب این عنوان توسط رسانه های حکومتی و مسئولان به آیت الله تغییر کرد.
با وجود این آیت الله اراکی، مرجع تقلید وقت قم، در پیام تبریک خود به خامنه ای وی را همچنان حجت اسلام خطاب کرد.
رهبر جمهوری اسلامی کماکان به عنوان یک مرجع تقلید شناخته نمی شد تا اینکه جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در یازدهم آذر سال 1373 و به دنبال درگذشت آیت الله اراکی در رخدادی بی سابقه در تاریخ مرجعیت شیعه، طی اطلاعیه ای، آیت الله محمد فاضل لنکرانی، آیت الله محمد تقی بهجت، آیت الله علی خامنه ای، آیت الله حسین وحید خراسانی، آیت الله حاج میرزا جواد تبریزی، آیت الله موسی شبیری زنجانی و آیت الله ناصر مکارم شیرازی را به عنوان مراجع تقلید معرفی کرد.
مرجع تقلید مذهب شیعه دوازده امامی به فردی گفته می شود که علاوه بر اجتهاد جامع الشرایط، رساله توضیح المسائل یا کتاب استفتائات داشته و دارای پیروانی باشد که در فروع دین و احکام فقهی اسلامی از وی پیروی کنند.
مخالفت ها
جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در حالی این هفت نفر را به عنوان علما و مراجع تقلید شیعه معرفی کرد که آیت الله حسینعلی منتظری، سرشناس ترین روحانی مخالف حکومت و همچنین آیت الله علی سیستانی، مرجع تقلید حوزه علمیه نجف جایی در این فهرست نداشتند.
آیت الله منتظری در خاطرات خود در خصوص روند انتشار بیانیه جامعه مدرسین نوشته است: “قانون جامعه مدرسین این بود که هر طرحی باید در جلسه اقلا به امضای چهارده نفر برسد تا بتوان به نام جامعه اعلام نمود، آقایان گفتند: ما با تلفن از هفت نفر دیگر که حضور نداشتند موافقت گرفته ایم در صورتی که لازم بود همه در جلسه حاضر باشند، به علاوه برخی از آنان تکذیب کردند. و بالاخره با این وضع غیر عادی و با فشاری که ما در قم ناظر بودیم مرجعیت شیعه را فدای اغراض سیاسی کردند و ملت را به اشتباه انداختند.”
او بعدها نیز مرجعیت سید علی خامنه ای را “نامشروع” و تقلید از وی را حرام اعلام کرد.
آیت الله آذری قمی نیز در نامه ای به محمد خاتمی، رییس جمهور وقت، در تاریح 5 آبان 1376، در این باره نوشته است: “اما جامعه مدرسین که معظم له [آقای خامنه ای] را به عنوان یکی از مراجع سبعه معرفی کردند نیز برخلاف ضوابط شرعی و قانونی خود عمل کردند، زیرا با رای تلفنی و در جوی ناسالم ایشان را معرفی کردند که برخی از تلفن شونده ها بعدا آن را انکار کردند، چون شرط مرجعیت دو چیز است که هیچیک برای معظم له موجود نیست.”
جامعه مدرسین حوزه علمیه قم که اعضای آن را افرادی مانند احمد جنتی، مصباح یزدی، احمد خاتمی و مکارم شیرازی تشکیل می دهند، هم اکنون به جز سیدعلی خامنه‌ای، حسین وحید خراسانی، سید موسی شبیری زنجانی، ناصر مکارم شیرازی، صافی گلپایگانی و سید علی سیستانی را به عنوان مراجع تقلید مورد تایید خود معرفی کرده است.
این جامعه همچنین تاکنون یک بار آیت الله محمدکاظم شریعتمداری، مرجع تقلید متنفذ ایران را در اوایل انقلاب از عنوان مرجعیت خلع کرد و در سال های اخیر نیز تقلید از یوسف صانعی، دیگر مرجع منتقد حکومت را جایز ندانست. این احکام البته در مقلدان و طرفداران این دو روحانی چندان جدی گرفته نشد.
جامعه مدرسین حوزه علمیه قم همچنین سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی، از گروه های اصلی اصلاح طلب را سال ها پیش نامشروع خوانده بود. این حزب سیاسی در نهایت پس از انتخابات جنجالی اخیر ریاست جمهوری توسط دولت، غیر قانونی اعلام و پروانه آن باطل شد.
